هشدار پژوهشگران درباره تاثیر منفی داروهای خواب‌آور بر سلامت مغز
یافته‌های جدید دانشمندان نشان می‌دهد داروی خواب‌آور آمبین که برای درمان بی‌خوابی تجویز می‌شود، می‌تواند فرآیند حیاتی پاکسازی مغز را در طول خواب مختل کند و خطر ابتلا به بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی را افزایش دهد.
بر اساس گزارش نیواطلس، پژوهشگران مرکز پزشکی دانشگاه روچستر به سرپرستی پروفسور مایکن ندرگارد در مطالعه‌ای که به تازگی انجام داده‌اند، به بررسی تاثیر داروی زولپیدم با نام تجاری آمبین بر عملکرد سیستم گلیمفاتیک مغز پرداخته‌اند. این سیستم که نخستین بار در سال ۲۰۱۲ توسط همین گروه تحقیقاتی کشف شد، نقش مهمی در پاکسازی مواد زائد از مغز در طول خواب ایفا می‌کند.
سیستم گلیمفاتیک
سیستم گلیمفاتیک، شبکه‌ای از کانال‌های ظریف است که مانند لوله‌کشی پیچیده‌ای در اطراف رگ‌های خونی مغز قرار گرفته و مایع مغزی-نخاعی را در مغز به گردش در می‌آورد. این سیستم در طول خواب فعال‌تر می‌شود و با جمع‌آوری و دفع پروتئین‌های سمی مانند بتا-آمیلوئید و تاو که تجمع آن‌ها با بیماری آلزایمر مرتبط است، به سلامت مغز کمک می‌کند.
پژوهش‌هاییک دهه اخیر نشان داده که عملکرد سیستم گلیمفاتیک اهمیتی فراتر از آنچه در ابتدا تصور می‌شد، دارد. دانشمندان دریافته‌اند که اختلال در کارکرد این سیستم می‌تواند در بروز بیماری پارکینسون نیز نقش داشته‌باشد.
یافته‌های امیدوارکننده دیگری نیز در سال ۲۰۲۱ منتشر شد که نشان می‌دهد می‌توان با بهره‌گیری از فن‌آوری اولتراسوند، سیستمگلیمفاتیک را در بیماران مبتلا به آلزایمر تحریک کرد تا پاکسازی پروتئین‌های سمی آمیلوئید و تاو با کارایی بیشتری انجام شود.
در این پژوهش که روی موش‌های آزمایشگاهی انجام شد، پروفسور ندرگارد و تیمشبا استفاده از تکنیک‌های پیشرفته تصویربرداری و مانیتورینگ مغزی (EEG و EMG) عملکرد سیستم گلیمفاتیک را در طول خواب مورد بررسی قرار دادند.
امواج نوراپی‌نفرین و پاکسازی مغز
پژوهشگران دریافتند که در مرحله خواب عمیق (non-REM)، ماده شیمیایی نوراپی‌نفرین به صورت سینوسی و متناوب در مغز آزاد می‌شود. این امواج شیمیایی باعث ایجاد «برانگیختگی‌های جزئی مغز» می‌شوند که به نوبه خود موجب انقباض ریتمیک رگ‌های خونی مغز می‌شود. این انقباضات مستقل از ضربان قلب عمل می‌کنند و مانند یک پمپ، مایع مغزی-نخاعی را در مسیرهای گلیمفاتیک به حرکت در می‌آورند.
این پژوهش نشان داد که داروی خواب‌آور زولپیدم با مسدود کردن امواج نوراپی‌نفرین، چرخه طبیعی پاکسازی مغز را مختل می‌کند.
به گفته دکتر ناتالی هاگلند، نویسنده ارشد این مطالعه، کشف ارتباط بین نوراپی‌نفرین، فعالیت عروقی و پاکسازی گلیمفاتیک، حلقه گمشده‌ای بود که به درک بهتر فرآیندهای ترمیمی مغز در طول خواب کمک می‌کند.
پروفسور ندرگارد در جمع‌بندی این پژوهش تاکید می‌کند که این یافته‌ها اهمیت حفظ الگوی طبیعی خواب را برای عملکرد بهینه مغز نشان می‌دهد. او هشدار می‌دهد که استفاده از داروهای خواب‌آور می‌تواند با مختل کردن مکانیسم‌های طبیعی پاکسازی مغز، سلامت عصبی را به خطر بیندازد. این موضوع به‌ویژه در مورد افرادی که در معرض خطر بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی مانند آلزایمر قرار دارند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
این پژوهش که پیوند مستقیمی بین مصرف داروهای خواب‌آور و اختلال در سیستم پاکسازی مغز را نشان می‌دهد، می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر رویکردهای درمانی اختلالات خواب داشته‌باشد و لزوم بازنگری در تجویز گسترده این داروها را مطرح می‌کند.
اکنون به نظر می‌رسد یافتن روش‌های جایگزین و طبیعی‌تر برای بهبود کیفیت خواب، اهمیت بیشتری پیدا کرده‌است.
