کییر استارمر، نخستوزیر بریتانیا، درباره درگیری ایران و اسرائیل گفت: «ما نگرانیهای طولانیمدت درباره برنامه هستهای ایران داریم. حق اسرائیل برای دفاع از خود را بهرسمیت میشناسیم اما موضع من کاملاً روشن است: باید تنشها کاهش یابد. خطر تشدید درگیری در منطقه بسیار جدی است.»
ایران ستیزی و ملیت ستیزی، که تا پیش از آغاز به کار رسمی جمهوری اسلامی، بیشتر شکلی نظری داشت، در حدود نیم قرن عمر جمهوری اسلامی، به طور رسمی و جدی چه نظری و چه عملی دنبال شده و در مقابل آن امتگرایی تقویت شد؛ اکنون زیر آتش اسرائیل، جریانی به دنبال ارتباط جمهوری اسلامی و ملیت است.
از زمان آغاز بهکار جمهوری اسلامی تا سال ۱۳۷۱، سرود رسمی جمهوری اسلامی «پاینده بادا ایران» بود. در سه بخش از این سرود بلند، به نام ایران اشاره شده است. در دو بیت «از انقلاب ایران دگر/کاخ ستم گشته زیر و زبر» و «ایران فرستد با این سرود/رزمندگان وطن را درود» و همچنین در ترجیع بند سرود «در سایهی قرآن جاودان/پاینده بادا ایران» به نام ایران، هرچند در سایه «قرآن» و «انقلاب» اشاره شده بود.
سال ۱۳۷۱، با پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷، در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی و در اوایل رهبری علی خامنهای، سرود رسمی کشور به سرود فعلی «مهر خاوران» تغییر داده شد. در این سرود هیچ اشارهای به ایران نشده است و تنها اشاره آن، در پایان سرود و بیت «پاینده مانی و جاودان/ جمهوری اسلامی ایران» است.
قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز شرایط مشابهی دارد. در مقدمه و ۱۷۷ اصل این قانون، که شالوده تمام ساختار جمهوری اسلامی است، به طور کلی به جز داخل عبارت «جمهوری اسلامی ایران» ۶۷ بار نام ایران برده شده، در مقابل ۱۳۶ بار از اسلام، مسلمان و مسلمین یاد شده است.
دشمنی خمینی با ملیت و ایران
سرود رسمی جمهوری اسلامی، نمادی از ایدئولوژی جمهوری اسلامی است. بنیانگذار این حکومت، روحالله خمینی به صراحت نظرات خود در دشمنی با ملیت را بیان کرده است.
در کتاب «ولایت فقیه» که خلاصه اظهارات او دوران اقامت او در نجف است و سال ۱۳۴۹ در بیروت چاپ شد، او با اشاره به سقوط حکومت عثمانی، صراحتا ملیگرایی را پروژه استعماری دانست که برای جدایی «امت اسلامی» طراحی شده است.
او در این کتاب گفته هدف اسلام تشکیل «امت واحده تحت رهبری ولی فقیه» است. او مرزهای ملی را مانعی برای تشکیل این «امت واحده» دانسته و خواستار حکومتی فراملی بود.
این مفهوم در اولین موضعگیری رسمی او درباره نشانهای جمهوری اسلامی مشهود است. او ۱۰ اسفند ۱۳۵۷ گفت: «ما یک مملکت محمدی ایجاد میکنیم. بیرق ایران نباید بیرق شاهنشاهی باشد، آرمهای ایران نباید آرمهای شاهنشاهی باشد، باید آرمهای اسلامی باشد. از همه وزارتخانهها، از همه ادارات، باید این شیر و خورشید منحوس قطع بشود، علم اسلام باید باشد.»
او خرداد ۱۳۵۹ نیز ملیگرایی را خلاف اسلام دانست، مرداد همان، در پیامی به مناسبت «روز قدس» گفت: گفت «افراد ملی به درد ما نمیخورند، افراد مسلم به درد ما میخورند. اسلام با ملیت مخالف است.»
خمینی کمی بعد در مرداد ۱۳۵۹ دوباره در سخنرانی خطاب به اعضای «کنگره آزادی قدس» با بیان اینکه «من مکرر عرض میکنم که این ملی گرایی اساس بدبختی مسلمین است»
سپاهی که نام ایران ندارد
در اولین اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، در ابتدا هدف تاسیس این سازمان پاسداری از انقلاب اسلامی «در ایران» ذکر شده است. و در ادامه هدف بعدی گسترش «انقلاب اسلامی» مبتنی بر ایدئولوژی اسلام و اجرای خواست جمهوری اسلامی ذکر شده است. نکته اینکه بر خلاف سایر اسناد، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حتی نام ایران را در اساسنامه خود در عبارت «جمهوری اسلامی» حذف کرده است.
علی فدوی، جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اردیبهشت ۱۳۹۷، در گفتوگویی با خبرگزاری فارس وابسته به سپاه، تاکید کرد: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» هیچ کلمهای را در ادامه خود ندارد حتی ایران.»
این موضوع در آرم سپاه پاسداران نیز قابل مشاهده است، هیچ نام یا نشانهای از ایران در آرم سپاه پاسداران نیست. مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اردیبهشت ۱۳۹۹، با یوسف فروتن، مسئول روابط عمومی سپاه در زمان تاسیس، درباره نحوه طراحی آرم سپاه گفتوگویی انجام داد.
در این گفتوگو فروتن تاکید کرد که سپاه اصرار داشت در آرم خود از نام و نشان ایران استفاده نکند و به جای آن از یک دایره استفاده کرد که به گفته او «نشانه کره زمین، نمادی از جهانی بودن و تاکیدی بر حضور بینالمللی سپاه در عرصههای مختلف جهانی است.»
ماجرای دم اسب مجسمه آریوبرزن
اکنون در تهران، مجسمه آرش کمانگیر نصب شده است، اما تا چند سال پیش، ستیز با نمادهای ملی به طور مویرگی در کشور جریان داشت. این دشمنی دیرینه است.
سال ۱۳۸۱ احمد جنتی در نماز جمعه تهران، خواستار تخریب مجسمه کاوه آهنگر در اصفهان شد، چرا که او اعتقاد داشت این مجسمه به محلی نمادین برای تجمع «ضد انقلاب» تبدیل شده است.
تابستان سال ۱۳۹۰، یاسوج مرکز کهگیلویه و بویراحمد درگیر اخبار تخریب مجسمه آریوبرزن بود. سه سال بعد از آن، شورای اسلامی شهر سلماس دستور داد مجسمه فردوسی، شاعر حماسهسرا و سراینده شاهنامه از میدانی در این شهر حذف شود و در نهایت مجسمه از میدان برداشته شد.
سال ۱۳۸۹، شهرداری یاسوج، مجسمهای از آریو برزن، سردار ایرانی که مقابل تهاجم اسکندر ایستاده بود، در یکی از میدانهای یاسوج نصب کرد، نام میدان هم به نام او نامگذاری شد. دو سال بعد عوض شهابیفر، فرمانده وقت سپاه آن ناحیه، با این ادعا که «دم اسب» آریو برزن به سمت محل دفن «شهدا» است، درخواست تخریب مجسمه را داشت.
این موضوع مدتها در تابستان سال ۱۳۹۰ محل بحث بود. با اعتراضات مردمی، تخریب مجسمه منتفی شد. در پاییز سال ۱۳۹۷، مجسمه در میدان شهر آتش گرفت. بارها به این مجسمه در یاسوج حمله شده و شمشیر آن شکسته و یا به قسمتهای دیگر آن آسیب رسانده شده است.
همچنین در سال ۱۳۸۹، به طور گستردهای و مشکوکی، مجسمهها که بسیاری از آنان به نمادهای ملی مربوط بودند به سرقت رفتند. هرگز انگیزه و هویت سارقان مشخص نشد.
سوریه به جای خوزستان
در دهه ۹۰، زمانی که افکار عمومی ایران، درباره علت حضور ماموران جمهوری اسلامی در سوریه و عراق پرسشهایی مطرح کردند، جمهوری اسلامی با عبارت «مدافعان حرم» این حضور را توجیه کرد. این موضوع در سخنرانیهای چهرههای نزدیک به حکومت بهخوبی به چشم میخورد.
سال ۱۳۹۱، مهدی طائب، برادر حسین طائب فرمانده سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، که رئیس تشکیلاتی به نام «قرارگاه عمار» بود، در یک سخنرانی به حضار گفت «دفاع از سوریه، بر خوزستان اولویت دارد.»
نقل قولهای فراوانی از این دست اظهارنظرها منسوب به فرماندهان نظامی و سخنرانان نزدیک به جمهوری اسلامی وجود دارد، که همگی موضوع اولویت «امت اسلامی» بر ایران را روایت میکنند.
اکنون، زمانی که ایران در آستانه جنگی تمام عیار قرار گرفته است، مقامات جمهوریاسلامی و حامیان آنان، به طرزی شتاب زده پای مفاهیم ملی و میهنی را وسط کشیدند، مجسمه آرش کمانگیر، نماد اعتقاد به تمامیت مرزی را در میادین نصب میکنند.
در شرایطی که مفاهیم ایدئولوژیک مرتبط با جمهوری اسلامی دیگر در بین عموم مردم خریدار ندارد، جمهوری اسلامی دست به دامان مفاهیم ملی شده و قریب به این مضمون را در رسانهها تکرار میکند: «حتی اگر به نظام باور ندارید، به خاطر وطن…» وطنی که در سرود رسمی جمهوری اسلامی از آن نامی نیست، هنوز هم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نه نامی از آن در نام خود دارد و نه نشانی از آن را در آرم خود درج میکند.
اورزولا فوندرلاین، رییس کمیسیون اروپا، شنبه ۲۴ خرداد در شبکه ایکس نوشت که در گفتوگو با اسحاق هرتزوگ، رییسجمهوری اسرائیل، بر حق این کشور در دفاع از خود و در عینحال موضوع حیاتی «حفظ ثبات منطقه» تاکیده کرده است.
او از همه طرفها خواست نهایت خویشتنداری را نشان دهند و برای تنشزدایی تلاش کنند.
اتحادیه اروپا هم با انتشار بیانیهای اعلام کرد تنها دیپلماسی منجر به راهحل دائمی در خاورمیانه میشود.
پاپ لئو در پیامی از مقامهای جمهوری اسلامی و اسرائیل خواست با منطق عمل کرده و گفتوگو را دنبال کنند. او گفت که اوضاع را با نگرانی فراوان دنبال میکند.
پادشاه اردن نیز جلسه شورای امنیت ملی این کشور را برای بررسی پیامدهای حمله اسرائیل به ایران تشکیل داد.
برخی کشورها به ویژه همسایگان ایران رویکرد همدلانهتری با جمهوری اسلامی داشتند و در پیامهای خود کوشیدند حملات اسرائیل را محکوم کنند.
در مقابل، مقامات کشورهای غربی از ساعات ابتدایی بامداد جمعه ۲۳ خرداد و با آغاز حملات اسرائیل به ایران، مواضع خنثیتری داشتند.
دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا، شنبه در تماس تلفنی با عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، خواستار آرامش و جلوگیری از آسیب بیشتر به غیرنظامیان شد.
همزمان بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، با کییر استارمر، نخست وزیر بریتانیا، به صورت تلفنی گفتوگو کرد.
رسانههای ایران گزارش دادند علی موسوی، سفیر جمهوری اسلامی در لندن، در دیدار با معاون وزیر خارجه بریتانیا، خواستار محکومیت قاطع حمله اسرائیل به ایران شده است.
نخستوزیر نروژ شنبه ۲۴ خرداد حمله اسرائیل به تاسیسات هستهای ایران را بهشدت محکوم کرد و خواستار خویشتنداری برای جلوگیری از گسترش تنشها شد.
گروه منطقهای شانگهای به رهبری چین نیز حملات اسرائیل به ایران را به شدت محکوم کرد.
از سوی دیگر، نیکی هیلی، سیاستمدار جمهوریخواه و سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل، با حمایت از حملات اسرائیل به ایران گفت: «اسرائیل با اقدامی قاطع برای پایان توانمندیهای هستهای جمهوری اسلامی، ایالات متحده و اسرائیل را امنتر کرده است.»
وزیر کشور فرانسه در واکنشی نسبتا متفاوت، اعلام کرد این کشور در حال افزایش تدابیر امنیتی در اطراف اماکن یهودی و آمریکایی است.
ظهر شنبه اعلام شد وزرای خارجه جمهوری آذربایجان و ترکیه طی تماسی تلفنی درباره درگیری میان جمهوری اسلامی و اسرائیل گفتوگو کردهاند.
تاثیر درگیریها بر مذاکرات تهران و واشینگتن
هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، نیز در اظهاراتی گفت از زمان آغاز درگیری میان اسرائیل و جمهوری اسلامی، با مقامهای چند کشور از جمله ایران، عراق، اردن و ایالات متحده در تماس بوده است.
فیدان خواهان این شد که اسرائیل هرچه سریعتر دست از «راهبرد بیثباتسازی منطقه» بردارد و تاکید کرد: «دیپلماسی تنها جایگزین برای جنگ است.»
به گفته او، پیشبرد روندی که دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، در خصوص مذاکرات هستهای آغاز کرده بود، تنها راهکار برای حل اختلافات ناشی از مناقشه هستهای است.
به دنبال استفاده اسرائیل از آسمان عراق برای حمله به ایران، آمریکا درخواست بغداد برای جلوگیری از حضور اسرائیل در آسمان این کشور را رد کرد.
یک مقام آمریکایی در مصاحبه با واشینگتنپست این موضوع که مذاکرات با جمهوری اسلامی با هدف گمراه کردن مقامات ایرانی و عدم توجه آنان به احتمال حمله اسرائیل انجام شده، را رد کرد.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی در گفتوگو با کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت: «تداوم مذاکرات با آمریکا در وضعیتی که حملات اسرائیل ادامه دارد، غیرقابل توجیه است.»
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، نیز عصر شنبه گفت تا زمانی که حمله اسرائیل به ایران متوقف نشود، اصولا شرکت در مذاکره با آمریکا بیمعناست.
او افزود: «دولت آمریکا را مسئول تبعات و عواقب حمله اسرائیل میدانیم و هنوز هم مشخص نیست که ما یکشنبه در زمینه مذاکرات چه تصمیمی خواهیم گرفت.»
وال استریت ژورنال به نقل از مقامهای آمریکایی اعلام کرد ترامپ تیم امنیت ملی خود را به کمپ دیوید فراخواند و در جریان نشستی درباره خاورمیانه به آنها گفت که روز به روز درباره چشمانداز دستیابی به توافق هستهای با ایران بدبینتر میشود.
این مقامها همچنین افزودند نتانیاهو در آخرین گفتوگو با ترامپ یادآور شد که مهلت ۶۰ روزه به پایان رسیده و اسرائیل دیگر نمیتواند صبر کند.
به گفته آنان، ترامپ پاسخ داد که آمریکا مانع نخواهد شد اما در حمله نظامی نیز مشارکت نخواهد کرد.
خبرگزاری مهر، وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی گزارش داد جمهوری اسلامی بهطور رسمی به کشورهای فرانسه، بریتانیا و ایالات متحده اطلاع داده است که حملات «بسیار گستردهای» را علیه اسرائیل آغاز خواهد کرد.
سعید جعفری، روزنامهنگار و تحلیلگر مسائل بینالملل، به ایراناینترنشنال گفت: «اگر جمهوری اسلامی در شرایط کنونی بخواهد برنامه هستهای خود را گسترش دهد، کشورهای غربی بیش از هر زمان دیگری از اسرائیل حمایت خواهند کرد.»
یسرائیل کاتز، وزیر دفاع اسرائیل، هشدار داد که اگر علی خامنهای به شلیک موشک به سمت غیرنظامیان اسرائیل ادامه دهد، تهران به آتش کشیده خواهد شد.
اسرائیل از بامداد جمعه و در اقدامی بیسابقه، گستردهترین حمله هوایی خود را علیه ایران به اجرا گذاشته تا مانع از دستیابی این کشور به سلاح هستهای شود.
ارتش اسرائیل شنبه در اطلاعیهای اعلام کرد یک سری از سیستمهای دفاع هوایی را از کار انداخته و از روز جمعه بیش از ۱۵۰ موضع در ایران را هدف قرار داده است.
