رییس انجمن جامعه‌شناسی: حکومت نمی‌تواند شرایط جامعه را به قبل از اعتراضات ۱۴۰۱ برگرداند
رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران از وجود فاصله و شکافی عمیق میان ایدئولوژی و هنجارهای حاکمیت با مردم گفت و تاکید کرد جمهوری اسلامی در پروژه تحمیل سبک زندگی دلخواهش و حجاب اجباری بارها باخته است اما از آن عبرت نمی‌گیرد و در برگرداندن اوضاع به قبل از اعتراضات ۱۴۰۱ دوباره شکست می‌خورد.
سعید معیدفر روز شنبه ۱۵ اردیبهشت در گفت‌وگو با پایگاه خبری جماران به از دست رفتن قدرت کنترل جمهوری اسلامی بر هنجارهای فرهنگی و اجتماعی و سبک زندگی شهروندان اشاره کرد.
به گفته او، جمهوری اسلامی به‌طور ویژه در سه چهار سال اخیر بی‌توجه به تبعات اجتماعی، می‌کوشد سیاست‌ها، کنش‌ها و برنامه‌ریزی‌هایش را پیش ببرد و مانند حکومت‌های ایئولوژیک دیگر جهان، پروژه «یک‌دست‌سازی» را اجرایی کند.
رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران به صراحت تاکید کرد که این پروژه در راستای از بین بردن سبک زندگی دلخواه مردم در همه‌جا شکست خورده است.
این درحالی‌ست که به گفته معیدفر، حکومت بدون درس گرفتن از تاریخ و تجربه‌های مشابه پیشین، «با تمام قوا، زور و فشار از بالا» تلاش می‌کند یک‌دست‌سازی را در جامعه برقرار کند.
او در همین‌زمینه به تجربه مواجهه جمهوری اسلامی با خیزش انقلابی ایرانیان و اعتراضات سال ۱۴۰۱ اشاره کرد و گفت: «در آن زمان دیدیم که چقدر دردسر برای حکومت ایجاد و چقدر خسارت به مردم وارد شد. روی شرایط اقتصادی و ثبات کشور در عرصه بین‌المللی هم تاثیر گذاشت. اما باز درس نمی‌گیرند و می‌خواهند دوباره تکرارش کنند.»
در جریان اعتراضات سراسری که پس از قتل حکومتی مهسا ژینا امینی در بازداشتگاه گشت ارشاد در روزهای پایانی شهریور ۱۴۰۱ آغاز شد، بسیاری از زنان ایرانی دست به نافرمانی مدنی گسترده‌ای زدند و باوجود فشارها و سرکوب‌ها، از تن دادن به پوشش تحمیلی مدنظر حکومت خودداری کردند.
تا ماه‌ها به دلیل اعتراضات خیابانی گسترده معترضان، حضور گشت‌های ارشاد در اماکن و معابر عمومی و مقابله با زنان کمرنگ بود اما از ابتدای سال جاری، فرماندهی انتظامی تهران و دیگر شهرها بار دیگر اعلام کردند طرح موسوم به «عفاف و حجاب» از ۲۵ فروردین با «جدیت بیشتر» دنبال خواهد شد.
این اطلاعیه‌ها پس از سخنرانی‌های تاکیدی علی خامنه‌ای بر ضرورت رعایت حجاب اجباری و برخورد شدید دستگاه‌های مختلف قضایی و امنیتی با «هنجارشکنی دینی» منتشر شدند.
به گفته معیدفر، در جریان این اعتراضات شهروندان مدتی سبک زندگی دلخواه خودشان را نشان دادند اما حاکمیت امروز دوباره تصمیم گرفته اوضاع را به شرایط قبل از نیمه دوم ۱۴۰۱ برگرداند.
به اعتقاد این جامعه‌شناس، یک هنجار یا قاعده زمانی می‌تواند شایع و محقق شود که از پشتوانه قوی وجدان جمعی یا حمایت مردم برخوردار باشد اما الان حتی مذهبی‌ها هم اعتراض جدی نسبت به سبک زندگی مغایر با نظر حاکمیت ندارند و با آن کنار آمده‌اند.
اواخر فروردین امسال شماری از شهروندان با ارسال پیام‌هایی به ایران‌اینترنشنال حجاب اجباری را «خاکریز از دست‌رفته جمهوری اسلامی» خواندند و گفتند این تهدیدها تاثیری بر اراده زنان و مقابله با تحمیل سبک زندگی دلخواه حکومت ندارد.
جماران در بخش دیگری از این مصاحبه به نقل از معیدفر نوشت هر روز جامعه از سبک زندگی دلخواه سیستم رسمی فاصله بیشتری می‌گیرد و هر روز فاصله و شکاف‌های عمیق‌تری بین ایدئولوژی، ارزش‌ها و هنجارهای حاکمیت با مردم می‌بینیم. اما در عین حال جمهوری اسلامی از این ماجراها عبرت نمی‌گیرد.
رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران اتفاقات سال ۱۴۰۱ رانتیجه جدی این رویارویی‌ها خواند و گفت: «قطعا این بار می‌تواند در ابعاد خیلی وسیع‌تر اتفاق بیفتد. یعنی شاید بعد از یک مدتی فکر می‌کنند همه چیز آرام شده و سکوت است و دوباره شروع کنیم. به نظر می‌رسد که یک نوع فراموشی در حکومت وجود دارد.»
به گفته معیدفر، در دنیای جدید خرده فرهنگ‌های متفاوت کنار هم هم‌زیستی مسالمت‌آمیز دارند اما جمهوری اسلامی نمی‌خواهد این را بپذیرد.
او ادامه داد: «بخش عظیمی از مردم به شدت با ارزش‌های مسلط و هنجار‌هایی که حکومت می‌خواهد القاء کند در تضاد و تزاحم قرار گرفته‌اند. در مواجهه، حاکمیت یا باید با ارزش‌های جامعه همراه یا با آن درگیر شود.»
به اعتقاد معیدفر، جمهوری اسلامی راه درگیری را انتخاب کرده که قطعا در آن شکست می‌خورد که هم آسیب جدی به خودش و هم خسارتی سنگین به جامعه وارد می‌کند.
او در عین‌حال تاکید کرد تغییر ارزش‌ها، هنجارها و تنوع فرهنگی جامعه به اندازه‌ای نهادینه شده است که حتی دیگر «شیوه‌های نرم» هم در تغییر آن‌ها جواب نخواهد داد.