نگرانی‌ها از باقی‌ماندن بیش از ۱۰۰ سایت تسلیحات شیمیایی در سوریه
سازمان بین‌المللی پیشرو در زمینه نظارت بر تسلیحات شیمیایی اعلام کرد پس از سقوط بشار اسد، رییس‌جمهوری پیشین سوریه، بیش از ۱۰۰ سایت در ارتباط با تسلیحات شیمیایی در سوریه باقی مانده است.
به گزارش روزنامه نیویورک تایمز، این عدد نخستین برآورد از این نوع است و در حالی اعلام می‌شود که سازمان منع تسلیحات شیمیایی در تلاش است تا وارد سوریه شده و میزان باقی‌مانده از برنامه تسلیحات شیمیایی اسد را ارزیابی کند.
گمان می‌رود این سایت‌ها محل تحقیق، تولید یا انبار تسلیحات شیمیایی بوده‌اند.
اسد متهم است که در طول بیش از یک دهه جنگ داخلی، از سلاح‌هایی مانند گاز سارین و کلر علیه نیروهای مخالف و غیرنظامیان سوری استفاده کرده است.
دادگاه تجدیدنظر پاریس، شش تیر ۱۴۰۳، حکم بازداشت اسد را به‌دلیل استفاده از سلاح‌های شیمیایی ممنوعه علیه غیرنظامیان تایید کرد. قضات فرانسوی، پیشتر حکم بازداشت او را به اتهام مشارکت در جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت صادر کرده بودند.
این دادگاه پس از تحقیقاتی برپا شد که فرانسه درباره حملات شیمیایی در مناطق دوما و غوطه شرقی در اوت ۲۰۱۳ انجام داد. این حملات شیمیایی بیش از هزار کشته بر جای گذاشت.
از زمان سرنگونی حکومت اسد به‌دست نیروهای شورشی، تعداد دقیق این سایت‌ها و این‌که آیا ایمن‌سازی شده‌اند یا نه، در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است.
نگرانی از آینده تسلیحات شیمیایی در سوریه
اکنون این تسلیحات شیمیایی به چالشی بزرگ برای دولت موقت سوریه تبدیل شده‌اند؛ دولتی که به دست گروه تحریرالشام اداره می‌شود.
آمریکا این گروه را یک سازمان تروریستی می‌داند، اما این گروه اعلام کرده که ارتباط خود با القاعده را قطع کرده است.
کارشناسان نگران آن هستند که گروه‌های تندرو بتوانند به این سایت‌ها دسترسی پیدا کنند.
وزیر خارجه سوریه در بازدیدی غیرمنتظره از مقر سازمان منع تسلیحات شیمیایی در لاهه، گفت دولت کنونی قصد دارد «هرگونه باقی‌مانده از برنامه تسلیحات شیمیایی توسعه‌یافته در دوران حکومت اسد را نابود کند» و به قوانین بین‌المللی پایبند باشد.
کارشناسان با احتیاط نسبت به صداقت این وعده ابراز خوش‌بینی کرده‌اند. به گفته منابع آگاه، دولت کنونی امسال اجازه داده است تیمی از این سازمان وارد سوریه شود و کار مستندسازی سایت‌ها را آغاز کند.
با وجود وعده‌ها، دولت جدید هنوز نماینده‌ای به عنوان سفیر به سازمان منع تسلیحات شیمیایی معرفی نکرده است؛ اقدامی که به عنوان گام اولیه و مهمی در جهت اثبات تعهد یک کشور به این نهاد محسوب می‌شود.
گازهای شیمیایی کشنده
گاز سارین که یک عامل اعصاب است، می‌تواند ظرف چند دقیقه منجر به مرگ شود. گاز کلر و گاز خردل، که استفاده از آن‌ها در جنگ جهانی اول مشهور شد، باعث سوزش پوست و چشم شده و ریه‌ها را پر از مایع می‌کنند؛ به‌طوری‌که قربانی در خشکی احساس خفگی می‌کند.
گاز سارین طبق قوانین بین‌المللی ممنوع است، اما قوانین درباره برخی مواد دیگر روشن نیستند. مثلا گاز کلر را می‌توان با استفاده از پاک‌کننده‌های خانگی تولید کرد که همین موضوع نظارت بر فروش مواد اولیه آن را تقریبا غیرممکن می‌کند.
نتیجه سال‌ها پنهان‌کاری اسد
در سال‌های ابتدایی جنگ داخلی، دولت اسد محل ۲۷ سایت را به سازمان منع تسلیحات شیمیایی اعلام کرد و بازرسان این سازمان از این سایت‌ها بازدید و آن‌ها را تعطیل کردند.
اما اسد تا دست‌کم سال ۲۰۱۸ همچنان از تسلیحات شیمیایی استفاده می‌کرد و تحقیقات نشان داد که دولت او همچنان مواد اولیه لازم برای ساخت این تسلیحات را وارد می‌کرد.
به گفته پژوهشگران، کارکنان سابق سازمان و دیگر کارشناسان، برخی از این سایت‌ها ممکن است در غارها یا مکان‌هایی پنهان شده باشند که با تصاویر ماهواره‌ای قابل شناسایی نیستند. این مساله احتمال ایمن‌نبودن برخی از این تسلیحات را بیشتر می‌کند.
وزارت دفاع سوریه از پاسخ به سوالات کتبی درباره این تسلیحات خودداری و تنها اعلام کرد این موضوع در حوزه مسئولیت این نهاد نیست.
در سال گذشته، اسرائیل چند مرکز وابسته به رژیم سوریه را که گمان می‌رفت محل نگهداری تسلیحات شیمیایی باشند، هدف حملات هوایی قرار داد. اما مشخص نیست که آیا این حملات باعث نابودی این تسلیحات شده‌اند یا نه.