علنی شدن اختلافات خامنه‌ای و پزشکیان و استعفای ظریف
تحلیل‌گر ارشد در ایران‌اینترنشنال
اختلافات میان علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و مسعود پزشکیان، رییس دولت، درباره مذاکره با آمریکا آشکار شده است. پزشکیان اعلام کرده که نظر او بر مذاکره با دونالد ترامپ بوده، اما خامنه‌ای با این تصمیم مخالفت کرده است.
این اختلاف در شرایطی علنی می‌شود که نارضایتی عمومی در کشور افزایش یافته و شکاف در راس حاکمیت بیش از پیش نمایان شده است.
در همین راستا، پزشکیان در یک روز با مساله از دست دادن دو تن از دستیاران ارشد خود روبه‌رو شده است.
عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، از سوی مجلس برکنار شد و محمدجواد ظریف، معاون راهبردی دولت، نیز نامه استعفای خود را تقدیم پزشکیان کرد، زیرا به نظر می‌رسد بدون راهبرد مذاکره با آمریکا، نظام نیازی به حضور ظریف در دولت احساس نمی‌کند.
پزشکیان یک‌شنبه ۱۲ اسفند در اظهاراتی بی‌سابقه اعلام کرد مخالفت با مذاکره با آمریکا تصمیم دولت نیست، بلکه این علی خامنه‌ای است که مانع از انجام این مذاکرات شده است.
او هشدار داد این وضعیت، ایران را عملا در شرایط جنگی قرار داده و موجب تشدید بحران اقتصادی شده است.
به گفته پزشکیان، فروش نفت و گاز ایران با مشکلات جدی مواجه شده، نفتکش‌های ایرانی در دریا متوقف مانده‌اند و کشورهایی مانند عراق، ترکیه و قطر پول‌های حاصل از صادرات نفت ایران را پرداخت نمی‌کنند.
اظهارات پزشکیان در حقیقت واکنشی به مواضع اخیر خامنه‌ای است، هرچند که او مستقیما نام رهبر جمهوری اسلامی را نبرده است.
پزشکیان اعلام کرد عدم مذاکره با آمریکا موجب تشدید بحران اقتصادی شده و به‌طور تلویحی گفت مسئولیت این وضعیت بر عهده شخص خامنه‌ای است.
پزشکیان با این موضع‌گیری، در واقع می‌گوید اگر خامنه‌ای تصمیم به عدم مذاکره دارد، باید عواقب اقتصادی آن را نیز بپذیرد.
این اختلاف نظر در بالاترین سطح حکومت نشانه‌ای از تعمیق شکاف در حاکمیت است که یکی از علائم سقوط احتمالی حکومت‌های استبدادی به شمار می‌رود.
در نظام‌های دیکتاتوری بقای حکومت تا حد زیادی به انسجام درونی آن وابسته است؛ اما اکنون شاهد اختلاف آشکار میان رهبر و رییس دولت بر سر یکی از مهم‌ترین مسائل کشور هستیم.
عبدالناصر همتی نیز در اظهاراتی هشدار داد وضعیت اقتصادی ایران بحرانی‌تر از آن چیزی است که مقامات رسمی اعلام می‌کنند.
او تاکید کرد در هفت سال اخیر، ۱۰ میلیون نفر از جمعیت ایران به زیر خط فقر سقوط کرده‌اند و ۸۰ درصد مردم زیر فشار رانت‌خواران و مافیای اقتصادی قرار دارند.
همتی همچنین فاش کرد سالانه ۳۰ میلیارد دلار، معادل کل درآمد نفتی کشور، از طریق اسکله‌های غیرمجاز قاچاق می‌شود.
او مستقیما به نقش نهادهای نظامی در این قاچاق اشاره نکرد، اما شواهد نشان می‌دهد که این اسکله‌ها تحت کنترل سپاه پاسداران قرار دارند.
این حجم از قاچاق نمی‌تواند تنها توسط سوخت‌بران محلی انجام شود، بلکه نیازمند یک شبکه سازمان‌یافته در سطح حاکمیت است که از حمایت نهادهای امنیتی و نظامی برخوردار باشد.
در مجموع، تحولات اخیر نشان می‌دهد علاوه بر افزایش فشارهای داخلی و خارجی بر جمهوری اسلامی، شکاف درون حاکمیت نیز عمیق‌تر شده است.
از یک سو، خامنه‌ای بر ادامه سیاست‌های خصمانه علیه آمریکا و حفظ شرایط تحریمی تاکید دارد، چرا که مشروعیت ایدئولوژیک نظام وابسته به دشمنی با آمریکا است.
از سوی دیگر، دولت پزشکیان که مسئولیت اداره کشور را عهده‌دار است، به‌خوبی می‌داند که بدون مذاکره و لغو تحریم‌ها، امکان مدیریت اقتصادی کشور وجود ندارد.
این تضاد، بحران درونی حاکمیت را آشکارتر کرده و جمهوری اسلامی را در موقعیت شکننده‌ای قرار داده است.
