روز جهانی مقابله با همجنسگراستیزی: ادامه سرکوب جامعه کوییر در ایران
در حالی که در ۱۷ ماه مه بیش از ۱۳۰ کشور جهان در روز مبارزه با همجنسگراستیزی، ترنس‌ستیزی و دوجنس‌گراستیزی به آگاهی‌رسانی در مورد حقوق این افراد اقدام می‌کنند، جامعه ال‌جی‌بی‌تی پلاس در ایران همچنان هدف خشونت‌ها و تبعیض‌های سیستماتیک و متقاطع است.
سازمان بهداشت جهانی، در هفدهم ماه مه ۱۹۹۱، همجنس‌گرايی را از فهرست بيماری‌ها حذف کرد و در سال ۲۰۰۵ سازمان جهانی مبارزه با همجنسگراستیزی و ترنس‌ستیزی، با هدف گرامی‌داشت تنوع جنسی و جنسیتی و آگاهی‌بخشی درباره نقض حقوق افراد کوییر، این روز را در ابتدا «روز جهانی مبارزه با همجنسگراستیزی» نام‌گذاری کرد.
امسال در سالگرد این روز، بیش از ۵۰۰ شخصیت سیاسی، فرهنگی، دانشگاهی و کنشگران اجتماعی و ۳۵ نهاد حقوق بشری ایرانی در بیانیه‌ای خواستار لغو جرم‌انگاری روابط دو هم‌جنس و مقابله با تبعیض و سرکوب انسان‌ها به دلیل گرایش جنسی، هویت جنسیتی و یا بیان جنسیتی آنها شدند.
این بیانیه با محکوم کردن سیستم مردسالار و دگرجنس‌گرامحور جمهوری اسلامی، رسیدن به دموکراسی را بدون رعایت و تضمین حقوق آحاد جامعه و اقلیت‌های جنسی و جنسیتی غیرممکن دانست.
در حالی که بسیاری از افراد کوییر در ایران در خانواده‌های خود با خطر جنایت‌های ناموسی مواجه هستند، این بخش از شهروندان طبق قوانین شرعی جمهوری اسلامی نیز در خطر اعدام و سایر مجازات‌های بی‌رحمانه قرار دارند.
مانی عظیم‌زاده، کارشناس ارشد آموزش عدالت اجتماعی، در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال با اشاره به اینکه در جوامع سنتی مانند جامعه ایران، ساختارهای اجتماعی موجود به عدم پذیرش افراد کوییر دامن می‌زنند، گفت چنین ساختارهایی علاوه بر ضایع کردن حقوق جامعه رنگین‌کمانی، به عدم پذیرش این افراد شکل رسمی و قانونی می‌دهد.
او اضافه کرد: «با وجود چنین ساختارهایی در ایران، قانون نه تنها از آسیب‌های جامعه کوییر و تضیع حقوق آنها چشم پوشی می‌کند، بلکه چنین روندی را نیز مورد تایید قرار می‌دهد.»
در حالی که به دلیل مخفی ماندن جنایت‌های خانگی علیه افراد کوییر در ایران، آمار مشخصی در این زمینه وجود ندارد، اما در برخی موارد محدود، گزارش‌هایی از کوییرکشی در ایران رسانه‌ای می‌شود. پایگاه خبری رکنا ۱۰ بهمن گزارش داد مردی در تبریز فرزند ۱۷ ساله خود که او را «پارسا» می‌نامید به دلیل «رفتار و آرایش زنانه» و روابط خارج از عرف به قتل رساند. این مرد که پس از قتل فرزندش خود را به پلیس معرفی کرد، به رکنا گفت: «نمی توانستم در میان فامیل و آشنا سرم را بالا بگیرم.»
طبق این گزارش، «پارسا» به دلیل مشکلاتی که داشت بارها از خانه فرار کرده بود. خانواده پارسا در یکی از موارد او را به دلیل بیان جنسیتی متفاوتش نزد یک پزشک بردند و این پزشک نیز وعده داد با «روان درمانی» شرایط او را تغییر دهد.
به موجب قوانین شرعی جمهوری اسلامی، دفاع از حقوق افراد کوییر نیز می‌تواند به اتهام «افساد فی‌الارض» منجر شود که یکی از مجازات‌های احتمالی آن اعدام است.
از جدیدترین این موارد می‌توان به حکم اعدام ساره همدانی و الهام چوبدار به اتهام «افساد فی‌الارض» از جمله از طریق «ترویج همجنس‌گرایی» اشاره کرد. حکم اعدام این دو کنشگر پس از ماه‌ها بازداشت، در پی فشارهای کنشگران و نهادهای بین‌المللی لغو شد.
در اردیبهشت ۱۴۰۰، در یکی از موارد معدودی که قتل ناموسی افراد کوییر رسانه‌ای شد، علیرضا فاضلی منفرد، جوان همجنسگرای ۲۰ ساله در اهواز، به دلیل گرایش جنسی‌اش به دست مردان خانواده خود به قتل رسید.
سازمان عفو بین‌الملل در واکنش به کشته شدن علیرضا فاضلی منفرد، از مقام‌های ایران خواست درباره قتل او عدالت را اجرا کنند. این سازمان همچنین خواستار لغو قوانینی شد که در ایران روابط جنسی همجنس‌گرایان را ممنوع می‌کند.
در سال‌های گذشته نیز از اعمال انواع مجازات علیه افراد کوییر، گزارش‌های مختلفی پخش شده است. طبق یکی از این گزارش‌ها، در آبان ۱۳۸۴ دو جوان ۲۴ و ۲۵ ساله به نام‌های «مختار ن.» و «علی الف.» به دلیل رابطه همجنس‌گرایانه در گرگان در ملاء‌عام اعدام شدند.
ترک وطن و بحران پناهجویی
ادامه خطرهای موجود علیه جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌پلاس در ایران باعث شده بسیاری از افراد کوییر وطن خود را ترک کرده و به کشورهای امن‌تر پناه ببرند. با این حال، تحولاتی مانند جنگ سوریه و اوکراین و تغییر قوانین پذیرش مهاجر در بسیاری از کشورهای غربی باعث شده بسیاری از پناهجویان برای سال‌ها در کشورهای سوم در وضعیت بلاتکلیف به سر ببرند.
سعید قربانی، فعال حوزه پناهندگان و از بنیانگذاران سازمان کوییرهای ایرانی سیمرغ، به ایران‌اینترنشنال گفت نداشتن حقوق اولیه برای یک زندگی طبیعی و مجازات‌های سنگین قوانین شرع، اعضای جامعه رنگین کمانی را مجبور به فرار از وطن و ترک خانواده کرده است.
قربانی با اشاره به شرایط پناهندگان کوییر در کشورهای همسایه، از جمله ترکیه گفت: «نداشتن بیمه درمانی و اجازه کار، هموفوبیا و بیگانه‌ستیزی مردم کشور میزبان، خطر هرروزه دیپورت به ایران و از بین رفتن اولویت اسکان مجدد پناهندگان ال‌جی‌بی‌تی‌پلاس در سازمان ملل به دلیل جنگ‌های منطقه، باعث شده که شاهد روزهای بسیار سختی برای پناهندگان کوییر ایرانی باشیم.»
بازتولید رویکردهای کوییرستیزانه در فرهنگ و آسیب‌های روانی ناشی از آن
در همین حال، بسیاری از افراد کوییر که امکان خروج از کشور را ندارند، ناچارند برای حفظ امنیت شخصی، بسیاری از جنبه‌های مختلف شخصیتی خود را مخفی و سرکوب کنند.
مهرنوش احمدی، مشاور روانشناس و فعال حقوق ال‌جی‌بی‌تی پلاس، با اشاره به اینکه در نظام‌های فرهنگی سنتی، مردان غیر هم‌جنس‌گرا در درجات بالاتری نسبت به سایر گروه‌های جنسی و جنسیتی ارزش‌گذاری می‌شوند، گفت: «با توجه به بازتولید این ارزش‌ها در نظام‌های سنتی، نسل‌های جدیدتر برای تضمین بقای خود، این نظام ارزشی را تکرار می‌کنند.»
او افزود: «افراد کوییر در چنین نظام‌هایی با تکرار رویکردهای سرکوبگرانه خانواده و جامعه، به سرکوب خواسته‌های طبیعی خود اقدام می‌کنند. وجود چنین رویه‌ای به انواع آسیب‌های روانی و بیماری‌های روان‌تنی در افراد کوییر منجر می‌شود. این در حالی است که این سرکوب‌ها ذات و سرشت افراد کوییر را تغییر نمی‌دهد.»
در کنار آسیب‌های روانی و موارد گسترده خودکشی افراد کوییر، اعضای این جامعه از بسیاری از حقوق ابتدایی، از جمله حق تشکیل خانواده محرومند.
ملیکا زر، کنشگر مسائل ال‌جی‌بی‌تی پلاس و از مدیران شبکه شش‌رنگ، به ایران‌اینترنشنال گفت: «اگر افراد دگرجنسگرا حق دارند ازدواج کنند و از مزایای آن بهره ببرند، چنین حقی باید برای خانواده‌های غیر دگرجنسگرا نیز محفوظ باشد و همه افراد صرف‌نظر از گرایش جنسی و هویت جنسیتی خود باید بتوانند از امکانات و امتیازات مالیاتی، حقوقی و اجتماعی تشکیل خانواده بهره ببرند.»
زر خاطرنشان کرد به رسمیت شناختن خانواده‌های کوییر، اعضای این جامعه را از حاشیه خارج می‌کند و به مشاهده‌پذیر شدن تنوع انسان‌ها از نظر گرایش جنسی و هویت جنسیتی کمک می‌کند.
تهدیدها در فضای مجازی
یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها علیه جامعه کوییر در ایران، نقض حریم خصوصی و افشای گرایش جنسی یا هویت جنسیتی آن‌هاست. این افشاگری می‌تواند از سوی هکرها، کاربران بدخواه و نهادهای امنیتی صورت گیرد و به پیامدهای خطرناکی از جمله خشونت فیزیکی یا روانی، اخراج از کار، و حتی تهدید به مرگ منجر شود.
سبحان نوفر، کنشگر کوییر و از بنیانگذاران سازمان کوییرهای ایرانی سیمرغ، به ایران‌اینترنشنال گفت بسیاری از افراد کوییر در فضای مجازی هدف اخاذی و باج‌گیری قرار می‌گیرند و افراد بدخواه ممکن است از اطلاعات خصوصی آنها برای تهدید به افشاگری و مطالبه پول یا خدمات بهره‌برداری کنند.
نوفر با اشاره به تهدیدهای ناشی از نهادهای حکومتی علیه افراد کوییر در فضای مجازی گفت: «برخی نهادهای دولتی ممکن است از طریق ایجاد پروفایل‌های جعلی در شبکه‌های اجتماعی، افراد کوییر را به دام بیاندازند و آنها را به دلیل فعالیت‌هایشان مورد پیگرد قرار دهند.»
با این حال، تلاش‌های جنبش ال‌جی‌بی‌تی‌پلاس ایران و متحدان آنها توانسته در دهه‌های اخیر تا حد چشمگیری نگرش‌های منفی موجود را تغییر داده و با افزایش آگاهی جمعی درباره مسائل جامعه کوییر، به صورت فزاینده‌ای بخش‌های بزرگ‌تری از جامعه را از حقوق انسانی خود آگاه کند.
پس از خیزش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» که یکی از اصلی‌ترین مطالبات آن مقابله با آپارتاید جنسیتی است، جنبش کوییر ایران وارد فصل تازه‌ای از مبارزات خود شد و در کنار جنبش زنان، با بدنه جامعه مدنی ایران تعامل گسترده‌ای برقرار کرد.
با شروع جنبش مهسا، اعضای جامعه کوییر با نمایش پرچم‌های رنگین کمان در مکان‌های عمومی ایران و با انتشار تصاویر بوسه و شعارنویسی، کمپین موسوم به «موج رنگین کمانی» را به راه انداختند و با حضور گسترده در رژه‌های افتخار افراد کوییر در شهرهای مختلف جهان، درباره وضعیت جامعه ال‌جی‌بی‌تی پلاس در ایران آگاهی‌رسانی کردند.
در روز چهارم تیرماه ۱۴۰۲، بیش از ۲۰۰ نفر از کنشگران، هنرمندان، درگ آرتیست‌ها و متحدان جامعه کوییر ایرانی در همبستگی با خیزش انقلابی مردم ایران، بزرگ‌ترین رژه افتخار جنبش کوییر ایران و افغانستان را با مضمون «زن، زندگی، آزادی» در تورنتو کانادا برگزار کردند.
در حالی که سرکوب جامعه کوییر و نقض گسترده حقوق اولیه آنها در ایران ادامه دارد، نقش متحدان جامعه ال‌جی‌بی‌تی پلاس در حمایت از حقوق این شهروندان و آگاهی‌رسانی درباره واقعیت‌های مربوط به این افراد، اهمیتی تاریخی دارد.
طی دهه‌های اخیر، تلاش متحدان جامعه کوییر در بالا بردن سطح آگاهی عمومی از واقعیت‌های جامعه رنگین‌کمانی، ایجاد فضاهای امن برای این افراد و حمایت آنها از لزوم آموزش مسائل جنسیتی، به کاهش مشکلات اعضای جامعه ال‌جی‌بی‌تی پلاس و پیشبرد ارزش‌های سکولار و دموکراتیک، کمک گسترده‌ای کرده است.
سیمین کرامتی، هنرمند چند رسانه‌ای، به ایران‌اینترنشنال گفت: «ما متحدان جامعه‌ی کوییر باید در کنار عزیزانمان بایستیم، سعی در بالا بردن سطح آگاهی خود و اطرافیانمان داشته باشیم، شنونده‌های خوبی باشیم و در جمع‌ها فضای امن متقابلی را ایجاد کنیم.»