ورود ایران، آمریکا و عربستان سعودی با مناقشه خاورمیانه چه خواهد کرد؟
بیش از سه هفته از شروع درگیری‌ها میان اسرائیل و حماس و وخیم‌تر شدن اوضاع در خاورمیانه می‌گذرد. شواهد نشان می‌دهند هیچ یک از قدرتهای بزرگ منطقه خواهان تشدید درگیری‌ها نیستند اما در صورت ورود آمریکا، ایران، عربستان سعودی و سایر بازیگران منطقه‌ای به این مناقشه، چه رخ خواهد داد؟
فایننشال تایمز در گزارشی به بررسی احتمال گسترده‌تر شدن جنگ در خاورمیانه و علل آن پرداخته است.
بر اساس این گزارش، با وجود گذشت بیش از یک قرن از وقوع جنگ جهانی اول، مورخان هنوز به بررسی علل وقوع این جنگ می‌پردازند. نقطه آغازین جنگ جهانی اول، ترور یک دوک اتریشی در سارایوو در ژوئن سال ۱۹۱۴ بود. تنها در عرض چند هفته، این اتفاق منجر به درگیری بزرگ‌تری شد که تمام قدرتهای بزرگ اروپا و در نهایت آمریکا را وارد جنگ کرد.
جنگ جهانی اول در حالی آغاز شد که بسیاری از رهبران درگیر، تلاش زیادی برای جلوگیری از بروز جنگی سراسری در اروپا داشتند. امپراتورهای آلمان و روسیه پیام‌های متعددی مبادله کردند تا جلوی گسترش این بحران و تبدیل شدنش به جنگی بزرگ‌تر را بگیرند. تلاشی که با گسترش درگیری‌ها، با شکست مواجه شد.
نگرانی از تکرار تاریخ در خاورمیانه
فایننشال تایمز در ادامه گزارش خود با اشاره به شرایط خاورمیانه نوشت در حال حاضر خطر مشابه جنگ جهانی اول در تشدید ناخواسته درگیری‌ها وجود دارد.
وحشت فراگیری درگیری‌ها در خاورمیانه آن‌قدر قانع‌کننده است که رهبران منطقه خواهان تمرکز نبرد اسرائیل و حماس در محدوده غزه هستند.
از سوی دیگر سیاست‌‌گذاران غربی به‌طور فزاینده نگران گسترش جنگ در ابعاد بزرگ‌تر و خطر بروز یک جنگ سراسری در خاورمیانه‌اند. خطری که میتواند در نهایت منجر به ورود جمهوری اسلامی ایران، آمریکا و حتی عربستان سعودی به این درگیری شود.
چالش اصلی دولت بایدن در بحران خاورمیانه
تهدید «گسترده شدن جنگ در منطقه» در حال حاضر چالش اصلی دولت جو بایدن، رییسجمهوری آمریکا است.
یکی از منابع داخلی واشینگتن به فایننشال تایمز گفت: «همه کشورهای درگیر، خطوط قرمزی دارند که عبور از آن‌ها میتواند منجر به اقدام متقابل شود اما هیچ‌کس واقعا نمی‌داند آستانه تحمل قدرتهای منطقه برای زیر پا گذاشته شدن این خطوط قرمز تا چه اندازه است.»
فایننشال تایمز نوشت هفته گذشته، جمهوری اسلامی تهدید آشکاری مبنی بر نزدیک شدن به آستانه تحمل خود صادر کرد. ابراهیم رئیسی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که اقدامات اسرائیل در غزه «خطوط قرمز را رد کرده و این ممکن است همه را مجبور به اقدام کند».
او افزود: «واشینگتن از ما می‌خواهد کاری انجام ندهیم اما آن‌ها به حمایت گسترده خود از اسرائیل ادامه می‌دهند.»
چگونگی تشدید تنش‌ها
بنا بر گزارش فایننشال تایمز، یکی از نشانه‌های تشدید تنش‌ها در منطقه زمانی دیده شد که آمریکا هفته گذشته شبه‌نظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی را در سوریه بمباران کرد.
واشینگتن این اقدام خود را پاسخی به حملات نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی به نیروهای آمریکایی حاضر در عراق و سوریه عنوان کرد.
فایننشال تایمز در ادامه افزود اگر این‌گونه حملات به مواضع ایالات متحده در منطقه ادامه یابد و نیروهای آمریکایی کشته شوند، پاسخ بعدی «شدیدتر» خواهد بود.
نقش حزبالله
اقدامات حزبالله لبنان به عنوان گروه شبه‌نظامی مورد حمایت جمهوری اسلامی در گسترش درگیری‌ها کلیدی است.
اگر حزبالله تصمیم به افزایش میزان حملات خود به اسرائیل بگیرد، به میزان کافی موشک هدایت‌شونده دقیق در زرادخانه‌اش دارد تا اکثر جمعیت غیرنظامی اسرائیل را وادار به رفتن به پناهگاه‌ها کند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به همین دلیل لبنان را در صورت حمله به اسرائیل از خاک این کشور، تهدید به «نابودی» کرده است.
به گزارش فایننشال تایمز اگر حزبالله در پی تهدیدهای اسرائیل در خطر نابودی قرار گیرد، جمهوری اسلامی میتواند نیروهایی را از سپاه پاسداران، برای جنگیدن در کنار متحد خود به لبنان بفرستد.
در صورت چنین اقدامی از سوی رژیم تهران، اسرائیل ممکن است تصمیم بگیرد به سپاه پاسداران در خاک ایران و همچنین در لبنان حمله کند.
از سوی دیگر احتمالا سایر نیروهای نیابتی تحت حمایت جمهوری اسلامی در منطقه با تشدید حملات خود به اهداف اسرائیلی و آمریکایی به جنگی که حزبالله در آن درگیر است، پاسخ خواهند داد.
تنگه هرمز
فایننشال تایمز با تاکید بر اهمیت استراتژیک تنگه هرمز یادآور شد جمهوری اسلامی احتمالا در نهایت به تهدیدهای گاه و بی‌گاه خود مبنی بر بستن تنگه هرمز عمل خواهد کرد.
تنگه هرمز گذرگاهی است که بیشتر نفت جهان از آن عبور می‌کند.
چنین اقدامی اقتصاد جهانی را به رکود می‌کشاند و مستقیما عربستان سعودی را تهدید می‌کند.
در صورت بروز عملی شدن این تهدید از سوی جمهوری اسلامی، نیروی دریایی ایالات متحده برای بازگشایی این تنگه تلاش خواهد کرد.
فایننشال تایمز افزود این اقدام بی‌پاسخ نخواهد ماند و ممکن است رژیم ایران و نیروهای نیابتی آن را به اقدام علیه نیروها و تاسیسات آمریکا در سراسر منطقه از جمله در بحرین، امارات متحده عربی، قطر، سوریه و عراق وادار کند.
حوثیهای یمن
حوثیهای یمن یکی از نیروهای تحت حمایت جمهوری اسلامی هستند که آمریکاییها با نگرانی خاصی اقداماتشان را تحت نظر دارند.
این نیروها اکنون درگیر جنگ با عربستان سعودی هستند.
نیروهای حوثی سه‌شنبه نهم آبان با حملات پهپادی و موشکی اسرائیل را هدف قرار دادند. این گروه تهدید کرد تا زمانی که اسرائیل حملات خود را به نوار غزه متوقف نکند، این کشور را هدف قرار خواهد داد.
حوثی‌ها هفته گذشته نیز راکت‌هایی به سمت اسرائیل شلیک کردند. آن‌ها همچنین در گذشته به تاسیسات نفتی عربستان سعودی ضربه زده‌اند. حوثی‌ها می‌توانند با پرتاب چند موشک دقیق، کارخانه‌های آب شیرین‌کُنی را نابود کنند که آب ریاض، پایتخت عربستان سعودی را تامین میکنند.
فایننشال تایمز نوشت همه طرف‌های جنگ احتمالی در خاورمیانه به خوبی می‌دانند بروز درگیری در این ابعاد برای هر یک از آن‌ها فاجعه‌بار خواهد بود. با وجود این ممکن است این اتفاق بیفتد زیرا این کشورها معتقدند رویدادهای خاصی وجود دارد که پاسخ ندادن به آن‌ها برای منافعشان بسیار خطرناک است.
برای مثال اسرائیل بدون طرح خروجی معتبر به غزه حمله زمینی کرد چرا که احساس می‌کرد باید تاثیر «بازدارندگی» خود را برگرداند.
از طرفی، جمهوری اسلامی معتقد است باید نشان دهد «محور مقاومت» از فلسطینی‌‌ها حمایت می‌کند.
آمریکا نیز بر این باور است که باید به هر گونه حمله به نیروهایش در منطقه با قدرت پاسخ دهد.
عربستان سعودی
با این حال همه در منطقه وحشت‌زده نیستند. در ریاض، برخی از سعودی‌‌ها با اطمینان اظهار میکنند که این درگیری فقط یک بحران دیگر در یک منطقه بی‌‌ثبات است.
آن‌ها بر این باورند که برنامه مدرن‌سازی بلندپروازانه پادشاهی و چشم‌انداز ۲۰۳۰، همچنان در مسیر خود قرار دارد.
با وجود این در حالی که مردم معمولی در ریاض سر در کار خود دارند، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی بسیار نگران خطر یک جنگ منطقه‌ای است.
فایننشال تایمز به نقل از یک منبع محرمانه نوشت استراتژی بن سلمان فشار آوردن بر آمریکایی‌‌هاست تا آنان نیز بر اسرائیل فشار بیاورند.
در حالی که آمریکاییها نیز به نوبه خود امیدوارند بن سلمان، قطر و حتی چین بتوانند جمهوری اسلامی را در مورد خطرات تشدید تنش و نیاز به خویشتن‌داری متقاعد کنند.
این بحران در نهایت منجر به شکل‌گیری گفت‌وگوی بی‌سابقه‌ای بین محمد بن سلمان و رییسجمهوری ایران شده است.
رهبران جمهوری اسلامی و عربستان سعودی مانند امپراتورهای روسیه و آلمان قبل از جنگ جهانی اول، مایلند در تلاش برای جلوگیری از یک جنگ فاجعه‌بار با یکدیگر گفت‌وگو کنند.
فایننشال تایمز در انتها نوشت باید امیدوار بود استراتژی‌ای که در سال ۱۹۱۴ موثر واقع نشد، این‌بار نتایج متفاوتی به همراه داشته باشد.