نبردهای سوریه؛ از دستاوردهای مخالفان اسد در جنگی ۱۳ ساله چه می‌دانیم؟
پس از هشت سال، حلب در سوریه دوباره شاهد درگیری‌های شدید است و تحولات اخیر نشان از شعله‌ور شدن مجدد جنگ داخلی در این کشور دارد. شورشیان در یک عملیات غافلگیرکننده موفق به تصرف بخش‌هایی از این شهر راهبردی شدند که چالشی جدی برای حکومت بشار اسد محسوب می‌شود.
شورشیان به رهبری گروه هیات تحریر شام (HTS) چهارشنبه هفتم آذر در عملیاتی غافلگیرکننده موفق شدند بخش‌هایی از حلب، دومین شهر بزرگ سوریه را تصرف کنند.
این اولین حمله جدی به این شهر از سال ۲۰۱۶ میلادی محسوب می‌شود.
در واکنش به این پیشروی، نیروی هوایی روسیه و سوریه حملات گسترده‌ای را علیه مواضع شورشیان آغاز کرده‌اند.
این تحولات پس از ۱۳ سال درگیری مستمر در سوریه، نشان می‌دهند آتش جنگ داخلی در این کشور همچنان شعله‌ور است.
ایندیپندنت در گزارشی نوشت که در سال ۲۰۱۶، حلب صحنه نبردی سرنوشت‌ساز بود که با دخالت روسیه و حملات هوایی گسترده آن، به نفع بشار اسد پایان یافت.
از آن زمان تاکنون، اسد با تکیه بر حمایت‌های همه‌جانبه متحدانش از جمله روسیه، جمهوری اسلامی و حزب‌الله لبنان، توانسته است حاکمیت خود را بر مناطق تحت کنترلش حفظ کند.
آخرین تحولات درگیری‌ها
نیروهای دولتی سوریه در واکنش به پیشروی شورشیان به سمت حماه، نیروهای کمکی را به منطقه اعزام کرده‌اند.
گروه‌های مسلح مخالف اسد می‌گویند وارد این شهر شده‌اند که در فاصله ۴۸ کیلومتری شمال حمص و در مسیر دمشق قرار دارد.
رهبری عملیات‌های شورشیان با هیات تحریر شام است که به قدرتمندترین گروه مخالف دولت سوریه تبدیل شده است.
گزارش‌ها حاکی از مشارکت گروه‌های سکولار مورد حمایت ترکیه در این عملیات‌هاست.
به گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، دولت اسد از ایجاد «خط دفاعی مستحکم» در شهر طیبه‌الامام و شهرک‌های شمالی حماه خبر داده است.
دولت سوریه اعلام کرده است ارتش با اعزام نیروهای پشتیبانی قابل توجه، در شامگاه یازدهم آذر، موفق به عقب راندن شورشیان شده است.
دوشنبه ۱۲ آذر جنگنده‌های روسی و سوری برای دومین روز متوالی مواضع شورشیان در ادلب و شمال سوریه را بمباران کردند.
ناظران مستقل گزارش می‌دهند که در این حملات، ده‌ها غیرنظامی جان خود را از دست دادند.
دیده‌بان حقوق بشر سوریه گزارش داده است در حمله هوایی هواپیماهای جنگنده روسی به ورودی بیمارستان دانشگاه حلب، ۱۲ نفر کشته و ۲۳ نفر زخمی شدند.
حسن عبدالغانی، از فرماندهان گروه‌های مسلح مخالف دولت، از پیشروی نیروهایش در حومه شهر ادلب خبر داد و گفت این نیروها کنترل کامل استان را به دست گرفته‌اند.
در خان شیخون به‌عنوان بخشی از استان ادلب، نشانه‌های شکست نیروهای دولتی دیده می‌شود. جایی که خودروهای نظامی و تانک‌های ارتش سوریه در اطراف جاده‌ها رها شده‌اند. صحنه‌ای که حالا به نمادی از تغییر شرایط میدانی تبدیل شده است؛ به طوری که ساکنان محلی در کنار این ادوات نظامی رها شده در امتداد بزرگراه، عکس می‌گیرند.
پیامدهای احتمالی جنگ تازه
تشدید درگیری‌ها در سوریه می‌تواند به گشایش جبهه‌ای جدید از خشونت در خاورمیانه بینجامد. این در حالی است که اسرائیل با حمایت آمریکا در غزه با حماس می‌جنگد و به تازگی با حزب‌الله لبنان، گروه تحت حمایت جمهوری اسلامی، آتش‌بس اعلام کرده است.
کشورهای غربی شامل آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان خواستار خویشتن‌داری و کاهش تنش شده‌اند و گفته‌اند اوضاع را به دقت زیر نظر دارند.
گیر پدرسن، نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه، درباره خطرات جدی درگیری‌ها و تشدید تنش‌ها برای غیرنظامیان و پیامدهای آن بر صلح و امنیت بین‌المللی هشدار داد.
وزارت امور خارجه آمریکا نیز اعلام کرد هیچ چیزی درباره سیاست ایالات متحده در مورد بشار اسد تغییر نکرده و او «دیکتاتوری با دستان آلوده به خون» است.
این وزارتخانه افزود: «ما در نهایت می‌خواهیم شاهد یک روند سیاسی رو به جلو در سوریه باشیم که در آن سوری‌ها بتوانند رهبران خود را تعیین کنند.»
پیش از این بیانیه رسمی، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، به سی‌ان‌ان گفت ایالات متحده اوضاع را به دقت رصد می‌کند.
او یادآور شد که شورشیان [مسلح در سوریه] از نظر آمریکا سازمان تروریستی محسوب می‌شوند و واشینگتن «نگرانی‌های جدی درباره برنامه‌ها و اهدافشان» دارد.
سالیوان در ادامه افزود: «با این حال طبیعتا از این که دولت اسد و حامیانش، روسیه، جمهوری اسلامی و حزب‌الله، تحت فشار قرار گرفته‌اند، ناخشنود نیستیم.»
رابرت فورد، آخرین سفیر آمریکا در سوریه، معتقد است آتش‌بس میان اسرائیل و حزب‌الله پس از ماه‌ها حملات اسرائیل به اهداف سوری و حزب‌الله، فرصتی برای پیشروی شورشیان سوریه فراهم کرده است.
در ۱۳ سال گذشته، جنگ میان اسد و مخالفانی که خواهان برکناری او هستند، حدود ۵۰۰ هزار کشته بر جای گذاشته است.
این درگیری‌ها همچنین باعث آوارگی ۶/۸ میلیون سوری شده که اکثر آن‌ها به ترکیه پناه برده‌اند.
در پایان سال گذشته میلادی حدود ۱/۳ میلیون پناهجوی سوری در کشورهای اتحادیه اروپا اسکان یافته‌اند.
حدود ۳۰ درصد خاک سوریه در کنترل گروه‌های مخالف و نیروهای خارجی است.
آمریکا با استقرار نزدیک به ۹۰۰ سرباز در شمال شرق سوریه، تلاش می‌کند از شکل‌گیری دوباره داعش در این منطقه جلوگیری کند.
آمریکا و اسرائیل حملاتی را علیه نیروهای دولتی و متحدان جمهوری اسلامی در سوریه انجام می‌دهند. ترکیه نیز با حضور نظامی خود و از طریق ائتلاف گسترده مخالفان، در حلب نفوذ دارد.
چارلز لیستر از موسسه خاورمیانه در واشینگتن معتقد است پس از سال‌ها آرامش نسبی، موج جدید حملات می‌تواند معادلات را به کلی تغییر دهد؛ به‌خصوص اگر نیروهای دولتی قادر به حفظ مواضع خود نباشند.
به گفته لیستر، یکی از نگرانی‌های اصلی این است که شاید داعش از این آشفتگی برای تقویت موقعیت خود استفاده کند.
فورد هشدار داده است که گسترش درگیری‌ها ممکن است به تقابل مستقیم میان روسیه و ترکیه منجر شود چرا که هر دو قدرت، منافع راهبردی خود را در سوریه دنبال می‌کنند.
رهبران شورش چه کسانی هستند و چه پیشینه‌ای دارند؟
هیات تحریر شام از سال‌ها پیش در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا و سازمان ملل قرار دارد.
ابومحمد الجولانی، رهبر این گروه، در آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱ رهبری شاخه القاعده در این کشور را بر عهده گرفت.
ظهور او ضربه‌ای به مخالفان میانه‌رو بود که تلاش می‌کردند مبارزه علیه حکومت سرکوبگر اسد را از افراط‌گرایی دور نگه دارند.
جولانی در همان ابتدا مسئولیت چندین بمب‌گذاری مرگبار را پذیرفت، به حمله علیه نیروهای غربی متعهد شد و با اعزام پلیس‌های مذهبی، زنان را به رعایت پوشش سختگیرانه وادار کرد.
اما جولانی در سال‌های اخیر برای تغییر چهره خود دست به اقدامات متعددی زده است.
او در سال ۲۰۱۶ میلادی رابطه خود را با القاعده قطع کرد، پلیس مذهبی را برچید و به سرکوب گروه‌های افراط‌گرا در مناطق تحت کنترلش پرداخت.
او همچنین پس از سال‌ها ممنوعیت، با صدور مجوز برگزاری مراسم مذهبی مسیحیان در ادلب، تلاش کرد خود را مدافع حقوق اقلیت‌های مذهبی نشان دهد.
تاریخچه حلب در جنگ سوریه
حلب با قرار گرفتن در چهارراه مسیرهای تجاری و تمدن‌های کهن، همواره یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری و فرهنگی خاورمیانه به شمار رفته است.
این شهر پیش از آغاز جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱ میلادی، جمعیتی ۲/۳ میلیون نفری داشت.
شورشیان در سال ۲۰۱۲ میلادی بخش شرقی شهر را به تصرف خود درآوردند و حلب به نماد مهم پیشروی نیروهای مخالف تبدیل شد.
در سال ۲۰۱۶، نیروهای دولتی با حمایت هوایی روسیه، حلب را محاصره کردند.
آن‌ها با استفاده از گلوله‌های توپخانه، موشک و بمب‌هایی که از بشکه‌های سوخت و محفظه‌های پر از مواد منفجره و خرده‌های فلزی ساخته شده بود، محله‌های شهر را ویران کردند.
شورشیان که در محاصره و گرسنگی به سر می‌بردند، سرانجام در همان سال تسلیم شدند.
ورود روسیه به این جنگ، نقطه عطفی در درگیری‌ها ایجاد کرد و اسد توانست قدرت خود را در مناطق تحت کنترلش حفظ کند.
بر اساس گزارش یک گروه ناظر مستقل، اسرائیل در سال جاری با حملات هوایی به حلب، انبارهای تسلیحاتی حزب‌الله و نیروهای سوری را هدف قرار داده است. این در حالی است که اسرائیل معمولا از پذیرش مسئولیت این حملات به حلب و دیگر مناطق تحت کنترل دولت سوریه خودداری می‌کند.
