فراز و نشیب زندگی اسماعیل هنیه از غزه تا دوحه؛ رهبر میلیونر حماس که بود؟
اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس، بامداد چهارشنبه ۱۰ مرداد در محل اقامتش در تهران هدف حمله قرار گرفت و کشته شد.
او روز سه‌شنبه در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی شرکت کرده بود و از اظهارات ضد اسرائیلی او به وجد آمده بود.
از هنیه چه می‌دانیم؟
اسماعیل هنیه با خوشحالی از محل امن زندگی‌اش در قطر، به تماشای نتایج هولناک مرگ‌بارترین حمله حماس به اسرائیل نشست. تصاویر منتشر شده از محل کار رییس دفتر سیاسی حماس در دوحه او را نشان دادند که جشن گرفت و سجده شکر به جا آورد.
اسماعیل هنیه که بود و برای رسیدن به جایگاهی که داشت، چه مسیری را طی کرده بود؟
بریتانیکا، سی‌ان‌ان و اکونومیک‌تایمز پیش از این در گزارش‌هایی به این پرسش‌ها پرداخته بودند.
اوایل زندگی و فعالیت سیاسی
اسماعیل هنیه متولد سال ۱۹۶۲ در اردوگاه آوارگان شاطی در نوار غزه بود.
والدین عرب-فلسطینی او در سال ۱۹۴۸ از روستای خود در نزدیکی اشکلون واقع در اسرائیل کنونی آواره شدند و زندگی‌شان را در اردوگاه پناهندگان نوار غزه گذراندند.
هنیه و همسرش امل، ۱۳ فرزند داشتند.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده از غزه، پیش از این سه پسر (حازم، امیر و محمد) و سه نوه هنیه، در یک حمله هوایی اسرائیل به نوار غزه در روز چهارشنبه ۲۲ فروردین ۱۴۰۳ کشته شدند. اسرائیل مسئولیت این حمله را برعهده گرفت. در ماه‌های گذشته گزارش‌هایی نیز از کشته شدن برخی دیگر از بستگان هنیه منتشر شد.
به نوشته اکونومیک تایمز، هنیه یک میلیونر بود. او ثروتش را از راه مالیات ۲۰ درصدی بر تمامی کالاهایی به دست آورد که از مصر و از طریق تونل‌ها به نوار غزه می‌رسند.
بریتانیکا در گزارشی نوشت همان‌طور که برای کودکان پناهنده معمول است، هنیه در مدرسه‌ای تحصیل کرد که از سوی آژانس امداد و کار سازمان ملل متحد برای آوارگان فلسطینی در «خاور نزدیک» اداره می‌شد.
او در سال ۱۹۸۱ وارد دانشگاه اسلامی غزه شد و در آنجا ادبیات عرب خواند.
هنیه در دوران دانشجویی انجمن دانشجویی اسلامگرای وابسته به اخوان‌المسلمین را رهبری می‌کرد.
او یکی از اعضای جوان موسس گروه اسلامگرای حماس در سال ۱۹۸۸ بود و روابط نزدیکی با رهبر معنوی این گروه، شیخ احمد یاسین داشت.
هنیه همان ابتدا و در سال ۱۹۸۸ به دلیل شرکت در انتفاضه اول به دست مقامات اسرائیلی دستگیر و به مدت شش ماه زندانی شد.
یک سال بعد هم دوباره دستگیر و زندانی شد تا اینکه در سال ۱۹۹۲ اسرائیل او را همراه حدود ۴۰۰ اسلامگرای دیگر به جنوب لبنان تبعید کرد.
هنیه پس از توافق اسلو در سال ۱۹۹۳ به غزه بازگشت. او پس از بازگشت، به ریاست دانشگاه اسلامی غزه منصوب شد.
نخست‌وزیری و رهبری حماس
زمینه رهبری هنیه در حماس از سال ۱۹۹۷ و زمانی فراهم شد که او منشی شخصی یاسین و از نزدیکان اصلی‌اش بود.
این دو در سال ۲۰۰۳ هدف یک سوءقصد از سوی اسرائیل قرار گرفتند.
به گزارش سی‌ان‌ان در آوریل سال ۲۰۰۴ پس از مرگ دو رهبر قبلی حماس، هنیه همراه محمود زهار و سعید صیام، بخشی از «شورای رهبری» مخفی این گروه شبه‌نظامی شد.
در سال ۲۰۰۶ حماس در انتخابات پارلمانی فلسطین شرکت کرد و هنیه در راس فهرست قرار گرفت. حماس در این انتخابات با کسب ۷۶ کرسی از ۱۳۲ کرسی پارلمان، به پیروزی قاطع رسید.
به این ترتیب هنیه نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان فلسطین شد.
جامعه بین‌المللی در اعتراض، با تعلیق کمک‌‌های خود به تشکیلات خودگردان به رهبری حماس واکنش نشان داد و فشار مالی قابل توجهی را بر بدنه حاکمیت آن وارد کرد.
روز ۱۴ دسامبر ۲۰۰۶ هنیه از یک سوءقصد در مرز مصر و غزه جان سالم به در برد. در این حمله محافظ او کشته و یکی از پسرانش زخمی شد.
حماس، گروه فلسطینی فتح را مسوول این حمله دانست.
اوایل ژوئن ۲۰۰۷ حماس پس از یک هفته نبرد با فتح، کنترل نوار غزه را به دست گرفت.
در ۱۴ ژوئن همان سال و در پی تشدید درگیری‌ها میان حماس و فتح، محمود عباس دولت را منحل و هنیه را از سمت نخست‌وزیری برکنار کرد.
نتیجه این اقدام، شکل‌گیری یک دولت خودمختار به رهبری حماس و در راس آن اسماعیل هنیه در نوار غزه بود.
جیمی کارتر، رییس‌جمهوری سابق آمریکا در ماه ژوئن سال ۲۰۰۹ با هنیه در غزه ملاقات کرد تا در مورد روند صلح خاورمیانه با او گفت‌وگو کند.
بلافاصله پس از این دیدار، اسرائیل بسته تحریمی جدیدی را در نوار غزه اجرا و مصر نیز از تصمیم تل‌آویو پیروی کرد.
بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، هنیه روز دوم ماه می سال ۲۰۱۱ کشتن اسامه بن لادن در پاکستان را محکوم و از او به‌عنوان یک مبارز مقدس برای مسلمان و قربانی ظلم و ستم آمریکا یاد کرد.
هنیه در زمان رهبری حماس در غزه توانست آزادی بیش از هزار اسیر فلسطینی را در ازای گیلاد شالیت، سرباز اسیر اسرائیلی تضمین کند.
علاوه بر این، عملکرد حماس در جنگ با اسرائیل در تابستان ۲۰۱۴ به‌طور گسترده از سوی افکار عمومی فلسطین «موفقیت‌آمیز» تلقی شد.
در همین حال تلاش برای آشتی بین حماس در نوار غزه و تشکیلات خودگردان تحت رهبری فتح در کرانه باختری در جریان بود.
در یکی از این اقدام‌‌ها طی سال ۲۰۱۴، دولت خودگردان حماس در غزه رسما استعفا داد تا راه را برای تشکیل دولت وحدت با فتح باز کند.
هنیه با این کار، از سمت نخست‌وزیری خود استعفا داد. او همچنان رهبر محلی حماس در غزه باقی ماند تا اینکه در سال ۲۰۱۷ یحیی سنوار جایگزینش شد.
شورای حماس در ششم ماه می سال ۲۰۱۷ هنیه را به جای خالد مشعل، به ریاست دفتر سیاسی این گروه انتخاب کرد.
چند ماه بعد و در پی به رسمیت شناختن اورشلیم به‌عنوان پایتخت اسرائیل از سوی دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری وقت آمریکا، هنیه خواستار یک «انتفاضه» دیگر برای مبارزه با اسرائیل شد.
انتساب عنوان تروریست و زندگی در خارج از غزه
سی‌ان‌ان در گزارش خود نوشت که آمریکا در ۳۱ ژانویه ۲۰۱۸ هنیه را «به‌عنوان تروریست» معرفی کرد.
پس از آن، هنیه در دسامبر ۲۰۱۹ نوار غزه را ترک و زندگی در ترکیه و قطر را آغاز کرد. با این تصمیم، توانایی او برای نمایندگی حماس در خارج از محاصره غزه بیشتر شد.
شرکت در مراسم تشییع قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس در ژانویه ۲۰۲۰ و مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی، رییس‌جمهوری کشته شده ایران در سقوط هلی‌کوپتر، از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های عمومی او پس از خروج از غزه بود.
مقامات حماس در ماه اوت ۲۰۲۱ اعلام کردند هنیه دوباره به‌عنوان رهبر حماس انتخاب شده است.
گروه‌های فلسطینی حماس و فتح در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۲ با میانجی‌گری الجزایر به توافق برای آشتی رسیدند.
هنیه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد جنبش حماس از دیدار با مقامات فتح برای پایان دادن به شکاف میان فلسطینیان خرسند است.
موشک‌باران اسرائیل در روز هفتم اکتبر که منجر به یک جنگ بزرگ میان اسرائیل و حماس شد، بدون شک به برنامه‌ریزی دقیق و تایید بالاترین سطوح رهبری حماس، چه در غزه و چه در دوحه نیاز داشت.
بر اساس گزارش‌ها، سران حماس از جمله هنیه احتمالا برای این حمله با متحدان منطقه‌‌ای خود، جمهوری اسلامی و گروه لبنانی حزب‌‌الله هماهنگ بودند.
استقرار هنیه در دوحه و خارج از محاصره غزه، امکان ملاقات آزادانه او را با متحدان حماس فراهم کرده بود.