ضرب شست مسعود به متحدان با رمز «وفاق ملی»
روزنامه‌نگار
مسعود پزشکیان در اولین قدم اصلی به عنوان رییس‌جمهوری، فهرستی از ۱۹ چهره را به عنوان وزیران پیشنهادی کابینه خود به مجلس شورای اسلامی ارائه داد اما ساعتی نگذشته، نه از سوی مخالفانش که با انتقاد گسترده متحدان در دوران انتخابات روبه‌رو شد.
با گذشت زمان این بازتاب‌ها همچنان ادامه دارد و به تدریج تبدیل به پس‌لرزه‌ای در جبهه موسوم به اصلاح‌طلبان و اعتدالیون شده است.
مساله قابل توجه آنجاست که انتخاب کابینه پیشنهادی پزشکیان، چه تحمیل حکومتی بوده باشد چه انتخاب چهره‌های متحد اطرافش، موجی از اعلام پشیمانی در میان رای‌دهندگان به این فرد مورد تایید نظام و علی خامنه‌ای ایجاد کرد.
شاید در تاریخ انتخابات جمهوری اسلامی، چنین سرعتی در اعلام پشیمانی و ناامیدی سابقه نداشته باشد.
آن‌چه در نگاه اول به اسامی وزیران پیشنهادی جلب توجه می‌کند، حضور سه وزیر دولت ابراهیم رئیسی، تنها یک زن در میان وزرا، نبود حتی یک وزیر از پیروان دیگر آیین‌های دینی و مذهبی جز شیعیان یا از اقلیت‌های قومی در فهرست ارائه شده است.
از سویی نیز حضور افرادی با سابقه امنیتی و نظامی یا رویکرد مذهبی و حوزوی در آن پررنگ است.
پزشکیان حتی نتوانست وعده انتخاباتی خود مبنی بر «جوان‌گرایی» کابینه را محقق سازد.
میانگین سنی کابینه پیشنهادی پزشکیان به حدود ۶۰ سال می‌رسد و همین موضوع چند روزی است مورد انتقاد بسیاری از چهره‌های جوان از میان طرفداران پروپاقرص انتخاباتی‌اش قرار گرفته است.
از منظر توجه به اقلیت‌ها، نبود چهره‌ای از اهل سنت در این فهرست مورد اعتراض مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی، امام جمعه اهل سنت زاهدان قرار گرفت.
او گفت که «این لیست، باعث مایوس شدن رای‌دهندگان و خیرخواهان» شد.
همچنین بر خلاف وعده‌های قبلی برای فردای پس از ریاست‌جمهوری، تنها یک زن در کابینه معرفی شده که در رای اعتماد مجلس به او هم شک و شبهه فراوانی وجود دارد.
فرزانه صادق مالواجرد، نامزد وزارت راه و شهرسازی، در فضای عمومی به دلیل سابقه چالش با علیرضا زاکانی، شهردار تهران، نامش مطرح شد. همین چالش نیز امکان رای اعتماد نگرفتن او را در روز رای‌گیری فراهم می‌کند چرا که لابی‌های پرقدرت زاکانی در مجلس علیه او دست به کار خواهند شد.
پزشکیان که در بحث اجتماعی و به خصوص حجاب اجباری با شعار «کار فرهنگی از سنین پایین باید صورت پذیرد» در مناظرات انتخاباتی خطا را در نحوه تربیت افراد به دست مسئولین از دوران کودکی دانست، حالا برای وزارت آموزش و پرورش نام علیرضا کاظمی، برادر محمد کاظمی، رییس سازمان اطلاعات سپاه پاسداران را ارائه داده است. شخصی که تحصیلات حوزوی دارد و انتخابش در وهله اول نفوذ سپاه پاسداران و ایدئولوژی این نیروی نظامی در تمامی ارکان قدرت را به وضوح نشان می‌دهد.
در سایر وزارت‌خانه‌های فرهنگی و هنری هم پزشکیان رویکرد مشابهی را پیش گرفت و چهره‌هایی با تحصیلات حوزوی و نگاه امنیتی یا دارای تعهد به خامنه‌ای را پیشنهاد کرد.
به عبارت دیگر، پشت پا زدن پزشکیان به وعده‌های اصلی انتخاباتی خود در خصوص استفاده از نیروهای مستعد و شنیدن صدای بی‌صدایان، خشم رای‌دهندگان را در همین هفته‌های نخست تشکیل دولت برانگیخت.
جنگ‌طلبی و همراهی با هسته سخت نظام
پزشکیان در انتخابات بیش و پیش از هر چیز سوار بر حس ترس و واهمه‌ای شد که اصلاح‌طلبان در جامعه ایجاد کردند: ترس از چهره‌ای به نام سعید جلیلی و بازگشت سایه جنگ بر سر کشور.
اما در نخستین روز پس از تحلیف، پزشکیان عزادار اسماعیل هنیه شد و احتمال وقوع جنگ قوت گرفت.
او در واکنش به این رویداد، بارها تاکید بر انتقام کرد و در سخنانش تعهد خود به سیاست جنگ‌طلبانه حکومت را نشان داد.
رییس‌جمهوری «ذوب در ولایت» در اولین مصاحبه هم‌صدا با بخش تندروی حکومت از پاسخ سخت به اسرائیل گفت.
او تا جایی پیش رفت که در گفت‌وگو با امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، بر روی انجام حتمی این اقدام متقابل پافشاری کرد. این اصرار او موجب تماس نخست‌وزیر بریتانیا و مکالمه‌ای نیم‌ساعته بین آن‌ها برای منصرف کردن تهران از اقدام نظامی شد.
اما در طیف منتقدان رای‌دهنده به پزشکیان، اکنون درخواست‌هایی مبنی بر اینکه رییس‌جمهوری نباید در دام فضای ایجاد شده بیفتد، مطرح است؛ کسانی که به پزشکیان یادآوری می‌کنند با حمله به اسرائیل فرصت کشیده شدن خشونت به داخل کشور فراهم می‌شود.
در نهایت اما مسیر دولت چهاردهم همان روند کلی نظام را نشان می‌دهد.
تکرار یک اشتباه
محدودیت‌های پیش روی ریاست‌جمهوری در ساختار جمهوری اسلامی موضوعی جدید نیست. با توسعه نهادهای غیرشفاف، ساختار اقتدارگرا تشدید شده و تمامی روسای‌جمهوری شمایلی از فقدان توانایی در تصمیم‌گیری‌های مهم را به معرض نمایش گذاشته‌اند.
از سرکوب کوی دانشگاه تهران و بسته شدن روزنامه‌های پرمخاطب در دوره اصلاحات تا کشتار پس از اعتراضات به گران شدن بنزین در آبان ۹۸ و اعلام بی‌اطلاعی حسن روحانی از برجسته‌ترین بزنگاه‌ها، نشان‌دهنده ناکارآمدی ریاست جمهوری در حکومت پیچیده تحت رهبری خامنه‌ای است.
همین تاریخ پیش چشم جمهوری اسلامی در دهه‌های اخیر بود که اتفاقا جامعه و معترضان بارها آن را به جریان محدودی که قصد رای دادن به پزشکیان داشت، گوشزد کردند. هشداری که شنیده نشد و اکنون خیلی زود عواقب آن دامن‌گیر جریان «روزنه‌گشا» شده است.
جریان اقلیت اصلاح‌طلب و اعتدالی بر خلاف جریان غالب جامعه اصرار کرد که باید در انتخابات شرکت کرد.
سیاست همیشگی: تفرقه ایجاد نکنید
موج بزرگ انتقاد به پزشکیان با حمایت چهره‌های حلقه اول اصلاح‌طلب از او مواجه شد.
پس از شدت گرفتن انتقاد‌ها به خصوص از سمت آن دسته از افراد که فعالانه برای رای‌آوری پزشکیان در شبکه‌های اجتماعی فعال بودند، سران جبهه اصلاحات مانند آذر منصوری در کنار نقدی مهربانانه، از هم‌قطاران خود خواستند بر طبل تفرقه نکوبند و پشت رییس‌جمهوری مورد حمایت این جریان را خالی نکنند.
این «خالی نکردن» همان گفتمانی است که اصلاح‌طلبان تا آخرین روز برای روحانی نیز از آن استفاده کردند و نهایتا با سکوت از کنار سرکوب‌ها و ناکارآمدی‌های آن دولت گذشتند. جریانی که در روزهای تلاش‌های انتخاباتی خود دلشاد از انتخاب یک رییس‌جمهوری اصلاح‌طلب، روز و شب در حال تبلیغ و تزریق امید واهی و خیالی بود.
رییس جبهه اصلاحات در حالی از تفرفه‌افکنی صحبت می‌کند که زمان انتخابات، خود و جریان فکری اصلاح‌طلب با ساخت یک دو قطبی از جلیلی و پزشکیان و ترساندن مردم از روی کار آمدن جلیلی، توانستند در دور دوم انتخابات سبد رای پزشکیان را کمی افزایش دهند.
حالا برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی به طعنه به این گفتمان و سیاست توجیهی اصلاح‌طلبان پاسخ می‌گویند که اگر پزشکیان این کابینه را در زمان انتخابات رو می‌کرد، «جلیلی به نفعش انصراف می‌داد».
رییس خانه احزاب نیز جمله‌ای مشابه گفت و اعلام کرد اگر قرار بود چنین کابینه‌ای معرفی شود، بهتر بود رقبا رای می‌آوردند.
نقد‌ها به قدری تند شد و گاه به سمتی رفت که کاربران شبکه‌های اجتماعی در نوشته‌هایی اذعان کردند که «گول» خوردند.
در این هیاهو، احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و زندانی سیاسی سابق که حامی شرکت در انتخابات بود، حالا گفته پزشکیان را روی زمین مین رها کردید.
این در صورتی است که پزشکیان از ابتدای ثبت‌نام برای انتخابات نه تنها خود را اصلاح‌طلب نخواند بلکه در روزهای تبلیغات نیز بارها تاکید کرد: «خط مشی من توجه به توصیه‌های رهبری است.»
او بارها ارادتش به خامنه‌ای و پیروی از سیاست‌های رهبر جمهوری اسلامی را مورد تاکید قرار داد و حتی از گفتن اینکه «ذوب در ولایت» است دریغ نکرد اما در سوی مقابل، اصلاح‌طلبان سعی کردند آن را نشنیده بگیرند یا توجیه کنند.
به نظر می‌رسد این اصلاح‌طلبان هستند که به طمع بازگشت به نهادهای قدرت، چشم خود را روی صحبت‌های صریح پزشکیان بسته و حالا در شوک کنار گذاشته شدن به سر می‌برند.
ضرب شست مسعود
اگرچه پزشکیان همچنان اصرار دارد که فهرست او برآمده از یک وفاق گسترده بین تمامی جریانات نظام است، اما حقیقت این فهرست این است که چهره‌های امنیتی در آن غالب خواهند بود.
اسکندر مومنی، وزیر پیشنهادی کشور، سوابق گسترده‌ای در سرکوب اعتراضات ضدحکومتی دارد و اعتراضات مردمی دی ماه ۱۳۹۶ را «اغتشاشاتی ایجاد شده توسط دشمنان» توصیف کرده است.
او همچنین از عملکرد نیروهای امنیتی در مقابله با معترضان حجاب اجباری دفاع کرده است.
اسماعیل خطیب، وزیر اطلاعات دولت رئیسی هم که در کارنامه خود تشدید نقض حقوق شهروندان و گستراندن بازوهای تهدید و ترور علیه مخالفان در داخل و خارج کشور را دارد، قرار است ابقا شود.
حضور این افراد نه تنها نویدبخش روزهای بهتر نیست بلکه نشان‌دهنده ادامه مسیر برخورد نظامی با مردم و سرکوب شهروندان است.
با ادامه موج انتقادات، پزشکیان روز سه‌شنبه ۲۳ مرداد در واکنش، پستی در شبکه ایکس منتشر کرد.
او نوشت: «صبر کنید کابینه کار کند و آن را از روی عملکردش نقد کنید.»
رییس‌جمهوری که حتی روی وعده ستادش در روز پس از انتخابات مبنی بر برگزاری نشست رسانه‌ای پای‌بند نماند تا پاسخگوی سوالات و ابهامات باشد، حالا گرفتار موج زودهنگام اعتراض در جریان حامی‌اش شده است.
او بعدتر نیز در سخنانی کابینه خود را حاصل روند مشورت دانست.
در راس جریان اصلاح‌طلب، محمد خاتمی هم اشاره کرد که باید حمایت از پزشکیان ادامه پیدا کند.
او بار دیگر بر محدودیت‌های رییس‌جمهوری تاکید کرد.
غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی در توجیه لیست کابینه پزشکیان در استوری اینستاگرام خود نوشت: «شما باید پاسخگوی وعده‌هایتان باشید نه وزرا و معاونین.»
دولتی که با شعار وفاق ملی برای نظام و تغییر برای جامعه روی کار آمد اکنون تصویری از پشت کردن به متحدانش را به نمایش گذاشته است. دولتی که از همین ابتدا نشان داد پیش‌بینی‌پذیر و گوش‌به فرمان خامنه‌ای خواهد بود.
واگذار کردن هشت وزارت‌خانه به جریان اصول‌گرایی خیانتی آشکار به تمام تلاش‌های متحدان اصلاح‌طلب پزشکیان تعریف شده تا بار دیگر به تنها پایگاه باقی‌مانده از رای‌دهنده‌ها ثابت شود روزگار تغییرات بنیادین گذشته و حاکمیت در نظام سیاسی هیچ مماشاتی روا نمی‌دارد.
اگرچه پزشکیان همچنان اصرار دارد وزیران پیشنهادی‌اش برآمده از یک وفاق گسترده بین تمامی جریانات نظام هستند اما نمی‌توان دست داشتن چهره‌های کلیدی امنیتی و اجرایی کابینه پیشنهادی در سرکوب و تهدید داخل و خارج کشور علیه مخالفان جمهوری اسلامی را از افکار عمومی پنهان کرد.