اولین موج ریزگرد در سال ۱۴۰۴؛ شاخص آلودگی هوا دیگر قابل اندازه‌گیری نیست
موج گردوغبار که از بامداد ۲۶ فروردین از غرب کشور آغاز شده، استان‌های خوزستان، کرمانشاه، لرستان، بوشهر، ایلام و زنجان را تعطیل و نیمه تعطیل کرد. در برخی مناطق، به شکلی فوق‌العاده شاخص آلودگی به بالای ۵۰۰ و ذرات معلق تا ۶۷ برابر حد مجاز رسیده است.
گزارش شده است شاخص آلودگی هوا در کرمانشاه از ۵۰۰ فراتر رفته است؛ این یعنی حتی دیگر سنجش آلودگی هوا در کرمانشاه ممکن نیست، چرا که معمولا این شاخص بین ۰ تا ۵۰۰ ارزیابی می‌شود. در این استان از بامداد سه شنبه، به جز مراکز بهداشتی و امدادی، تعطیلی سراسری اعلام شده است.
در خوزستان، تمام مدارس و دانشگاه‌ها غیرحضوری شدند، ادارات به دورکاری رفتند و ذرات معلق تا ۶۷ برابر حد مجاز افزایش یافتند.
در لرستان نیز تمام مدارس در روز سه‌شنبه ۲۶ فروردین‌ماه، غیرحضوری شدند، همچنین برخی ادارات در این استان با تصمیم فرمانداران به دورکاری رفتند. با توجه به شدت آلودگی هوا در لرستان، تاخیر در اعلام تعطیلی رسمی در کوهدشت و پلدختر اعتراضاتی را در پی داشت. رسانه‌های رسمی وضعیت لرستان را «کاملا خطرناک» توصیف کردند.
در استان بوشهر، مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات غیرحضوری شدند. در ایلام نیز، ادارات و مدارس غیرحضوری و بانک‌ها به‌جز شعب کشیک تعطیل شدند. در این استان هم وضعیت بحرانی گزارش شده است.
در استان زنجان، فقط مدارس شیفت بعدازظهر شهر زنجان غیرحضوری شدند و شدت بحران کمتر بود.
خسارت جانی و مالی ریزگردها
اکنون سلامت ۸۰۰ بیمار در خوزستان بر اساس گزارش‌های رسمی به دلیل همین ریزگردها به خطر افتاده است. هنوز گزارش رسمی از سایر استان‌ها منتشر نشده است.
پدیده ریزگرد و تاثیرات آن، از دهه ۱۳۸۰ بیشتر مورد توجه قرار گرفت. در غرب کشور، به‌ویژه در خوزستان، تاثیرات این پدیده به مراتب بالاتر بوده است. ذرات موسوم به «PM2.5 » باعث افزایش آسم، برونشیت و بیماری‌های قلبی در استان خوزستان شده است.
علاوه بر اینها برخی ذرات حامل فلزات سنگین تا ۱۰ برابر حد مجاز هستند. در پی آغاز پدیده ریزگرد در خوزستان، شهروندان با توجه به تجربیات قبلی، برای خرید ماسک‌های فیلتردار هجوم بردند. رسانه‌ها خبر دادند در خوزستان تا ظهر سه شنبه ۲۶ فروردین‌ماه، ماسک ها تمام شدند.
مانند تعطیلات پی در پی در پی کمبود انرژی در بخش‌های برق و گاز، تعطیلات به دلیل ریزگردها نیز صدمات سنگینی به اقتصاد استان‌های درگیر وارد کرده است.
علاوه بر تاثیر عادی تعطیلات (ازجمله به‌دلیل کمبود انرژی)، ریزگردها می‌توانند به کشاورزی و بخش‌های صنعت هم آسیب‌های ثانویه وارد کنند. اطلاعات به‌روزی از حجم این خسارت‌ها در دست نیست، اما خسارت سال ۱۳۹۷ کشاورزان خوزستان ۱۴۰ هزار میلیارد تومان در آن زمان گزارش شد.
همچنین در آن سال گزارش شد نیمی از تولید کشاورزان در اثر ریزگردها نابود شد. برخی آمارها نشان می‌دهند خسارت روزانه بحران ریزگرد، در برخی شهرهای استان‌های غربی کشور، ۱۲ تا ۱۵ هزار میلیارد تومان است.
منشاء بحران
منشاء ۵۵ درصد ریزگردهای ایران، بیابان‌های عراق، به‌خصوص اراضی در معرض بیابان‌زایی، دجله و فرات هستند که در پی خشک‌سالی، تولید ریزگرد می‌کنند و با بادهای موسمی بهار، هر سال استان‌های غربی کشور شرایط بحرانی به خود می‌گیرد.
شرق سوریه و شمال عربستان نیز به دلیل خشک‌سالی، سدسازی و بهره‌برداری از منابع زیرزمینی، از جمله عوامل بروز بحران ریزگرد در ایران هستند.
به این دلایل، مدیریت ناپایدار داخلی در کانون‌های خوزستان با ۳۵۰ هزار هکتار، به‌ویژه جنوب شرق اهواز، دشت سیستان، تالاب هامون، زاینده‌رود خشک‌شده و کویر لوت هم اضافه شده است؛ به طوری که اکنون حدود نیمی از تالاب‌های ایران به کانون ریزگردها تبدیل شده‌اند.
از دهه ۱۳۸۰ تاکنون، عدم توانایی جمهوری اسلامی در همکاری‌های بین‌المللی به ویژه با عراق، سوریه و ترکیه برای کاهش ریزگردها، هر سال اوضاع استان‌های غربی کشور را بحرانی تر کرده است.
