ابهام‌ها و تناقض‌ها درباره شرایط دریاچه ارومیه؛ مالچ‌پاشی تکذیب شد
علی سلاجقه، رییس سازمان حفاظت محیط زیست ایران گفت مالچ‌پاشی دریاچه ارومیه «کذب» است و فقط یک نوع مالچ «دوستدار محیط زیست» در قالب طرحی تحقیقاتی در «مساحتی حدود ۶۰ متر مربع» پاشیده شده است.
روز دوشنبه ۱۸ دی شبکه استانی سهند گزارشی ویدیویی از شروع پروژه مالچ‌پاشی در سواحل دریاچه ارومیه در عجب‌شیر منتشر کرد. با وجود تکذیب سازمان حفاظت محیط زیست و به دلیل ابهام‌ها و اظهارات متناقض، نگرانی‌ها درباره ابعاد و آثار این پروژه ادامه دارد.
آغاز ماجرا، ابهام‌ها و نگرانی‌ها
روزنامه شرق روز چهارشنبه ۲۰ دی در گزارشی با عنوان «مومیایی کردن دریاچه ارومیه» به این موضوع پرداخت.
روز دوشنبه، شبکه سهند در استان آذربایجان شرقی گزارشی ویدیویی از شروع پروژه مالچ‌پاشی در سواحل دریاچه ارومیه در شهرستان عجب‌شیر منتشر کرد که در آن مسوولان محلی با «تحقیقاتی» خواندن این پروژه‌ها، هدف از آن را جلوگیری از فرسایش خاک و تثبیت پوشش گیاهی در منطقه عنوان کردند.
چند بار در این گزارش اعلام شد که این مالچ‌ها «تجزیه‌پذیر و سازگار با محیط زیست» هستند و به پوشش گیاهی و جانوری منطقه آسیبی نمی‌رسانند اما بنا بر گزارش شرق، در تصاویر شیوه مالچ‌پاشی بسیار ابتدایی و با شلنگ‌هایی با قطر کم انجام می‌شود که شباهتی به اجرای چنین پروژه‌هایی در شرایط استاندارد ندارد.
شرق در ادامه به طرح پرسش‌هایی درباره این پروژه مانند «جنس مالچ‌ها»، «نوع سازگاری آن با زیست‌بوم منطقه» و «حجم اجرای پروژه» پرداخت و نوشت مطالعاتی که مسوولان را به انجام چنین اقدامی واداشته مشخص نیست کجا و متعلق به چه گروه یا افرادی هستند.
این روزنامه به پیشینه ماجرای «مالچ‌پاشی» در پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه پرداخت و یادآور شد که اوایل تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه در دهه ۹۰ هم چنین اقدامی انجام گرفت اما نتایج آن، باعث شد پرونده این پروژه مطالعاتی بسته شود.
یک دهه بعد و در حالی که همه از «پایان دریاچه ارومیه» حرف می‌زنند یک‌باره اجرای پروژه مالچ‌پاشی دوباره در دستور کار قرار گرفته و خبرساز شده است.
روزنامه «پیام ما» به نقل از یک منبع آگاه نوشت: «اظهارنظرها درباره مالچ‌پاشی ابهامات زیادی دارد. آیا قرار است بخش‌هایی از دریاچه را جدا کنند و در آن‌ها گیاهان مقاوم بکارند و بخش دیگر را احیا کنند یا خیر؟»
به گفته این منبع، دریاچه برای احیا به ۳/۴ میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد و وعده‌های مسوولان روی دو میلیارد مترمکعب است.
این منبع آگاه گمانه‌زنی کرد احتمالا همین تفاوت، باعث شده است راهکار مالچ‌پاشی در برخی پهنه‌ها و آب‌رسانی در بقیه مناطق مدنظر قرار گیرد تا جلوی ریزگردها گرفته شود.
واکنش‌ها به مالچ‌پاشی؛ از توقف پروژه تا تکذیب
رسانه‌های ایران یک شبانه‌روز بعد از انتشار خبر مالچ‌پاشی در ساحل دریاچه ارومیه، به نقل از مسوولان استانی در آذربایجان شرقی خبر دادند که این اتفاق «بدون مجوز» انجام شده است.
شهنام اشتری، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی از توقف مالچ‌پاشی در ساحل دریاچه ارومیه خبر داد و گفت این اقدام بدون انجام هماهنگی و اخذ مجوزهای لازم از سوی این سازمان و ستاد احیای دریاچه ارومیه انجام شده است.
مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست در آذربایجان غربی که عمده مساحت دریاچه در این استان است نیز به‌طور کلی درباره این اتفاق اظهار بی‌اطلاعی کردند.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز روز چهارشنبه در اظهار نظری متفاوت با مدیرکل این سازمان در آذربایجان شرقی، به خبرنگاران گفت مالچ‌پاشی دریاچه ارومیه کذب است و فقط یک نوع مالچ «دوستدار محیط زیست» در قالب طرحی تحقیقاتی در «مساحتی حدود ۶۰ متر مربع» پاشیده شده است.
او گفت تا کنون با پهنه‌های خشک شده‌ای با پوشش خاکی در دریاچه ارومیه روبه‌رو بودیم اما اکنون با مکانی مواجهیم که نمک خالص است و در بخش‌هایی از آن که مالچ‌پاشی شده، از لحاظ پوشش «چیز خاصی جز رطوبت» وجود ندارد.
پیش از سلاجقه، میثم سعیدی، مدیرکل روابط عمومی این سازمان در شبکه اجتماعی ایکس آغاز مالچ‌پاشی را «جنگ روانی» و «فریب سربازان رسانه‌های چرک دشمن» خوانده بود.
این واکنش در شرایطی است که شبکه استانی خبر از اجرای مالچ‌پاشی به‌منظور «تثبیت توده‌های نمکی و جلوگیری از حرکت ریزگردها به سمت شهرهای نزدیک دریاچه ارومیه» داد.
در این برنامه خبری از عجب‌شیر به‌عنوان شهری نام برده شد که به دلیل داشتن بیشترین ساحل دریاچه، آغازگر طرح تحقیقاتی مالچ‌پاشی است.
دریاچه ارومیه و نگرانی‌ها درباره خشک شدن و حواشی مرتبط با آن، در سال‌های گذشته و به صورت دوره‌ای در صدر اخبار قرار گرفته است.
هفته گذشته و در اواسط دی ماه، ویدیوها و تصاویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که حاکی از استقرار تعدادی کامیون در بستر خشک شده دریاچه ارومیه بود.
شمار زیادی از کاربران این کامیون‌ها را متعلق به چینی‌ها با هدف برداشت لیتیوم از دریاچه خواندند.
در واکنش، وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) برداشت لیتیوم از دریاچه ارومیه را «دروغ» خواند و گفت این وزارت‌خانه مجوزی برای برداشت نمک از دریاچه ارومیه صادر کرده و تصاویر منتشر شده هم مربوط به همین عملیات است.
پیش از او سعید سهند، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفته بود این تصاویر مربوط به برداشت نمک از سه منطقه «انگنه، آق گنبد و آق زیارت قره‌باغ» با وسعت ۲۰ هکتار است و هیچ ماده معدنی دیگری جز نمک خشک از سطح دریاچه برداشت نمی‌شود.
پیش از این هم گزارش‌هایی درباره حضور شرکت‌های چینی در منطقه با هدف خرید شورابه‌های دریاچه ارومیه و برداشت ماده معدنی ارزشمند لیتیوم از آن منتشر شده بود.
روزنامه اعتماد پیش از این با انتشار آخرین تصاویر ماهواره‌ای از دریاچه ارومیه نوشت در یک سال اخیر، آب دریاچه ارومیه حدود ۸۰ درصد خشک شده و حالا فقط چهار درصد از سطح آب دریاچه به جا مانده که مساوی با مرگ قطعی ششمین دریاچه آب شور جهان و بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران است.
طبق آخرین گزارش مرکز تحقیقات سنجش از دور دانشگاه صنعتی شریف با عنوان «آنالیز تراز سطح و حجم دریاچه ارومیه با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای»، در ۲۵ سال اخیر و از سال ۱۳۷۷ تا کنون، ۹۷ درصد از سطح آب دریاچه ارومیه کاسته شده است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که کارشناسان و متخصصان حوزه محیط زیست، دیگر امیدی به احیای دریاچه ارومیه ندارند.