تخریب بافت‌های تاریخی شیراز و عودلاجان تهران با هدف قبرفروشی در اطراف امامزاده‌ها
رسانه‌های ایران از آغاز طرح‌های توسعه و ساخت‌وسازهای جدید در نزدیکی بافت‌های تاریخی حرم شاهچراغ شیراز و امامزاده یحیی در منطقه عودلاجان تهران خبر دادند و نوشتند هدف از هر دو طرح، «قبرسازی» و درآمدزایی به بهای تخریب آثار تاریخی است.
روزنامه شرق در گزارشی خبر داد ساخت‌وسازها در نزدیکی بافت تاریخی استان فارس آغاز شده است. پیام ما نیز در گزارشی، طرح توسعه امامزاده یحیی را برابر با تخریب بافت تاریخی و میراثی محله عودلاجان استان تهران نامید.
۱۴۰ خانه تاریخی عودلاجان در آستانه تخریب
اسکندر مختاری، مدیر سابق محور فرهنگی تاریخی تهران به پیام ما گفت قبل از اینکه طرح سازمان نوسازی شهرداری به دست میراث‌فرهنگی برسد تخریب‌ها و تملک‌ها شروع شده‌اند و چراغ خاموش آن را پیش می‌برند.
طرح توسعه آستان امامزاده یحیی در محدوده‌ای به مساحت حدود ۳/۸ هکتار در مجاورت آستان آن با هدف «تقویت هویت مذهبی و اراده خدمات به زائران» و در سه فاز تعریف شده است.
به گفته پیام ما، طی این سه فاز در مجموع ۱۴۰ خانه در مساحتی حدود دو هزار و ۸۰۰ مترمربع، درست در وسط بافت تاریخی عودلاجان باید صاف شود تا امامزاده یحیی به تقلید از حرم عبدالعظیم در شهر ری و حرم شاهچراغ در شیراز، صحن و سرا و شبستانی بزرگتر داشته باشد.
بر اساس این گزارش، طرح توسعه از مدت‌ها پیش از طریق رایزنی با تعدادی از مالکان خانه‌ها و مغازه‌هایی که در طرح قرار گرفته‌اند، آغاز شده است و مجریان طرح در مرحله چانه‌زنی برای خرید خانه‌ها هستند.
قبل از مطرح شدن رسمی کار نیز یکی-دو پلاک در محدوده امامزاده خریداری و خانه واجد ارزش «نشیبا» در ضلع شمالی امامزاده هم تخریب شد.
به گفته پیام ما، این خانه تاریخی پس از تخریب، به سرویس بهداشتی تغییر کاربری داده است.
اکنون حدود ۷۰ بنای تاریخی در عودلاجان و منطقه ۱۲ شهرداری در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌اند.
مختاری در گفت‌وگو با پیام ما تاکید کرد که در اجرای طرح توسعه امامزاده یحیی، شائبه «گورفروشی» مطرح شده است.
مدیر سابق محور فرهنگی تاریخی تهران برای مثال از قبری نام برد که خاک تازه روی آن ریخته شده، سنگی ندارد و با یک پارچه مشکی پوشانده شده، اما می‌گویند متوفی ۱۰ سال قبل آنجا خاک شده است.
او هدف اصلی از اجرای چنین طرحی را «پول و بهره‌وری اقتصادی» نامید و گفت متولیان قصد دارند مانند فروش قبر در طرح شاهچراغ، حرم معصومه قم یا امامزاده صالح تجریش، یک زمین را به یک قیمت نازل بخرند و صد برابر بفروشند.
گوبرداری در محوطه بافت تاریخی شاهچراغ شیراز
روز یک‌شنبه ۲۰ آبان روزنامه شرق خبر داد بار دیگر فعالیت‌هایی در نزدیکی بافت تاریخی شیراز آغاز شده که فعالان میراث فرهنگی را نگران کرده است.
محمدمهدی کلانتری، دبیر پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران، به این روزنامه گفت در آبان امسال مساحت ۳/۵ هکتار در شرق حرم شاهچراغ حصارکشی و تجهیز کارگاه شده و عملیات گودبرداری را در آن آغاز کرده‌اند.
به گفته او، این طرح به یک‌باره و بدون طی روند تهیه و تصویب از طرف شورای عالی معماری و شهرسازی اجرایی شده است.
کلانتری گفت خود بافت تاریخی را حصار نکشیده‌اند، اما بخشی از کار را شروع کرده‌اند که مداخله کالبدی سنگین آغاز کنند.
کارگاه مورد اشاره در محدوده‌ای قرار دارد که پیش‌تر و در فاصله سال‌های ۸۹ تا ۹۶ تملک اجباری شده و دست‌کم ۱۰ بنای ثبت ملی آن تخریب شده بود.
طی سال‌های گذشته از این محدوده به شکل موقت برای پارکینگ استفاده می‌شد.
مرداد سال ۱۴۰۲ بافت ۳۶۰ هکتاری شیراز به‌طور کامل ثبت ملی شد و در محدوده‌ای که اکنون ساخت‌وساز در آن آغاز شده هم هنوز چهار بنای تاریخی باقی مانده است.
به گفته دبیر پویش ملی نجات بافت‌های تاریخی ایران، می‌خواهند در این محدوده، «قبرسازی» کنند.
کلانتری هشدار داد: «این توسعه به مرور زمان بافت تاریخی را نابود می‌کند چون قرار نیست متوقف شود. زمانی که صحن احداث کنند، در کنار آن پارکینگ نیز خواهند ساخت.»
بهمن سال ۱۴۰۱ نیز گزارش‌هایی از آغاز فاز اول تخریب خانه‌های بافت تاریخی شیراز برای توسعه حرم شاهچراغ منتشر شد که قرار بود در آن ۶۰ ساختمان تخریب شود.
همان زمان علیرضا صحراییان، معاون عمرانی حرم شاهچراغ در مناظره‌ای تلویزیونی گفت در این محدوده ۳/۵ هکتاری قرار است صحن پیامبر اعظم احداث بشود و تاکید کرد این مداخله در «چهاردیواری» و اراضی تحت تملک حرم اتفاق می‌افتد.
کلانتری در آن مناظره تاکید کرده بود بخشی که امروز از آن با نام چهاردیواری حرم یاد می‌شود تا ۱۰ سال پیش محل زندگی شهروندان بود و با «تملک اجباری و به زور» از مردم گرفته شد.
با آغاز طرح توسعه حرم شاهچراغ در دو سال پیش، ۲۲۸ هنرمند و چهره فرهنگی ایرانی در بیانه‌ای نسبت به تخریب آثار تاریخی و فرهنگی در شیراز اعتراض کرده و خواستار توقف این طرح شده بودند.
آثار و محوطه‌های تاریخی استان فارس در سال‌های گذشته با چالش‌های عمده‌ای مواجه بوده‌اند که از جمله آن‌ها بحران گلسنگ‌ها در تخت‌جمشید و فرونشست در بناهای باستانی اطراف آن مثل نقش رستم است.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان فارس نیز در فروردین امسال خواستار تاسیس خط اتوبوس گردشگری در مسیر مجموعه تخت‌جمشید به حرم شاهچراغ شد و گفت این خط اتوبوس «ارتباط معنوی بین دو قطب گردشگری زیارتی و تاریخی» ایجاد می‌کند.
پروژه خط دوی متروی شیراز در کنار حافظیه نیز با اینکه پس از اعتراض‌های گسترده متوقف شد، اما هنوز به‌طور کامل از دستور کار شهرداری کنار گذاشته نشده است.
در چهار دهه گذشته، بارها تخریب آثار و بافت‌های تاریخی ارزشمند ایران از سوی مقام‌ها و نهادهای جمهوری اسلامی خبرساز شده است.