بازگشت بنزین پتروشیمی پس از ۱۰ سال و خطر روزهای آلوده‌تر
پس از اظهارات جواد اوجی، وزیر نفت، در تاریخ ۱۲ اردیبهشت درباره آغاز تولید بنزین پتروشیمی از متانول، حمیدرضا حاجی‌بابایی، رییس کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۳ هم انعقاد قرار داد ۲/۷ میلیارد دلاری با پتروشیمی‌ها برای تولید بنزین را تایید کرد.
جواد اوجی گفته بود: «در خصوص تولید بنزین در مجتمع‌های پتروشیمی، با شرکت‌های ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و صنایع پتروشیمی برنامه‌ریزی‌هایی شده است.»
تولید بنزین پتروشیمی به دلیل آلایندگی هوا در دهه ۹۰ متوقف شده بود.
حاجی‌بابایی روز یکشنبه ۱۶ اردیبهشت گفت به منظور تامین منابع هدفمندی یارانه و جبران کسری انرژی، دولت با پتروشیمی‌ها برای تامین بنزین کشور در سال جاری قرارداد دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلاری منعقد کرده است.
این عضو کمیسیون تلفیق با اشاره به مصرف روزانه ۱۲۳ تا ۱۲۴ میلیون لیتر بنزین در سال گذشته افزود: «سال گذشته هم برای تامین بنزین کشور، دولت دو میلیارد دلار بنزین وارد کرده که احتمالا ناچار است در سال جاری هم همین مقدار بنزین وارد کند.»
بازگشت به دوران آلوده احمدی نژاد؟
با توجه به صحبت‌های وزیر نفت و این نماینده مجلس به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی عزم خود را برای استفاده از بنزین پتروشیمی جزم کرده است.
تولید بنزین پتروشیمی به حدود ۱۲ سال قبل بر می‌گردد. بعد از تحریم صادرات بنزین به ایران در سال ۱۳۸۹، دولت محمود احمدی‌نژاد برای تامین نیاز بنزین در طرحی موسوم به طرح ضربتی افزایش تولید بنزین، از تولیدات پتروشیمی به جای بنزین استفاده کرد. بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها، در واقع مواد اکتان افزا یا همان بنزین ریفرمیت بود و در شرکت‌های پتروشیمی شازند، جم، برزویه، امیرکبیر،بندر امام و بوعلی سینا، تولید می‌شد.
هر چند با این طرح ظاهرا مشکل تحریم بنزین برطرف شد، اما خسارت‌های سنگینی به جا گذاشت. حدود سه سال پس از آغاز این طرح و در زمان ریاست جمهوری حسن روحانی، هنوز استفاده از بنزین پتروشیمی‌ها ادامه داشت.
رحمت‌الله حافظی، رییس کمیسیون وقت سلامت شورای شهر تهران، در بهمن ماه ۱۳۹۲ با اشاره به افزایش روزانه ۲۲ نفری مرگ و میر در تهران، در روزهای آلوده گفت: «سوخت پتروشیمی غیراستاندارد ۳۵ برابر از حد نرمال بنزن در هوا ایجاد می‌کند و پس از تولید سوخت پتروشیمی شاهد آن بودیم، شهرهایی مثل قم و کاشان نیز آلوده شدند.»
حدودا ۱۰ سال پس از طرح ضربتی احمدی‌نژاد برای افزایش تولید بنزین، حمید حسینی، رییس هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در مصاحبه‌ای ماجرای بنزین پتروشیمی ها را افشا کرد و گفت: «ما هیچ‌وقت بنزین پتروشیمی نداشته‌ایم. برخی شرکت‌های پتروپالایشی مثل نوری، بوعلی، شازند و اصفهان ظرفیت تولید فراورده‌هایی شبیه بنزین را دارند و یا اینکه نفتایی تولید می‌کنند که قابلیت استفاده در تولید بنزین را دارند، زمان دولت احمدی‌نژاد از ترکیباتی برای تبدیل به بنزین استفاده می‌شد، اما رعایت نکردند و بنزن زیادی مورد استفاده قرار گرفت.»
دخل و خرج بنزین
با توجه به ارقام اعلامی از سوی حاجی‌بابایی مصرف سالانه بنزین کشور حدود ۴۵ میلیارد لیتر برآورد می‌شود.
فروردین ماه ۱۴۰۳ جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، تولید بنزین در کشور را بدون اشاره به جزییات، روزانه ۱۰۴ تا ۱۱۲ میلیون لیتر اعلام کرده بود. وزارت نفت و سازمان‌های تابعه مدت‌هاست انتشار آمار را متوقف کردند.
طبق گزارش‌های فعالیت پالایشگاه‌های تولیدکننده بنزین در سال گذشته، پالایشگاه نفت لاوان ۷۴۲، پالایشگاه نفت تبریز ۹۲۵، پالایشگاه نفت تهران یک میلیارد و ۶۸۵ میلیون، پالایشگاه نفت بندرعباس ۳ میلیارد و ۱۲۴میلیون و پالایشگاه نفت اصفهان ۳ میلیارد و ۳۳۸ میلیون لیتر بنزین تولید کردند. مجموع تولید ۵ پالایشگاه نسبت به سال ۱۴۰۱، حدود ۳ درصد کاهش داشته است.
آخرین آمار تولید بنزین در پالایشگاه نفت شازند اراک مربوط به سال ۱۴۰۱ است که برابر سه میلیارد و ۷۴۰ میلیون لیتر بوده است. آمار تولید بنزین پالایشگاه نفت آبادان هم مربوط به سال ۱۴۰۰ است که برابر یک میلیارد و ۹۶۷ میلیون لیتر بوده و در نهایت اصلی‌ترین تولیدکننده بنزین ایران یعنی ستاره خلیج فارس که آمارش را از سال ۱۴۰۰ به این سو به روز نکرده، طبق آخرین آمار، این مجتمع در سال ۱۴۰۰ بیش از ۹ میلیارد لیتر بنزین تولید کرده است.
جمع این ارقام چیزی حدود ۲۴ میلیارد و ۵۷۷ میلیون لیتر است که حدود ۲۰ میلیارد لیتر کمتر از مقدار مصرف سالانه کشور است.
اختلاف دو میلیارد دلاری
گزارش عملکرد پنج پالایشگاه لاوان، تبريز، اصفهان، بندرعباس و تهران صحبت‌های حاجی‌بابایی که گفته در سال ۱۴۰۲ شرکت‌ها نتوانستند بنزین صادر کنند را تایید می‌کند. اما او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «سال گذشته دو میلیارد دلار بنزین وارد و امسال هم باید ۲ میلیارد دلار دیگر بنزین وارد کنیم. واردات ۲ میلیارد دلاری سال گذشته در کجا ثبت شده است؟»
این آمار مجموع ۶۶ میلیارد و ۲۰۴ میلیون دلار واردات ایران در سال ۱۴۰۲ است و هیچ اثری از دو میلیارد واردات بنزین در آمار گمرک نیست. دو میلیارد دلار واردات بنزین حدود ۳ درصد این رقم می‌شود و بر اساس همین رقم تراز تجاری اعلام می‌شود.
از طرفی وزارت نفت و شرکت ملی پخش هم سال‌هاست انتشار آمار خود را متوقف کردند. بر این اساس، هیچ منبع دیگری برای بررسی ادعای واردات دو میلیارد دلاری بنزین وجود ندارد، اما سه میلیارد بنزین صادراتی سال ۱۳۹۹در آمار گمرک وجود دارد.
این عدم شفافیت و پنهان کردن آمار، یک اختلاف آماری دو میلیارد دلاری هم به وجود آورده است. از طرفی حاجی‌بابایی می‌گوید سال گذشته دو میلیارد بنزین وارد شده، اما ناصر عاشوری، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش می‌گوید پارسال سه میلیارد دلار بنزین وارد شده است.
حاجی بابایی می‌گوید در سال ۱۴۰۳ باید دو میلیارد دلار بنزین وارد شود، اما بررسی بخش دوم لایحه بودجه ۱۴۰۳ نشان دهنده واردات ۴/۱ میلیارد دلار بنزین در سال جاری است. اختلاف این ارقام با هم صد هزار یا یک میلیون دلار نیست و در مقابل هیچ مرجعی هم برای دست یافتن به رقم واقعی از جمله گمرک وجود ندارد.
بنزین متانولی، آزمونی قدیمی
وزیر نفت مشخص نکرده فناوری مد نظرش برای تولید بنزین از متانول چیست. اما این موضوع جدیدی نیست. اواخر سال ۱۳۹۱ هم دولت احمدی‌نژاد این طرح را داشت، در آن زمان احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان، با اشاره به طرح دولت وقت برای تولید بنزین از متانول گفته بود: «مصرف بنزین با روش تولیدی ۳۵ درصد متانول خطر کوری به همراه دارد.»
در همان دوران، محمد بیاتیان، نماینده مجلس گفت مجلس از توليد بنزين حاوی متانول جلوگيری می‌كند
به نظر می‌رسد تولید بنزین از متانول در شرایط فعلی ایران چند هدف را با یک تیر می‌زند. شرکت‌های پتروشیمی که در دهه ۹۰ افتتاح شدند، سهامداران مهمی دارند، از صندوق‌های بازنشستگی گرفته تا شرکت‌های شبه خصوصی و حاکمیتی. متانول ۱۴ برابر نیاز کشور که در این پتروشیمی‌ها تولید می‌شود، می‌تواند به قیمت بالایی به شکل بنزین به دولت فروخته شود و از طرفی، بنزین پالایشگاهی که سال گذشته صادرات آن به صفر رسیده، می‌تواند دوباره صادر شود؛ حتی اگر صادر هم نشود، جلوی خروج دو میلیارد دلار ارز گرفته می‌شود.
در این میان، جان و سلامت شهروندان است که شاید مثل سال‌های پایانی دولت احمدی‌نژاد دوباره در خطر بیافتد و چند سال بعد، نماینده‌ای از شورای شهر فاش کند آلودگی ناشی از سوختی که به اسم بنزین سوخته شده، باعث افزایش چند ده نفری روزانه مرگ و میر شده است.
