پنج ماه پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، موسسه علوم و امنیت بین‌المللی بر اساس تصاویر ماهواره‌ای اعلام کرد که جمهوری اسلامی در حال اجرای عملیات پاکسازی در مقر جدید سازمان پژوهش و نوآوری‌های دفاعی وزارت دفاع (سپند) است که مسئولیت تسلیحاتی‌سازی برنامه هسته‌ای ایران را برعهده دارد.
موسسه علوم و امنیت بین‌المللی مستقر در واشینگتن در تازه‌ترین گزارش خود درباره وضعیت تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم در ایران که در جریان جنگ ۱۲ روزه مورد حمله قرار گرفتند، نوشت که سپند در سال ۲۰۱۳ به ساختمانی جدید منتقل شد، ولی فعالیت‌های مهم خود را در محوطه لویزان ۲ ادامه داد.
ستاد جدید یک و نیم کیلومتر با محل قبلی در لویزان ۲ فاصله داشت و در خیابان «فخری‌زاده» تهران واقع شده بود.
به‌نوشته موسسه علوم و امنیت بین‌المللی، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هرگز از این ساختمان بازدید نکرد و به نظر می‌رسد این ساختمان چندین بار هدف حملات هوایی قرار گرفته است.
۳۰خرداد، ارتش اسرائیل اعلام کرد در حملات شبانه‌اش به ایران، از جمله، ساختمان مرکزی سازمان سپند در تهران را هدف قرار داد.
این نهاد برای تحقیق و توسعه فن‌آوری‌ها و جنگ‌افزارهای پیشرفته برای توانمندی‌های نظامی جمهوری اسلامی از سوی محسن فخری‌زاده تاسیس شد؛ شخصی که از عناصر کلیدی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی بود و در سال ۱۳۹۹ کشته شد.
در جریان جنگ ۱۲ روزه، هفت فروند بمب‌افکن بی-۲ در عملیات «چکش نیمه‌شب» از پایگاه وایتمن آمریکا به سمت ایران به پرواز درآمدند و سایت‌های اتمی جمهوری اسلامی را هدف قرار دادند.
ترامپ از آن زمان بارها این عملیات را موفقیت‌آمیز خوانده و اعلام کرده این تاسیسات نابود شده‌اند.
با این حال، پس از این حمله، علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی از سیاست غنی‌سازی در داخل خاک ایران دفاع کرد.
ساختمان سپند غیرقابل استفاده شد
موسسه علوم و امنیت بین‌المللی در گزارش خود تاکید کرده که ساختمان ستاد جدید سپند هرگز فرو نریخت، اما احتمالا داخلش به‌شدت آسیب دید و در نهایت غیرقابل استفاده شد.
این موسسه بر اساس تصاویر ماهواره‌ای شرکت ونتور در فاصله بین ۲۸ مرداد تا اول آبان نوشت که ایران در حال تخریب این ساختمان است، سقف و طبقات بالایی ساختمان برداشته شده و توده‌های بزرگی از آوار اطراف ساختمان را فرا گرفته است.
بر اساس این گزارش، مشخص نیست چقدر طول خواهد کشید تا کل ساختمان به‌طور کامل تخریب شود، اما مشخص است که مقامات جمهوری اسلامی در حال بازیابی تجهیزات باقی‌مانده در ساختمان هستند؛ از جمله سه واحد خنک‌کننده که در تصاویر روزهای آخر وجود ندارند.
پاکسازی ساختمان اصلی سپند در شرایطی است که پنجم شهریورماه نیز، موسسه علوم و امنیت بین‌المللی در گزارشی اعلام کرد جمهوری اسلامی در حال پاکسازی و از بین بردن آثار فعالیت‌های هسته‌ای در سایت لویزان است.
نابودی یک نسخه آرشیو هسته‌ای جمهوری اسلامی
موسسه علوم و امنیت بین‌المللی نوشته که بمباران، یک نسخه آرشیو هسته‌ای ایران را نابود کرد؛ مجموعه‌ای از اسناد و پرونده‌های مهم مرتبط با امور هسته‌ای که جزییاتی از کارهای گذشته توسعه سلاح‌های هسته‌ای را در بر داشت، و احتمالا شامل دیگر داده‌ها و اسناد کلیدی‌تر و جدیدتر در زمینه توسعه، آزمایش و تولید سلاح هسته‌ای نیز بود.
این موسسه این پرسش کلیدی را مطرح کرده که آیا نسخه‌های دیگری از این آرشیو وجود دارد؟
پیشتر و کمی پس از پایان جنگ، موسسه علوم و امنیت بین‌المللی یک ارزیابی جامع از سایت‌های اصلی ایران منتشر کرده بود.
این موسسه در گزارش جدید خود نیز نوشت که سایت‌های اصلی هسته‌ای در فردو، نطنز و اصفهان عمدتا نابود شده‌اند و از زمان جنگ فعالیت قابل‌توجهی در آنها دیده نشده است.
به نوشته این موسسه آمریکایی، به‌طور کلی، تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران به‌طور قابل‌توجهی عقب افتاده است و در حال حاضر، ایران به‌نظر نمی‌رسد قادر باشد اورانیوم را به‌طور قابل توجهی غنی‌سازی کند یا تعداد قابل توجهی سانتریفیوژ تولید کند.
با این حال، موسسه علوم و امنیت بین‌المللی تاکید کرد که برخلاف سایت‌های مرتبط با غنی‌سازی که مورد حمله قرار گرفتند، برخی از سایت‌های مرتبط با «تسلیحات هسته‌ای» مثل ساختمان اصلی سپند نشانه‌های گسترده‌ای از تلاش برای پاکسازی نشان می‌دهند.
همچنین سرنوشت و وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده، به‌ویژه ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی، همچنان نامشخص است و جمهوری اسلامی از دادن اجازه به آژانس برای راستی‌آزمایی این ذخایر خودداری کرده است.
۲۹ آبان، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست غیرعلنی خود قطعنامه‌ای را تصویب کرد که جمهوری اسلامی را ملزم می‌کند «بی‌درنگ» درباره وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده و سایت‌های هسته‌ای آسیب‌دیده در جریان جنگ ۱۲ روزه گزارش دهد.
بازسازی توانمندی تخریب شده دشوار است
موسسه علوم و امنیت بین‌المللی نوشت که بدون دسترسی به سایت‌ها و بدون اطلاعات به‌روز از سوی ایران، آژانس مجبور بوده به تصاویر ماهواره‌ای تکیه کند، اما این تصاویر تنها بخشی از واقعیت را آشکار می‌کنند.
در حالی که مقامات جمهوری اسلامی از جمله مسعود پزشکیان به‌طور علنی اعلام کرده‌اند که قصد دارد برنامه «صلح‌آمیز» هسته‌ای خود را بازسازی کند، این موسسه تاکید کرد که ایران برای انجام این کار نیازمند صرف زمان، منابع و پول قابل توجهی است.
به نوشته موسسه علوم و امنیت بین‌المللی، این کار مستلزم واردات طیف گسترده و زیادی از اقلام تحت تحریم از خارج خواهد بود که به‌دلیل بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، امکان واردات بسیاری از این اقلام حیاتی کاهش یافته است.
این موسسه نتیجه‌گیری کرده که پس از پنج ماه، به‌نظر می‌رسد جمهوری اسلامی پیشرفت اندکی در بازسازی توانمندی‌های تخریب‌شده خود داشته است.
