سوریه یک هفته بعد از اسد: بیم و امید سوری‌ها و تلاش مخالفان برای عادی‌سازی وضعیت
یک هفته از سقوط حکومت بشار اسد و شکل‌گیری سوریه‌ای جدید می‌گذرد. آسوشیتدپرس با انتشار گزارشی، نمایی از این کشور را در هفتمین روز پس از استقرار مخالفان مسلح در آن به تصویر کشید و نوشت شورشیان به دنبال بازگشت به شرایط عادی هستند و سوری‌ها در بیم و امید برای آینده به سر می‌برند.
یک‌شنبه ۱۸ آذر و ۱۱ روز پس از آغاز حملات گروه‌های مسلح مخالف، سرانجام دولت بشار اسد سقوط کرد و مخالفان از تسلط بر دمشق، پایتخت سوریه، خبر دادند.
با اعلام این پیروزی، تصاویر متعددی از شادی خیابانی مردم سوریه و واژگونی مجسمه‌های خاندان اسد در شهرهای مختلف این کشور منتشر شد.
در هفتمین روز پس از سقوط غیرمنتظره حکومت اسد، سوری‌ها و جهان شاهد تحولات متعددی در سوریه بودند.
دوره‌ای انتقالی که به شکل عجیبی تاکنون آرام بوده
آسوشیتدپرس نوشت شورشیانی که ناگهان مسئولیت اداره کشور را به دست گرفتند، با جمعیتی روبه‌رو شدند که موجی از احساسات در آن‌ها فوران کرده بود؛ هیجان ناشی از آزادی‌های تازه، اندوهی عمیق از سال‌ها سرکوب و امیدها، انتظارات و نگرانی‌هایی درباره آینده.
برخی تا حدی تحت تاثیر قرار گرفته بودند که اشک می‌ریختند.
در یک هفته اخیر، گذار از حکومت قبلی به شرایط جدید، به شکلی شگفت‌آور، آرام پیش رفته است.
گزارش‌ها از انتقام‌جویی، قتل‌های تلافی‌جویانه و خشونت‌های فرقه‌ای بسیار کم بوده‌اند. غارت و تخریب‌ها به‌سرعت مهار شده و مبارزان شورشی تحت یک نظم قرار گرفته‌اند.
شنبه ۲۴ آذر مردم در دمشق، زندگی عادی خود را دنبال می‌کردند و تنها یک ون حامل مبارزان در شهر دیده می‌شد.
با این‌حال، آسوشیتدپرس یادآوری کرد: «میلیون‌ها راه وجود دارد که می‌تواند این مسیر را به بیراهه ببرد.»
سوریه پس از پنج دهه حکومت خاندان اسد، درهم شکسته و منزوی شده است. خانواده‌ها در اثر جنگ از هم پاشیده‌اند، زندانیان سابق با آسیب‌های ناشی از شکنجه‌های وحشتناک دست و پنجه نرم می‌کنند و ده‌ها هزار نفر از بازداشت‌شدگان همچنان مفقودند.
اقتصاد ویران شده، فقر گسترش یافته، تورم و بیکاری در بالاترین حد خود قرار دارند و فساد در تمام جنبه‌های زندگی روزمره نفوذ کرده است.
با این حال، در این لحظه پرتحول، بسیاری آماده‌اند تا مسیری برای آینده بیابند.
آسوشیتدپرس صحنه‌ای از تحولات یک هفته گذشته را تصویرسازی کرد و نوشت: حمزه آل احمد، رییس جدید سازمان امنیت سوریه، به همراه تیم خود وارد فرودگاه بین‌المللی دمشق شد.
تعداد اندکی از کارکنان تعمیر و نگهداری که به محل کارشان آمده بودند، دور او حلقه زدند و مشتاق بودند بدانند چه چیزی در انتظارشان است.
آن‌ها به سرعت تمام شکایاتی را که در دوران حکومت بشار اسد از بیانشان می‌ترسیدند، بازگو کردند؛ شکایاتی که حالا، به شکلی غیرقابل تصور، دیگر منعی برای اظهارشان نبود.
کارکنان فرودگاه به آل احمد گفتند در زمان حکومت اسد از ترفیع و مزایا محروم شده‌اند، زیرا این امتیازات به افراد مورد حمایت رژیم اختصاص داده می‌شد. همچنین، کارفرمایان آن‌ها را به خاطر کُند بودن در کار، به زندان تهدید می‌کردند.
آن‌ها هشدار دادند در میان کارکنان فرودگاه همچنان حامیان سرسخت اسد حضور دارند و ممکن است با بازگشایی مجدد این مرکز بازگردند.
در حالی‌که آل احمد سعی می‌کرد آن‌ها را آرام کند، اسامه نجم، یکی از مهندسان فرودگاه به او گفت: «این اولین باری است که ما صحبت می‌کنیم.»
آل احمد نیز در پاسخ به کارکنان تاکید کرد: «مسیر جدید با چالش‌هایی همراه خواهد بود، اما به همین دلیل گفته‌ایم که سوریه متعلق به همه است و همه ما باید با یکدیگر همکاری کنیم.»
اسامه نجم به آسوشیتدپرس گفت که شورشیان تاکنون حرف‌های درستی زده‌اند و اضافه کرد: «اما دیگر در برابر هیچ اشتباهی سکوت نخواهیم کرد.»
شیوه اداره ادلب از سوی شورشیان در دمشق پیاده‌سازی می‌شود
در یک ایستگاه پلیس که به آتش کشیده شده بود، تصاویر بشار اسد پایین کشیده و پرونده‌ها پس از ورود شورشیان به شهر در روز ۱۸ آذر نابود شدند. تمام نیروهای پلیس و امنیتی دوره اسد نیز ناپدید شده‌اند.
روز شنبه، این ساختمان از سوی ۱۰ نفر اداره می‌شد که عضو نیروی پلیس «دولت نجات» مخالفان بودند. این دولت برای سال‌ها، عملا کنترل منطقه ادلب در شمال غرب سوریه را بر عهده داشت.
نیروهای پلیس دولت نجات بر پاسگاه نظارت دارند و به گزارش‌های مربوط به سرقت‌های کوچک و درگیری‌های خیابانی رسیدگی می‌کنند.
زنی شکایت می‌کند که همسایگانش برق او را قطع کرده‌اند. یکی از پلیس‌ها به او می‌گوید منتظر بماند تا دادگاه‌ها دوباره شروع به کار کنند.
او زیر لب گفت: «حل این مشکلات یک سال طول می‌کشد.»
شورشیان تلاش کردند با الگوبرداری از ساختار حکومتی ادلب، نظم را در دمشق هم برقرار کنند، اما در این مسیر، مشکل مقیاس وجود دارد.
یکی از پلیس‌ها تخمین می‌زند که تعداد نیروهای پلیس وابسته به گروه‌های شورشی تنها حدود چهار هزار نفر است که نیمی از آن‌ها در ادلب مستقرند و بقیه وظیفه حفظ امنیت در دمشق و سایر مناطق را بر عهده دارند.
برخی کارشناسان مجموع اعضای نیروهای مسلح حاکم بر سوریه را حدود ۲۰ هزار نفر تخمین می‌زنند.
شورشیان و مردم سوریه در حال آشنایی با هم هستند
در حال حاضر، شورشیان و مردم سوریه در حال آشنا شدن با یکدیگرند.
مبارزان با خودروهای شاسی‌بلند بزرگ و مدل‌های جدیدی رفت و آمد می‌کنند که برای بیشتر ساکنان دمشق دست‌نیافتنی است، چرا که این خودروها به دلیل تعرفه‌های گمرکی و رشوه‌دهی، ۱۰ برابر بیشتر از قیمت معمول هزینه دارند.
شورشیان به جای لیر سوری که ارزشش به‌شدت سقوط کرده، لیر ترکی به همراه دارند؛ ارزی که برای مدت‌ها در مناطق تحت کنترل دولت اسد ممنوع بود.
بیشتر نیروهای گروه‌های شورشی ریش دارند و از مناطق محافظه‌کار و شهرستان‌ها می‌آیند. بسیاری از آن‌ها جزو اسلام‌گرایان تندرو هستند.
هیات تحریر شام که گروه اصلی در میان مخالفان است، از گذشته خود به‌عنوان شاخه‌ای از القاعده فاصله گرفته است و رهبران آن تلاش می‌کنند به مذاهب و اقوام سوریه اطمینان دهند که آینده همراه با تکثرگرایی و رواداری خواهد بود.
با این حال، بسیاری از سوری‌ها همچنان با تردید به این موضوع نگاه می‌کنند.
برخی از شورشی‌ها، روبان‌هایی با شعارهای اسلام‌گرایانه روی یونیفورم‌های خود دارند و همه آن‌ها عضو هیات تحریر شام که سازمان‌یافته‌ترین گروه میان نیروهای مسلح حاکم بر سوریه است، نیستند.
هانی ضیا، شهروند ساکن دمشق از شهر جنوبی درعا، جایی که قیام علیه اسد در سال ۲۰۱۱ از آن‌جا آغاز شد، به آسوشیتدپرس گفت: «مردمی که در خیابان‌ها می‌بینیم، نماینده ما نیستند.»
او از گزارش‌های مرتبط با حملات به اقلیت‌ها و قتل‌های تلافی‌جویانه ابراز نگرانی کرد.
ضیا با تاکید بر اینکه «ما باید بترسیم»، افزود نگران است که برخی از شورشیان به‌خاطر سال‌ها مبارزه، نسبت به دیگر سوری‌ها احساس برتری داشته باشند اما باید بدانند که «همه سوری‌ها در این مدت فداکاری کردند».
حس ترس در دمشق غالب نیست
آسوشیتدپرس نوشت باوجود نگرانی‌ها، حس ترس در دمشق غالب نیست؛ جایی که بسیاری اصرار دارند دیگر اجازه نخواهند داد در آن تحت سرکوب و ظلم قرار بگیرند.
برخی رستوران‌ها شروع به سِرو علنی نوشیدنی‌های الکلی کرده‌اند و برخی دیگر، به طور غیرمستقیم برای آزمایش جو عمومی این کار را می‌کنند.
در کافه‌ای کنار پیاده‌رو در محله مسیحی‌نشین قدیمی شهر دمشق، مردانی در حال نوشیدن آبجو بودند که یک گشت از نیروهای شورشی از کنارشان عبور کرد. مردان به یکدیگر نگاه کردند و مردد بودند، اما شورشیان هیچ واکنشی نشان ندادند.
به گفته یکی از پلیس‌ها، زمانی که مردی با اسلحه وارد یک فروشگاه مشروب‌فروشی در گوشه‌ای از محله قدیمی دمشق شد و برای افراد حاضر در آن مزاحمت ایجاد کرد، پلیس‌های تحت امر نیروهای شورشی او را دستگیر کردند.
سالم حاجو، معلم تئاتری که در اعتراضات سال ۲۰۱۱ علیه دولت اسد شرکت کرده بود، به آسوشیتدپرس گفت با دیدگاه‌های اسلام‌گرایانه شورشیان موافق نیست، اما از تجربه آن‌ها در اداره امور تحت تاثیر قرار گرفته است.
او تاکید کرد انتظار دارد صدایش در سوریه جدید شنیده شود. حاجو گفت: «ما هیچ‌گاه این‌قدر راحت نبوده‌ایم... ترس از بین رفته است و بقیه‌اش به خود ما بستگی دارد.»
ناامنی یک‌روزه و دستورهایی برای برقراری نظم از سوی شورشیان
شب بعد از سقوط اسد، مخالفان مسلح در خیابان‌ها گشت می‌زدند و با شلیک گلوله‌های پر سر و صدا، پیروزی خود را جشن می‌گرفتند. برخی از ساختمان‌های سازمان‌های امنیتی به آتش کشیده شد. مردم فروشگاه فرودگاه را غارت کردند و تمام بطری‌های مشروب را شکستند.
شورشیان بخشی از این حوادث را به طرفداران حکومت اسد نسبت دادند که در حال فرار از سوریه بودند.
مغازه‌ها بسته شدند، مردم در خانه‌هایشان ماندند و با احتیاط به تازه‌واردها نگاه کردند.
هیات تحریر شام برای برقرار کردن نظم، به مدت سه شب دستور اجرای حکومت نظامی صادر کرد.
این گروه همچنین تیراندازی برای جشن گرفتن را ممنوع و مبارزان را به‌منظور حفاظت از اموال مردم گسیل کرد.
صیدنایا؛ تجربه‌ای دردناک اما وحدت‌آفرین میان مردم و شورشیان
یک روز پس از سقوط اسد، مردم شروع به بیرون آمدن از خانه‌هایشان کردند.
مقصد اول ده‌ها هزار نفر، زندان‌های اسد و به‌ویژه صیدنایا در حومه پایتخت بود.
آن‌ها به دنبال عزیزانشان بودند که سال‌ها پیش ناپدید شدند اما در این یک هفته، کمتر کسانی توانستند اثری از گم‌شده‌ها پیدا کنند.
این جست‌وجو تجربه‌ای دردناک اما در عین حال وحدت‌بخش بود.
برخی از شورشیان که خود در جست‌وجوی عزیزان گم‌شده‌ای بودند، در تالارهای تاریک زندان‌هایی که همه از آن‌ها ترس داشتند، با خانواده‌های مفقودان در هم آمیختند.
تلاش هماهنگ مبارزان برای اطمینان‌بخشی به سوری‌ها
۲۵ آذر یک هفته پس از سقوط حکومت بشار اسد، دانش‌آموزان سوری به کلاس‌های درس خود در اکثر مدارس این کشور بازگشتند.
این اقدام پس از آن صورت گرفت که حاکمان جدید سوریه دستور بازگشایی مدارس را صادر کردند.
تصاویری نیز از حضور مسیحیان سوری در کلیسای زیتون دمشق در اولین یک‌شنبه دوران پس از بشار اسد منتشر شد.
در طول برپایی جشن‌های خیابانی سوری‌ها در یک هفته گذشته، نیروهای مسلح از کودکان می‌خواستند که روی خودروهای زرهی آن‌ها بپرند.
شورشیان با زنانی که برخی از آن‌ها روسری و حجاب بر سر نداشتند، عکس می‌گرفتند.
آهنگ‌های انقلابی از خودروها پخش می‌شد. ناگهان فروشگاه‌ها و دیوارها در شهرهای گوناگون، از پرچم‌های انقلابی و پوسترهایی از تصاویر فعالانی پوشیده شد که دولت اسد آن‌ها را کشته بود.
شبکه‌های تلویزیونی لحظه‌ای از این تحولات غافل نشدند و از ستایش دولت اسد به پخش آهنگ‌های انقلابی تغییر جهت دادند.
رسانه‌های دولتی سیل بیانیه‌هایی را پخش کردند که از سوی دولت موقت جدید تحت رهبری مخالفان صادر شده بود.
دولت جدید از مردم درخواست کرد تا کارهای روزمره خود را از سر بگیرند و از پناهندگان سوری در سراسر جهان خواست تا برای کمک به بازسازی، به کشور خود بازگردند.
دولت جدید همچنین از برنامه‌هایی برای بازسازی و بازپروری نیروهای امنیتی به‌منظور جلوگیری از بازگشت کسانی خبر داد که «دستانشان به خون آلوده است».
یکی از کارمندان فرودگاه دمشق گفت شورشیان به کارکنان که بسیاری از آن‌ها وفادار به حکومت اسد بودند اطمینان دادند که خانه‌هایشان مورد حمله قرار نخواهد گرفت.
مشکلاتی که رفعشان، زمان زیادی نیاز دارد
آسوشیتدپرس یادآوری کرد با وجود تلاش دولت جدید، مشکلات سوریه هنوز حل نشده است.
پس از سقوط اسد، قیمت محصولات کشاورزی کاهش یافت زیرا دیگر بازرگانان مجبور نبودند هزینه‌های سنگین گمرکی و رشوه بپردازند.
با این‌حال، توزیع سوخت به‌شدت مختل شد که این موضوع، هزینه‌های حمل‌ونقل را افزایش داد و موجب خاموشی‌های گسترده و قطع برق‌های طولانی شد.
از سوی دیگر، رسانه‌های سوری گزارش دادند بندر طرطوس فعالیت خود را از سر خواهد گرفت و مدیر فرودگاه بین‌المللی دمشق نیز اعلام کرد این فرودگاه چهارشنبه ۲۸ آذر بازگشایی خواهد شد.
طی روزهای گذشته گروه‌های تعمیراتی چند هواپیما را در باند فرودگاه بررسی و نظافتچی‌ها، زباله‌ها و مبلمان خراب را از آن‌جا جمع‌آوری کردند.
یکی از نظافتچی‌ها که خود را مراد معرفی کرد، به آسوشیتدپرس گفت با شش فرزندی که یکی از آن‌ها معلول است، تنها معادل ۱۵ دلار در ماه درآمد دارد.
رویای مراد، داشتن یک تلفن همراه است. او تاکید کرد: «ما به زمان زیادی برای پاکسازی نیاز داریم.»
