گزارش تصویری از عجایب زندگی در ایستگاه فضایی بین‌المللی
زندگی در ایستگاه فضایی تجربه‌ای منحصر به فرد اما چالش‌برانگیز است؛ از دلتنگی برای خانواده تا خوابیدن در بی‌وزنی، غذاهایی با طعم متفاوت، و حتی دشواری‌هایی مانند اصلاح مو یا پوشیدن یک لباس برای چند روز در محیطی بدون جاذبه.
به گزارش پایگاه خبری بیزنس اینسایدر، ناسا و سایر آژانس‌های فضایی در تلاشند تا تمامی اطلاعات مربوط به واکنش انسان به شرایط سخت سفرهای فضایی را جمع‌آوری کنند.
آن‌ها همچنین می‌کوشند تا حد ممکن، راحتی‌های زندگی زمینی را به فضا منتقل کنند.
بیش از ۲۸۰ نفر از سال ۱۹۹۸ به ایستگاه فضایی سفر کرده‌اند
تاکنون فضانوردانی از ۲۰ کشور گوناگون در ایستگاه فضایی بین‌المللی حضور داشته‌اند. ایستگاه فضایی در واقع یک آزمایشگاه شناور است که در آن آزمایش‌هایی مرتبط با سفرهای فضایی انجام می‌شود. هر ماموریت معمولا شش ماه تا یک سال طول می‌کشد.
هدف اصلی از انجام این ماموریت‌ها، درک بهتر زندگی در شرایط بی‌وزنی است. یافته‌های این تحقیقات همچنین به توسعه داروها و فناوری‌های پزشکی در زمین کمک کرده‌اند.
محدودیت فضا در ایستگاه فضایی
بر خلاف نامش، ایستگاه فضایی چندان جادار نیست. به گفته ناسا، این ایستگاه مانند یک خانه شش‌خوابه در فضایی کوچکتر از یک زمین فوتبال است.
پنج آژانس فضایی به‌طور مشترک از این ایستگاه استفاده می‌کنند. درون آن، شش محل خواب، یک باشگاه و دو سرویس بهداشتی وجود دارد.
فرانک روبیو، فضانورد آمریکایی، در همین رابطه گفت ایستگاه فضایی «شبیه ساختمانی با راهروهای متعدد است؛ جایی مانند پذیرایی برای دورهم‌نشینی ندارد. باید خودت را به محدود بودن فضا عادت بدهی».
همه غذاها خشک و بی‌مزه نیستند
غذای فضایی باید از چند ویژگی برخوردار باشد؛ خرده‌ریزه ایجاد نکند تا باعث آسیب به دستگاه‌ها نشود، ماندگاری بالا و طعم قابل قبولی داشته باشد.
روش‌های جدید نگهداری غذا باعث شده غذاهای متنوع‌تری از جمله میگوی تند و کیک شکلاتی در اختیار فضانوردان قرار گیرد.
برخی فضانوردان می‌گویند غذاهای تند را بیشتر می‌پسندند، چون در شرایط بی‌وزنی، مایعات در سینوس‌ها جمع می‌شوند و این موضوع به تضعیف حس چشایی می‌انجامد.
بسیاری از فضانوردان خوراکی‌هایی همراه خود می‌برند که حال و هوای خانه را برایشان زنده کند؛ مثلا یکی از آن‌ها وسایل تهیه یک تخته پنیر و گوشت سرد را به فضا برده بود.
ورزش روزانه برای پیشگیری از پوکی استخوان
پزشکان در سفرهای فضایی ابتدایی متوجه شدند که استخوان‌های فضانوردان در شرایط بی‌وزنی تحلیل می‌رود. اکنون ساکنان ایستگاه روزانه چند ساعت ورزش می‌کنند.
این ورزش‌ها ترکیبی از تمرینات هوازی و مقاومتی است. روبیو گفت: «تعداد اسکات‌هایی که در فضا می‌زنیم آن‌قدر زیاد است که انگار هر روز، روز تمرین پاهاست!»
مسواک زدن بدون آب جاری
کریس هدفیلد، فضانورد کانادایی، در سال ۲۰۱۳ در ویدیویی نشان داد که چطور بدون شیر آب مسواک می‌زند.
او با استفاده از بطری آب، مسواک را مرطوب می‌کرد، سپس آب را می‌مکید و خمیر دندان می‌زد. در پایان، خمیر دندان را می‌بلعید و با آب دوباره دهانش را شست‌وشو می‌داد.
برای حمام هم از حوله‌های مرطوب و شامپوهای بدون نیاز به آبکشی استفاده می‌شود. آب اضافه با مکش جمع‌آوری و به مخزن ضایعات منتقل می‌شود.
دستشویی‌ها در ایستگاه فضایی با جریان هوا کار می‌کنند
استفاده از شلنگ، قیف و مکش، برای رفتن به دستشویی در فضا ضروری است. در سال ۲۰۲۰، ناسا طراحی دستشویی‌های ایستگاه فضایی را برای راحتی و دوام بیشتر، به‌روزرسانی کرد.
فضانوردان دستمال توالت مصرف‌شده را در کیسه‌های ضدآب می‌ریزند. زباله‌های جامد بعدا به زمین فرستاده می‌شوند تا هنگام ورود به جو زمین بسوزند؛ اما ادرار داستان دیگری دارد.
بیشتر آب موجود در ایستگاه فضایی بازیافت می‌شود
آب یکی از منابع حیاتی و بسیار سنگین برای حمل به فضاست. بدن انسان از طریق عرق، ادرار و بخار تنفس مقدار زیادی آب تولید می‌کند که در ایستگاه فضایی بیشتر این آب هدر نمی‌رود.
برندان لوتس، مهندس هوافضای ناسا، در سال ۲۰۲۴ گفت: «ما دستگاه‌هایی در ایستگاه داریم که این مایعات را دوباره به آب آشامیدنی تبدیل می‌کنند.»
ناسا در سال ۲۰۲۳ اعلام کرد ۹۸ درصد از آب دفع‌شده فضانوردان را بازیافت می‌کند.
در ایستگاه فضایی خبری از لباسشویی نیست
فضانوردان تنها می‌توانند مقدار محدودی لباس با خود ببرند و باید آن‌ها را برای مدت طولانی بپوشند.
به گفته ناسا، فضانوردان گاهی ممکن است یک لباس را تا یک هفته بپوشند. شستن لباس در فضا مصرف آب زیادی دارد، بنابراین لباس‌های فرسوده، مانند سایر زباله‌ها، سوزانده می‌شوند.
البته نبود لباسشویی به‌معنای حذف کامل کارهای روزمره نیست. فضانوردان برای جمع‌کردن خرده‌ریزها و آشغال‌هایی که ممکن است به تجهیزات آسیب بزنند، از جاروبرقی‌های ویژه استفاده می‌کنند.
روز کاری ۱۲ ساعته در ایستگاه فضایی
روز کاری معمول در ایستگاه فضایی حدودا ۱۲ ساعت به طول می‌انجامد، با زمان‌هایی برای ناهار و ورزش. در این مدت، فضانوردان مشغول انجام آزمایش‌های علمی، نظارت بر سلامت خود و شرکت در تحقیقات پزشکی هستند.
ایستگاه نیاز به تعمیرات مداوم دارد. در سال‌های اخیر، ترک‌هایی در برخی بخش‌ها ایجاد شده و نشتی هوا نیز گزارش شده است. خرابی دستشویی و نوسانات دما از دیگر مشکلات اخیر ایستگاه بوده است.
بازرس کل ناسا در گزارشی نوشت نشتی هوا از جدی‌ترین خطرات ایمنی است و ناسا به‌طور دقیق آن را بررسی و پایش می‌کند.
ایمیل، تماس ویدئویی و تلفن، ابزار ارتباط فضانوردان با خانواده‌ها
وقتی فضانوردان برای ماه‌ها در ایستگاه فضایی بین‌المللی اقامت دارند، اغلب فرصت حضور در مراسم‌هایی مانند تولد، سالگرد ازدواج و فارغ‌التحصیلی عزیزانشان را از دست می‌دهند. در این شرایط، ایمیل یکی از مطمئن‌ترین راه‌های ارتباطی با زمین است.
تریسی کالدول دایسون، فضانورد ناسا، در ویدیویی در سال ۲۰۱۳ گفت:«روزهای شنبه زمان ارتباط با خانواده است.»
در این تماس‌های هفتگی ویدئویی، آن‌ها می‌توانند از اتفاقات خانه باخبر شوند و ارتباط عاطفی خود را حفظ کنند.
تعطیلات در ایستگاه فضایی چگونه است
در کریسمس سال گذشته، سونی ویلیامز و بوچ ویلمور، دو فضانوردی که به‌طور غیرمنتظره در ایستگاه فضایی گرفتار شده بودند، با کلاه بابانوئل و تماس با خانواده‌هایشان این روز را جشن گرفتند.
روبیو در همین ارتباط گفت: «تعطیلاتی مانند روز شکرگزاری که معمولا با عزیزان می‌گذرد، در فضا بیشتر احساس دلتنگی ایجاد می‌کند.»
همچنین در فضا خبری از نوشیدنی‌های الکلی نیست. ناسا اجازه مصرف الکل در ماموریت‌های فضایی را نمی‌دهد.
سرگرمی برای جلوگیری از دلتنگی
دلتنگی تنها مربوط به خانواده نیست. دل فضانوردان اغلب برای چیزهایی که در زمین بدیهی است، تنگ می‌شود.
کارن ادکینز، هماهنگ‌کننده روانی ناسا، می‌گوید دو سال پیش از آغاز ماموریت، با فضانوردان دیدار می‌کنند تا برنامه‌ریزی دقیقی برای حمایت عاطفی از آن‌ها در طول حضور در فضا انجام دهند.
این برنامه شامل تعیین روش‌های ارتباط با خانواده، وسایل شخصی مورد علاقه و حتی ایجاد یک وب‌سایت شخصی حاوی فیلم، سریال، موسیقی و پادکست است.
رای‌گیری در فضا
از اواخر دهه ۹۰ میلادی، ناسا راهی پیدا کرد تا فضانوردان بتوانند در انتخابات آمریکا شرکت کنند.
آن‌ها پیش از پرتاب، فرم درخواست رای‌گیری غیرحضوری را پر می‌کنند و برگه رای از طریق ایمیل به ایستگاه ارسال می‌شود تا آن را پر کنند و بازگردانند.
در گذشته، برخی فضانوردان حتی در محل خواب خود یک «اتاق رای‌گیری» کوچک درست کرده بودند.
باغ فضایی، راهی برای آینده در مریخ
اگر انسان‌ها بخواهند در مریخ زندگی کنند، باید یاد بگیرند چگونه در فضا غذا پرورش دهند. به همین منظور، پروژه‌ای شامل یک باغ کوچک با شش گیاه در ایستگاه فضایی ایجاد شده است.
در این باغ، فضانوردان موفق به پرورش فلفل و کاهو شده‌اند. این گامی مهم برای تولید غذا بدون جاذبه و نور طبیعی خورشید است.
نظارت دقیق بر سلامت فضانوردان
زندگی طولانی در فضا تغییرات زیادی در بدن ایجاد می‌کند. بی‌وزنی بر تعادل، راه رفتن و حتی عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد و برخی تغییرات می‌توانند دائمی باشند.
فضانوردان به‌طور منظم نمونه بزاق می‌گیرند و با استفاده از حسگرها، ضربان قلب، خواب و دمای بدن خود را ثبت می‌کنند.
این داده‌ها نه‌تنها برای ماموریت‌های آینده، بلکه برای پژوهش‌هایی که به بهبود مراقبت پزشکی در مناطق دورافتاده زمین کمک می‌کنند، ارزشمند هستند.
امکان اصلاح مو در فضا وجود دارد
شش ماه بدون مراجعه به آرایشگاه زمان زیادی است. فضانوردان برای کوتاه کردن موهای خود در فضا از جاروبرقی مخصوصی استفاده می‌کنند که موهای بریده‌شده را بلافاصله جمع‌آوری می‌کند.
خوابیدن در فضا آسان نیست
ایستگاه فضایی در هر ۲۴ ساعت، ۱۶ بار طلوع و غروب خورشید را تجربه می‌کند. همین عامل خوابیدن را برای بعضی سخت می‌سازد.
روبیو گفت فضای خواب مثل یک باجه تلفن است، با کیسه‌خوابی که به دیوار بسته شده تا بدن در خواب در فضا شناور نشود.
روبیو تجربه خواب در حالت بی‌وزنی را دوست داشت، اما برای برخی فضانوردان، عادت کردن به این شرایط زمان‌بر است.
پیاده‌روی فضایی، تجربه‌ای منحصر به فرد
برای تعمیرات ایستگاه، فضانوردان لباس مخصوص می‌پوشند و از ایستگاه خارج می‌شوند. تاکنون بیش از ۲۷۰ پیاده‌روی فضایی انجام شده که برخی تا بیش از هشت ساعت طول کشیده‌اند.
لباس‌های فضایی مجهز به اکسیژن و آب هستند. فضانوردان پیش از خروج، اکسیژن خالص تنفس می‌کنند تا نیتروژن از بدنشان خارج شود و دچار بیماری معروف غواص‌ها نشوند.
آن‌ها روی زمین ساعت‌ها در زیر آب تمرین می‌کنند، اما به گفته نیک هیگ، از فضانوردان ناسا، «هیچ چیزی نمی‌تواند حس واقعی شناور بودن در خلا فضا را شبیه‌سازی کند. تنها جایی که واقعا تجربه‌اش می‌کنی، خود فضاست».