چالش نوظهور انرژی جهان؛ هوش مصنوعی و بحران مصرف برق
مصرف برق مراکز پردازش داده جهان تا سال ۲۰۳۰ به ۹۴۵ تراوات ساعت خواهد رسید، رقمی فراتر از کل مصرف برق کشور ژاپن.
هوش مصنوعی با سرعتی چشمگیر در حال تبدیل شدن به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره است. این فناوری که از خرید آنلاین تا جستجوی اینترنتی را متحول کرده، به ابزاری کارآمد برای صرفه‌جویی در زمان تبدیل شده است.
اما پرسش مهم اینجاست: آیا هوش مصنوعی می‌تواند انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را جبران کند؟
به گزارش یورونیوز، پژوهشگران دانشگاه کمبریج بریتانیا از هوش مصنوعی در زمینه‌های مختلفی از مدل‌سازی اقلیمی تا برنامه‌ریزی کاربری اراضی استفاده می‌کنند و آن را ابزاری تحول‌آفرین برای حفاظت از طبیعت می‌دانند.
همچنین محققان دانشگاه آکسفورد ابزاری مبتنی بر هوش مصنوعی طراحی کرده‌اند که می‌تواند رفتارهای زیست‌محیطی شرکت‌ها را شفاف‌تر کند. حتی گوگل نیز ابزارهای متعددی مبتنی بر هوش مصنوعی برای بهبود تاب‌آوری اقلیمی، توسعه داده است.
هشدار آژانس بین‌المللی انرژی
با این حال، آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در گزارشی هشدار داد هوش مصنوعی تقاضا برای برق را به‌شدت افزایش داده است.
مراکز داده، بستر اصلی سیستم‌های هوش مصنوعی، تا پنج سال آینده مصرف انرژی خود را دو برابر خواهند کرد. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرد تقاضای برق این مراکز تا سال ۲۰۳۰ به ۹۴۵ تراوات ساعت می‌رسد، رقمی که از کل مصرف برق کشور ژاپن بیشتر است.
فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی، معتقد است هوش مصنوعی یکی از مهم‌ترین مباحث امروز دنیای انرژی به شمار می‌رود، اما سیاست‌گذاران و بازارها تاکنون از ابزارهای لازم برای درک کامل تاثیرات گسترده آن برخوردار نبوده‌اند.
کدام کشورها بیشترین مراکز داده را در خود جای داده‌اند؟
هوش مصنوعی به قدرت پردازش بالایی نیاز دارد که از هزاران سِروِر مستقر در مراکز داده تامین می‌شود. برخی از این مراکز به اندازه یک کشور کوچک انرژی مصرف می‌کنند.
آمریکا با پنج هزار و ۳۸۱ مرکز داده، حدود ۴۰ درصد از بازار جهانی را به خود اختصاص داده است.
انگلستان، آلمان، هند، استرالیا، فرانسه و هلند نیز از جمله کشورهایی هستند که تعداد قابل توجهی مرکز داده در اختیار دارند.
میزان مصرف انرژی در پردازش هوش مصنوعی
بر اساس پژوهشی که در مجله «ماشین لرنینگ» منتشر شد، آموزش مدل محبوب چت‌جی‌پی‌تی، هزار و ۲۸۷ مگاوات ساعت برق مصرف کرده و به اندازه ۸۰ پرواز کوتاه برد در اروپا، دی‌اکسید کربن تولید کرده است.
سیستم‌های آموزشی هوش مصنوعی مولد که شامل مجموعه‌ای از سرورهای قدرتمند هستند، مصرف انرژی بسیار بالاتری نسبت به پردازش‌های معمول دارند.
به گفته نومان بشیر، پژوهشگر تاثیرات اقلیمی محاسبات در موسسه فناوری ماساچوست، مجموعه‌ای از سرورهای آموزش هوش مصنوعی مولد، مانند چت‌جی‌پی‌تی، می‌تواند تا هفت یا هشت برابر بیشتر از عملیات محاسباتی رایج، انرژی مصرف کند.
مقایسه مصرف انرژی در جست‌وجوهای اینترنتی
هرچند پاسخ‌گویی هوش مصنوعی به هر پرسش به‌تنهایی انرژی نسبتا اندکی مصرف می‌کند، اما حجم بالای درخواست‌های روزانه به مصرف قابل توجه انرژی می‌انجامد.
طبق یافته‌های موسسه تحقیقات برق آمریکا، هر پرسش از چت‌جی‌پی‌تی حدود ۲.۹ وات ساعت برق مصرف می‌کند که تقریبا ۱۰ برابر انرژی مورد نیاز برای یک جست‌وجوی معمولی در گوگل است.
با پردازش روزانه بیش از یک میلیارد پرسش در اوایل سال ۲۰۲۵ و رشد مداوم این رقم، مصرف انرژی این سامانه به‌سرعت در حال افزایش است.
هوش مصنوعی در خدمت انرژی پاک
آژانس بین‌المللی انرژی در ادامه گزارش خود نوشت نگرانی‌ها درباره نقش هوش مصنوعی در تشدید تغییرات اقلیمی بیش از حد بزرگنمایی شده است.
بر اساس این گزارش، سهم مراکز داده در انتشار گازهای گلخانه‌ای جهان تنها حدود ۱.۵ درصد باقی خواهد ماند.
این آژانس برآورد کرد به کارگیری فراگیر فناوری‌های هوش مصنوعی می‌تواند تا سال ۲۰۳۵ منجر به کاهش پنج درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای شود؛ رقمی که برای جبران کامل افزایش آلایندگی ناشی از توسعه مراکز داده کافی خواهد بود.
موسسه انرژی «اینتلیجنس» نیز در گزارشی مشابه، ضمن پیش‌بینی دوبرابر شدن تقاضای انرژی، بر نقش هوش مصنوعی در گذار به انرژی پاک تاکید کرد.
این گزارش از مدیریت هوشمندتر شبکه، کاهش هزینه فناوری‌های کم‌کربن و بهبود ادغام انرژی‌های تجدیدپذیر به‌عنوان مزایای هوش مصنوعی نام برد.
نیاز به سیاست‌گذاری هوشمندانه
با اینکه هوش مصنوعی ظرفیت‌های قابل توجهی برای بهبود بهره‌وری انرژی دارد، آژانس بین‌المللی انرژی هشدار داد تحقق این مزایا مستلزم حمایت و برنامه‌ریزی گسترده است.
در صورت نبود زیرساخت‌ها و سیاست‌های لازم برای پذیرش فراگیر این فناوری، ممکن است تاثیرات مثبت آن تا سال ۲۰۳۵ بسیار محدود باقی بماند. با توجه به شرایط کنونی، سرمایه‌گذاری در تولید برق کم‌کربن برای تامین انرژی مراکز داده ضروری است.
شرکت آمازون به‌عنوان بزرگترین خریدار انرژی تجدیدپذیر جهان، بیش از ۹۰ درصد عملیات خود را با این انرژی‌ها پشتیبانی می‌کند، اما موانعی چون ناپایداری منابع تجدیدپذیر و محدودیت‌های جغرافیایی همچنان چالش‌برانگیز است.
بیشتر مراکز داده بزرگ جهان در آمریکا قرار دارند و عمدتا به سوخت‌های فسیلی، به‌ویژه گاز طبیعی، متکی هستند. بدون ایجاد تغییرات اساسی در سیاست‌گذاری‌ها، این الگوی مصرف انرژی ادامه خواهد یافت.
در نهایت، هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک کند، اما این امر مستلزم هماهنگی و حمایت سیاسی است.
با توجه به ماندگاری بلندمدت دی‌اکسید کربن در جو، حتی اگر هوش مصنوعی در آینده بتواند راه‌حل‌هایی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بیش از میزان تولید خود ارائه کند، آسیب‌های اولیه‌ای که بر محیط‌زیست وارد می‌آورد، ممکن است جبران‌ناپذیر باشد.