هشدار درباره تخریب «نقش رستم» به دلیل فرونشست زمین
در ادامه هشدارها نسبت به خطر فرونشست زمین در محوطه‌های باستانی در ایران، گزارش‌ها از بحرانی شدن وضع فرونشست‌ها و خطر تخریب کامل محوطه «نقش رستم» در شش کیلومتری «تخت جمشید» در استان فارس حکایت دارد.
علی بیت‌اللهی، مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، روز یکشنبه ۲۰ خردادماه در گفت‌وگویی با روزنامه اعتماد، درباره بحرانی شدن وضع فرونشست در محوطه‌های باستانی هشدار داد.
بیت‌اللهی با بیان اینکه آنچه بر سر نقش رستم و شهر پارسه و سایر آثار ارزشمندمان آمده، محصول دست خود ماست، تاکید کرد: «اگر هر چه زودتر برای جبران خساراتی که به میراث تاریخی‌مان زده‌ایم، اقدام نکنیم، دیگر از نقش رستم و تخت جمشید و میدان نقش جهان و... اثری باقی نخواهد ماند.»
محوطه «نقش رستم» در شش کیلومتری «تخت جمشید» قرار گرفته و به واسطه وجود آرامگاه چهار پادشاه هخامنشی و بنای «کعبه زرتشت» ارزش تاریخی دارد.
این محوطه بیش از سه هزار و ۲۰۰ سال قدمت تاریخی دارد و آثار و نقش‌‌های برجسته‌‌‌ای از دوره عیلامی هم در آن به دست آمده است.
پیش از این در مهرماه سال گذشته، مریم دهقانی، عضو هیات‌علمی دانشگاه شیراز، با اشاره به بحرانی شدن وضعیت فرونشست زمین در دشت‌های مرودشت و شیراز، خبر داد که در فاصله ۱۰ تا ۱۵ متری نقش رستم شکاف‌هایی در حدود نیم متر تا ۷۰ سانت ایجاد شده و در فاصله ۳۰۰ متری تخت‌جمشید هم حدودا ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر فرونشست رخ داده است.
اکنون بیت‌اللهی با اشاره به اینکه چهار بار از محوطه آثار باستانی تخت جمشید و نقش رستم بازدید کرده گفته این محدوده که در حاشیه پهنه فرونشستی دشت مرودشت استان فارس است بالاترین میزان فرونشست زمین را در استان فارس دارد.
او با بیان اینکه فرونشست در اطراف تخت جمشید و نقش رستم به شرایط بحرانی رسیده، تاکید کرده که اگر چنین پدیده‌ای در محوطه‌های تاریخی اتفاق بیفتد، آثار تاریخی آسیب دیده بر اثر این پدیده، غیرقابل نوسازی و غیرقابل بازسازی‌اند و برای همیشه آنها را از دست می‌دهیم.
در اردیبهشت‌ماه امسال علیرضا جعفری‌زند، باستان‌شناس، در گفت‌وگو با ایلنا، با اشاره به افزایش گلسنگ‌ها در تخت‌جمشید و نقش‌رستم گفته بود: «پتروشیمی مرودشت زیان‌آورترین آسیب‌ها را به این محوطه‌ها رسانده است.»
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در بخشی از گفت‌وگوی خود با اعتماد گفته برای جلوگیری از پیشروی و گسترش شکاف‌ها در نقش رستم به مسوولان و کارشناسان و مدیران میراث فرهنگی کارگاه آموزشی برای به صفر رساندن خطرات فرونشست ارایه کردیم اما به پیشنهاد ما توجه زیادی نشد.
به گفته بیت‌اللهی، به جز نقش رستم و تخت جمشید، آثار تاریخی اصفهان و به خصوص میدان نقش جهان هم از بارزترین نمونه‌هایی هستند که به دلیل بهره‌برداری بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی ترک‌های عمیق در آنها ایجاد شده است.
او در پایان در پاسخ به این سوال که «آیا ممکن است در آینده نزدیک، تخت جمشید و پاسارگاد و نقش رستم را نداشته باشیم؟» گفته است: «ما با مصرف بی‌رویه آب، آبیاری‌های هدرده و کشت محصولات پر آب‌بر، حفر بی‌رویه چاه‌های مجاز و غیرمجاز و استخراج آب زیر سطحی، باعث این مخاطره شدیم و اگر با همین رویه ادامه دهیم، قطعا طبیعت با کسی شوخی ندارد و پاسخش را نشان خواهد داد.»
علیرضا عسکری، مدیر پایگاه تخت جمشید، اردیبهشت امسال در گفت‌وگو با «میراث‌باشی» گفته بود که محوطه باستانی نقش رستم در اثر بارندگی دچار آبگرفتگی شد و در پی آن فرونشست‌های متعددی در منطقه رخ داده است.
او در توضیح فاجعه‌ای که بر سر نقش رستم آمده، اعلام کرده بود: «در محدوده نقش رستم ۳۰۲ متر فروچاله و فروشُست اتفاق افتاده که در جریان بارندگی‌های اخیر دچار آبگرفتگی شده است.»
ایران‌اینترنشنال در اردیبهشت ۱۴۰۲ در گزارشی نوشت هم‌زمان با بحرانی‌تر شدن فرونشست‌ها در کشور، جمهوری اسلامی به عمد اطلاعات در این زمینه را از دید مردم پنهان کرده است.