واکنش منفی تهران به گزارش امواج‌مدیا درباره مجوز خامنه‌ای برای مذاکره مستقیم با آمریکا
«امواج مدیا» به نقل از چند منبع آگاه گزارش داد علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به مذاکره‌کنندگان هسته‌ای اجازه داده است تا با آمریکا به صورت مستقیم مذاکره کنند. بعدازظهر چهارم مرداد وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی این گزارش را تکذیب کرد و آن را «خبرسازی و بازی رسانه‌ای» خواند.
ساعاتی پس از انتشار گزارش امواج مدیا، روابط‌عمومی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی بیانیه‌ای منتشر و تاکید کرد: «این نوع خبرسازی‌ها و بازی‌های رسانه‌ای که معمولا برای فضاسازی سیاسی صورت می‌پذیرد، فاقد اعتبار است.»
در گزارشی که امواج مدیا به نقل از منابع بلندپایه ایرانی منتشر کرد، آمده است که علی باقری کنی، معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، آماده است تا هفته‌های آینده در عمان با برت مک‌گرک، هماهنگ‌کننده کاخ سفید در امور خاورمیانه و شمال آفریقا دیدار کند.
در صورت تحقق جلسه مورد نظر، گام بعدی این خواهد بود که بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آمریکا به‌عنوان پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل همراه با آلمان، با ایران جلسه تشکیل دهند.
یک منبع آگاه گمانه‌زنی کرد که گردهمایی مورد نظر احتمالا پس از «روز گذار» برجام در ۱۸ اکتبر سال جاری (۲۶ مهر) برگزار می‌شود.
هر چند برخی کارشناسان تصویری به مراتب کمتر جاه‌طلبانه از توافق احتمالی ترسیم کردند اما امواج مدیا از «اجازه مذاکره مستقیم» به‌عنوان چرخش آشکار خامنه‌ای یاد کرد که می‌تواند نقطه عطفی در زمینه مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران باشد.
تغییر رویکرد خامنه‌ای از دولت ترامپ تا بایدن
جمهوری اسلامی و شخص خامنه‌ای از زمان خروج یک‌جانبه دولت دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ اصرار دارد که توافق اولیه را نمی‌توان تغییر داد.
مذاکره کننده ارشد ایران در آن زمان، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه بود که در سال ۲۰۱۹ برای مذاکره مستقیم به منظور دستیابی به توافق، به کاخ سفید دعوت شد.
با این حال خامنه‌ای مذاکرات مستقیم را رد و آن را مشروط به بازگشت دوباره ترامپ به برجام کرد.
این تحولات تهران و واشینگتن را وارد چرخه درگیری‌های بیشتری کرد که در نهایت منجر به کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس به دست آمریکا در ژانویه ۲۰۲۰ (۱۳ دی ۱۳۹۸) در بغداد و متعاقب آن، بمباران پایگاه‌های ایالات متحده در عراق از سوی ایران شد.
با این حال، زمانی که جو بایدن در ژانویه ۲۰۲۱ به قدرت رسید، در ایران این امید شکل گرفت که او به سرعت به وعده انتخاباتی خود برای لغو تصمیم خروج ترامپ از برجام عمل کند.
مجلس شورای اسلامی نیز در دسامبر ۲۰۲۰ قانونی را به تصویب رساند که دولت ایران را موظف می‌کرد تا محدودیت‌های هسته‌ای خود را بر اساس برجام «کنار بگذارد»؛ مگر اینکه رییس‌جمهوری جدید آمریکا ظرف ۳۰ روز پس از انتخاب، دوباره وارد توافق شود.
عدم احیای کامل توافق هسته‌ای در نهایت به ایجاد یک چرخه تشدید مجدد کمک کرد؛ در حالی که تعامل مستقیم و آشکار همچنان به‌عنوان یک «تابو» باقی ماند.
از سوی دیگر تهران به تازگی به موضع سختگیرانه اروپا به شدت واکنش نشان داده است؛ از جمله در زمینه امتناع کشورهای اروپایی از لغو تحریم‌هایی که قرار است در «روز گذار» بر اساس برجام به آن‌ها خاتمه داده شود.
منابع آگاه ایرانی همچنین اشاره کردند هدف تهران بازگشت به جدولی است که در پاییز ۲۰۲۲ در آن قرار داشت؛ زمانی که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در سال گذشته به بن‌بست ختم شد.
تحولات سال جاری میلادی
هر چند به نظر می‌رسد محاسبات درباره روابط جمهوری اسلامی با غرب و به ویژه آمریکا در سال ۲۰۲۳ تغییر کرده است اما گمانه‌زنی‌ها درباره مذاکره و توافق، تغییر رویکرد کشورهای غربی را نسبت به جمهوری اسلامی پس از سرکوب مرگ‌بار خیزش انقلابی نادیده می‌گیرند.
علاوه بر آن، انتقال تسلیحات به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، وضعیت را پیچیده‌تر کرده است چرا که برای اروپا، تهاجم روسیه به اوکراین یک تهدید اساسی امنیتی به شمار می‌رود.
از سوی دیگر ایران از این مناقشه استفاده کرده تا روابط خود را با مسکو به سطح بی‌سابقه‌ای به‌ویژه در حوزه نظامی ارتقا دهد.
این تحولات در کنار ارائه پهپادهای ایرانی به روسیه، از موضوعات اصلی در دستور کار سیاسی اروپا نسبت به جمهوری اسلامی هستند.
همچنین علاقه «ای‌سه» شامل بریتانیا، فرانسه و آلمان برای تعامل با ایران در محیطی چندجانبه که روسیه نیز در آن حضور داشته باشد، به شدت کاهش یافته است.
در مورد خود برجام نیز واشینگتن به صراحت اعلام کرده است احیای خالص این توافق را «گزینه‌ای عملی نمی‌بیند».
دولت بایدن همچنین بر تغییراتی از جمله تمدید محدودیت‌های ناظر بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران پافشاری می‌کند.
در عین حال ناظران آگاه به طور خصوصی به امواج مدیا گفتند حتی اگر تفاهمی در مورد احیای همراه با تغییرات برجام هم وجود داشته باشد، کاخ سفید به احتمال زیاد قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۴ چنین معامله‌ای را انجام نخواهد داد.
امواج مدیا همچنین به اطلاعاتی دست یافته که حاکی از چراغ سبز خامنه‌ای برای آغاز گفت‌وگوهای «برجام ۲» با مقام‌های آمریکایی است؛ به‌طوری که جلسات متعددی در همین زمینه در شمال اروپا برگزار شده و بستری برای تبادل نظر بین مقامات سابق، اندیشکده‌ها و شخصیت‌های علمی و دانشگاهی دو طرف فراهم کرده است.
منابع آگاه همچنین تاکید کردند مقامات ایران و آمریکا بارها برای گفت‌وگو درباره موضوعات مختلف دیدار کرده‌اند.
اقدامات جمهوری اسلامی شامل کاهش سرعت انباشت اورانیوم غنی‌شده با درصد خلوص بالا، افزایش همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اجتناب از اقدامات تحریک‌آمیز در منطقه از جمله مواردی بوده که به گفته امواج مدیا ایجاد تفاهم غیررسمی برای «کاهش تنش» کمک کرده است.
از طرف ایالات متحده نیز اجرای تحریم‌ها «کمتر سختگیرانه» بوده و همچنین به ایران اجازه دسترسی به دارایی‌های مسدود شده‌اش در کشورهای ثالث را داده است.
منابع آگاه ایرانی به امواج مدیا گفتند: «با اقدام عملی آمریکا که منجر به ایجاد سود محسوس برای ایران می‌شود، خامنه‌ای به باقری کنی اختیارات گسترده‌ای در زمینه مذاکره مستقیم با واشینگتن اعطا کرده است.»
این وب‌سایت خبری-تحلیلی در بخشی از گزارش خود با اشاره به موانعی که پیش روی توافق بین ایران و آمریکا وجود دارد یادآور شد که به نظر می‌رسد رویکرد کنونی تهران «کاهش تنش» و رویکرد واشینگتن «نه توافق، نه تنش» دست‌کم تا انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو در ایالات متحده باشد.
(این گزارش با واکنش وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی به روز شده است)