طرح ترامپ برای غزه از کجا آمده و چرا کشورهای عربی نگرانند؟
دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده، یک بار دیگر همه از جمله اسرائیل و متحدانش را شگفت‌زده کرد. او گفت غزه را تصاحب و آن را به محلی برای مهاجرت مردم جهان تبدیل می‌کند. این طرح از کجا آمده، نقش داماد ترامپ در آن چیست و چرا اعراب نگران آن هستند؟
ترامپ، سه‌شنبه ۱۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۳، مقابل دوربین‌ها حاضر شد و ضمن توصیف نوار غزه به‌عنوان خرابه، گفت ایالات متحده نوار غزه را تصرف خواهد کرد، مسئولیت پاکسازی بمب‌ها و سایر تسلیحات خطرناک باقی‌مانده در این منطقه را بر عهده خواهد گرفت و آن را به لحاظ اقتصادی توسعه خواهد داد.
تصمیمی که به گزارش اکسیوس ۱۵۰ خبرنگار حاضر در نشست، کشورهای عربی، سیاستمداران غربی و آمریکایی و حتی اسرائیلی‌ها را شوکه کرد.
تخمین زده می‌شود حدود دو میلیون نفر در غزه ساکن باشند،.مقامات حماس اعلام کرده‌اند در نتیجه حملات اسرائیل، ۶۰ هزار نفر از ساکنان این باریکه کشته شده‌اند.
در نتیجه درگیری‌های حماس و اسرائیل که پس از حملات هفتم اکتبر حماس به غیرنظامیان در اسرائیل آغاز شد، بسیاری از مناطق شهری غزه عملا از نقشه حذف شدند. مقامات سازمان ملل برآورد کرده‌اند که حدود ۵۰ میلیون تن آوار و خرابه در غزه وجود دارد.
رییس‌جمهوری ایالات متحده شرایط غزه را «جهنم» خواند و تاکید کرد آوارگان غزه در چنین شرایطی می‌خواهند به آنجا بازگردند، چراکه گزینه دیگری پیش روی خود نمی‌بینند. ترامپ می‌گوید ساکنان جدید غزه «مردم جهان» خواهند بود، اشاره‌ای که آب پاکی را روی دست هواداران تشکیل دو کشور مستقل اسرائیل و فلسطین ریخته است.
طرح ترامپ از کجا آمده است؟
اکسیوس در مقاله‌ای گمانه‌زنی‌هایی راجع به منشاء طرح ترامپ منتشر کرده است. به نوشته این پایگاه خبری، یک روز پیش از ارائه این طرح شوکه‌کننده، مورگان اورتگاس، نماینده معاون کاخ سفید در امور خاورمیانه، به گروهی از سفیران کشورهای عربی که برای ابراز مخالفت با اخراج فلسطینی‌ها از غزه به آمریکا رفته بودند، گفت که ترامپ نمی‌خواهد رهبران کشورهای عربی فقط «نه» بگویند، بلکه می‌خواهد راه‌حل‌های خودشان را ارائه دهند.
یک منبع نزدیک به ترامپ گفته است که او حدود دوماه به این طرح فکر کرده و در واقع، این طرح ابتکار خود او بوده است. منبع دیگری گفته است ترامپ این طرح را ارائه کرده است، چراکه به نتیجه رسیده هیچ‌کس ایده جدیدی برای ارائه ندارد.
ردپای داماد ترامپ
جراد کوشنر، همسر ایوانکا دختر ترامپ، در دور اول ریاست جمهوری ترامپ، یکی از مشاوران ارشد سیاست خارجی بود و مسئول تهیه یک طرح صلح برای خاورمیانه شد. او در واقع مبتکر توافق عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل است. توافقی که به توافق قرن مشهور شد.
کوشنر یک‌سال قبل در بهمن‌ماه ۱۴۰۲، در یک مصاحبه با طارق مسعود، رییس دانشگاه ابتکار خاورمیانه، درباره غزه گفت: «املاک ساحلی غزه می‌تواند بسیار ارزشمند باشد... اگر مردم بر ایجاد معیشت متمرکز شوند.»
در آن گفت‌وگو، کوشنر تاکید کرده بود اگر جای اسرائیلی‌ها بود تمام تلاش خود را می‌کرد تا مردم را از آنجا [غزه] خارج و سپس آن را بازسازی کند.
در آن گفت‌وگو کوشنر تاکید کرد راه حل دیپلماسی برای انتقال ساکنان غزه به مصر وجود دارد.
خلاصه‌ای از این گفت‌وگو حدود ۱۰ ماه قبل در گاردین منتشر شد. اما اکنون با توجه به شباهت زیاد اظهارات کوشنر به طرح ترامپ، اظهارات او نیز بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است.
علاوه بر این، تارا پلمری، روزنامه‌نگار رسانه پوک نیوز، که به انتشار گزارش‌های تحقیقی مشهور است در یک رشته توئیت در شبکه ایکس، به بررسی منشاء این اظهارات پرداخته است.
پلمری ضمن اشاره به مقاله گاردین، به نقل از یک منبع آگاه نوشته است کوشنر در تهیه متن اظهارات جدید ترامپ درباره تصاحب غزه نقش داشته است. این منبع تاکید کرده بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل از ماجرا بی‌اطلاع بوده است.
چرا کشورهای عربی نگرانند؟
اکسیوس به نقل از منابع آگاه خود نوشته است عربستان سعودی که ترامپ سه‌شنبه آن را شریکی کلیدی برای اجرای برنامه‌هایش در منطقه خوانده بود، به‌شدت از اظهارات ترامپ شوکه شده است.
سعودی‌ها همچنین از اظهارات ترامپ در ابتدای دیدارش با نتانیاهو که گفت پادشاهی سعودی، عادی‌سازی روابط با اسرائیل را به ایجاد دولت فلسطینی مشروط نخواهد کرد، ناراحت شدند.
ریاض پس از اظهارات دونالد ترامپ و حدود ساعت چهار صبح در بیانیه‌ای شدیداللحن گفته‌های ترامپ درباره پادشاهی سعودی را تکذیب و با طرح او برای جابه‌جایی فلسطینی‌ها مخالفت کرد.
ترامپ پیش از این از کشورهای عربی همسایه غزه خواسته بود به آوارگان غزه پناه دهند، خواسته‌ای که به‌شدت از سوی کشورهای عمده عربی رد شد.
پس از پیشنهاد ترامپ، مصر و اردن در همسایگی غزه که هر دو از متحدان آمریکا هم هستند، در نشستی که در قاهره، پایتخت مصر، با حضور نمایندگانی از عربستان سعودی، قطر و تشکیلات خودگردان فلسطینی برگزار شد، تصریح کردند با این طرح مخالف هستند.
در بیانیه پایانی این نشست تاکید شد که چنین اقدامی، می‌تواند ثبات منطقه را به خطر بیندازد. کشورهای عربی در مخالفت خود با طرح ترامپ برای اسکان فلسطینیان در خارج از غزه، به سابقه تاریخی پذیرش آوارگان فلسطینی اشاره‌ای نکردند؛ آنها تجربه چندان خوشایندی از چنین طرحی ندارند.
سپتامبر سیاه
پس از درگیری اسرائیل و فلسطینیان در سال ۱۳۴۶ و تصرف کرانه باختری- جایی که اکنون تحت کنترل دولت خودگردان فلسطینی است- اردن شمار زیادی از فلسطینیان را به‌عنوان پناهنده پذیرفت. تا سال ۱۳۴۹، تعداد فلسطینیانی که به اردن رفتند به حدود ۳۰۰ هزار نفر رسید.
در این بین سازمان‌های مسلح فلسطینی در بین پناهندگان ساکن اردت اقدامات نظامی خود را از سر گرفتند. آنها علاوه بر اسرائیل، با یکدیگر نیز تبادل آتش می‌کردند، با افزایش جمعیت پناهندگان در اردن، گروه‌های نظامی فلسطینی این بار علیه حاکمیت اردن دست‌به‌کار شدند. آنها علاوه بر توطئه برای ترور شاه اردن، مناطقی از اردن را عملا به کنترل خود درآورده بودند.
در پی این اقدامات ملک حسین، پادشاه وقت اردن فرمان سرکوب شدید فلسطینیان ساکن در امان، اربد و سایر اردوگاه‌های پناهندگان فلسطینی را صادر کرد. این سرکوب که موجب کشته شدن هزاران نفر شد، در شهریور و مهر‌ماه ۱۳۴۹ رخ داد، به سپتامبر سیاه مشهور شد.
در پی این اقدام شاه اردن، یاسر عرفات و سایر رهبران فلسطینی از اردن به لبنان گریختند. سازمان‌هایی که از اردن به لبنان گریختند، از جمله دلایل جنگ‌های داخلی لبنان بودند که از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۹۶ ادامه داشت.
در مصر، اگرچه دولت با درس گرفتن از تحولات اردن، همواره با سختگیری بالا مانع شکل‌گیری گروه‌های مسلح در بین فلسطینیان می‌شد، اما فلسطینان در سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۲، اعتراضاتی را در این کشور سامان دادند که بارها از سوی دولت مصر سرکوب شد.
سال ۱۳۸۶ نیز هم‌زمان با تشدید تنش‌ها در غزه، دولت مصر مرز خود با غزه را بست و اجازه ورود پناهندگان فلسطینی به صحرای سینا را نداد.
پیامدهای طرح ترامپ
طرح ترامپ به شکل واضحی متحدان خود از عربستان سعودی گرفته تا اسرائیل را شوکه کرده است.
به‌نظر نمی‌رسد اسرائیلی‌ها از این طرح ناخرسند باشند، اما عربستان سعودی‌ها همان‌طور که اکسیوس نوشته است، در حالی که تا پیش از این گمان می‌رفت به توافق موسوم به پیمان ابراهیم نزدیک شده‌اند، در بیانیه‌ای اظهارات ترامپ را به‌شدت رد کردند.
واشینگتن پست در مطلبی طرح ترامپ را هزینه‌بر، مرگبار و از نظر سیاسی جنجالی ارزیابی کرده و با توجه به مخالفت‌ها، پیش‌بینی کرده این طرح به طور قاطع رد خواهد شد.
از سوی دیگر اکسیوس به سرنوشت گروگان‌های اسرائیلی اشاره کرده که با توافق آتش‌بس، امیدها به آزادی آنها تقویت شده ربود.
این پایگاه خبری نوشته است طرح ترامپ می‌تواند افکار عمومی فلسطینیان را بار دیگر با حماس هم‌سو کند و احتمال توقف روند آزادسازی گروگان‌ها را افزایش دهد.
