دلیل مرگ کارگران معدن طرزه دامغان: «گاز گرفتگی»، زیر سایه بی‌توجهی دولت و پیمانکاران
روزنامه هم‌میهن روز چهارشنبه نوشت که در ۱۵ سال گذشته، حدود ۲۰ نفر در معدن رزمجاه غربی طزره دامغان زیر سایه بی‌توجهی کارفرما و پیمانکار، جانشان را از دست داده‌اند. این گزارش همچنین به جزییات سانحه روز ۱۲ شهریور در این معدن پرداخت که منجر به کشته شدن شش کارگر شد.
حسین غزائیان، بهروز افروز، ابوالفضل غنائی، قربانعلی کمال، محمد نعیمی صفت و حمید ایزدی شش کارگری بودند که به دلیل انفجار معدن رزمجاه غربی طرزه در غروب دوازدهم شهریور کشته شدند.
تجهیزات فنی می‌توانست جان کارگران را نجات دهد
طزره ۱۳ تونل دارد که هر کدام از آن‌ها در اختیار یک پیمانکار است اما خطرناک‌ترین و فنی‌ترین بخش معدن، به دلیل وجود گاز در آن، قسمت زغال‌سنگ محسوب می‌شود. بخشی که انفجار اخیر در آن رخ داده است.
اما به گفته کارشناسان، اگر این معدن سیستم مانیتورینگ فنی داشت، می‌شد به‌راحتی و ثانیه به ثانیه میزان گاز را سنجید و از وقوع حادثه جلوگیری کرد.
این دستگاه‌ها به بهانه گرانی قیمت و مقرون به صرفه نبودن، از سوی پیمانکاران و کارفرما خریداری نشده‌اند.
از سوی دیگر مهدی کمال، یکی از کارگران طرزه و برادر یکی از قربانیان حادثه اخیر، به هم‌میهن گفت که تونل‌ها تهویه ندارند و خطرناک‌ترین آن در مجموعه البرز شرقی کی‌پنج است که گاز تولید می‌کند و به‌همین دلیل باید تهویه هوا ورودی و خروجی داشته باشد.
به گفته کمال، ۳۰۰ متر از محلی که مرگ شش کارگر در آن اتفاق افتاد، تهویه نصب شده اما برزنتی که به آن وصل کرده بودند، پاره شده بوده: «چند تکه را خودم بستم. در آن تونل اصلی، تهویه هوایی وجود نداشت. ما هشدارها را داده بودیم اما کسی توجه نمی‌کرد.»
او همچنین گفت دستگاه گازسنج برای سال ۱۳۴۸ است که اصلا نمی‌تواند میزان گاز را بسنجد و کپسول‌های اکسیژنی هم که برای نجات آوردند، همه خالی و تاریخ‌گذشته بودند.
بر اساس گزارش هم‌میهن، هر شش کارگر جان‌باخته بیش از ۲۰ سال سابقه کار در معدن زغال سنگ داشته‌اند و چندین بار در همین منطقه دچار سوانحی مانند «گاز گرفتگی» شده بودند اما به گفته خانواده‌هایشان اتفاقات قبلی «به خیر گذشته بود».
این روزنامه به نقل از محمدرضا کاویان، سرپرست و مشاور یکی از معادن زغال‌سنگ در شاهرود یادآور شد که معدن طزره را چند سال پیش فولاد اصفهان خریده و حالا هم زیرنظر آن‌ها کار می‌کند اما بخش‌هایی از آن دست پیمانکار و بخشی همچنان دولتی است.
کاویان درباره گزارش «خفگی و گازگرفتگی» طی سال‌های گذشته که البته منجر به مرگ نشده‌اند و همچنین نظارت بر این روند گفت: «چه نظارتی؟ اصلا وارد تونل نمی‌شوند. می‌آیند گپی می‌زنند، غذا می‌خورند و می‌روند. کسی وارد کارگاه نمی‌شود که ببیند چه‌خبر است.»
متهم ردیف اول این اتفاق به گفته او، مسوول فنی معدن است و در ادامه پای پیمانکار به میان می‌آید.
در روزهای گذشته تعدادی از خانواده‌های کارگران جان‌باخته با حضور در دادستانی دامغان اعلام شکایت کردند و تعدادی دیگر منتظر بررسی‌های نهایی و در فکر گرفتن وکیل و شکایت قضایی هستند چرا که دادستانی منتظر گزارش بازرسان است.
به گفته خانواده‌ها، هر شش معدنچی کشته شده کارگر بخش دولتی شرکت البرز شرقی بودند و حفظ جانشان نیز بر عهده مسوول ایمنی این شرکت بوده است.
آن‌ها همچنین تاکید کردند که پزشکی قانونی علت مرگ را «خفگی» اعلام کرده و باید منتظر نتیجه بررسی‌های دستگاه قضایی و نیز «کمیته حقیقت‌یابی» ماند که در همین زمینه تشکیل شده است.
تونلی با سابقه چند سانحه مرگ‌بار
هم‌میهن یادآور شد که طزره چندین تونل دارد که دست بخش خصوصی و دولتی است و هر چند تونلی که انفجار یک‌شنبه در آن رخ داده به صورت مشترک و با سهم ۵۱ درصدی دولت و ۴۹ درصدی خصوصی اداره می‌شده اما مکان دقیق انفجار تحت مدیریت دولت بوده است.
به نظر می‌رسد گاز متان از طریق حفره‌های پشت جبهه لایه زغال سنگ نشت کرده و مسوولان معدن می‌گویند تجمع بیش از حد گاز در تونلی که متعلق به شرکت البرز شرقی در طزره دامغان است، منجر به انفجار در آن شده است.
از سوی دیگر به گفته کارگران، کارگاه محل حادثه یعنی تونل رزمجاه غربی کی‌پنج، پیش از این به‌دلیل تجمع زیاد گاز برای شش ماه پلمب شده بوده اما بار دیگر برای ادامه کار بازش کردند.
پس از حادثه اخیر، سه وزیر کار، صنعت، معدن و تجارت (صمت) و کشور در معدن حاضر شدند و گفتند که فعالیت تونل فعلا متوقف شده است.
یک هفته بعد از آن هم وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خبر داد ابعاد حادثه معدن طزره «در دست بررسی» است و دادستان کشور هم گفت که دولت و دستگاه قضایی پیگیر حادثه‌اند.
هم‌میهن در گزارش خود یادآور شد که این سومین انفجار در مجموعه معادن طزره در چهار سال اخیر است و دو انفجار قبل هم جان سه نفر را گرفته‌اند؛ بنابراین تنها در چهار سال اخیر، این معادن ۹ کشته داشته‌اند.
به گفته کارگران این معدن، به‌طور میانگین «سالانه یک تا دو نفر به‌دلیل گازگرفتگی فوت می‌کنند» و غیر از آن، موارد مسمومیت ناشی از گازگرفتگی هم بالاست و «هر هفته سه تا چهار مورد گزارش می‌شود».
اما بر اساس گفته‌های کارگران، آن‌ها با وجود این اتفاقات چاره‌ای جز این ندارند که «سریع درمان شوند» و به محل کارشان بازگردند چرا که به حقوقشان نیاز دارند هر چند که بر اساس گزارش هم‌میهن، حقوق و دریافتی این کارگران با وجود شغل دشوار و پرخطرشان پایین و ناچیز است.
مرگ خاموش و بازی با جان کارگران در ازای حقوق‌های ناچیز
این روزنامه در بخش دیگری از گزارش خود به وضعیت نامناسب کاری و اقتصادی کارگران این معدن پرداخت و یادآور شد که حقوقشان بین هشت تا ۹ میلیون تومان است و اگر خیلی اضافه‌کاری کنند دریافتی‌شان به ۱۱ میلیون تومان می‌رسد.
کارگران در معدن شیفت‌های مختلف هشت ساعته، ۱۶ ساعته و ۲۴ ساعته دارند و کارگران خدمات روزی ۱۶ ساعت کار می‌کنند.
کارگران البرز شرقی هم به دو دسته امانی و پیمانی تقسیم می‌شوند که شش کارگر جان‌باخته، از نوع قرارداد امانی و طرف حساب خود شرکت البرز شرقی بودند اما آن‌ها که پیمانی‌اند شرایط نامناسب‌تری دارند.
امنیت شغلی کارگران پیمانی «بسیار پایین» است و شاید بعد از ۲۰ سال کار کردن، از طرف پیمانکار از کار بیکار شوند.
به گفته کارگران از هزار و ۵۰۰ نیروی شرکت البرز شرقی حدود هزار و ۲۰۰ نفرشان پیمانی‌اند که هر کدام ۱۵-۱۶ سال سابقه کار دارند اما پیمانکاران اغلب از پرداخت عیدی، پاداش، حق بیمه و حق لباس به آن‌ها خودداری می‌کنند.
از سوی دیگر هم‌میهن به نقل از یک کارگر با نام اختصاری «ف» نوشت که ۵۰ درصد ریه‌اش را به‌دلیل کار در معدن زغال‌سنگ از دست داده است.
طی سال‌های گذشته به جز او، تعدادی دیگر از کارگران هم به‌دلیل ابتلا به بیماری‌های ناشی از کار، ممنوع از کار شده بودند اما باز هم سر کار می‌رفته‌اند.
غزالی، یکی دیگر از کارکنان معدن با ۱۹ سال سابقه کار که مبتلا به آسم است، به هم‌میهن گفت اگر کسی زیر ۵۰ سال باشد، بازنشسته‌اش نمی‌کنند؛ حتی اگر بیشتر از ۲۰ سال در معدن کار کرده باشد.
به گفته ناظران، کارگران معدن اغلب پس از ۲۰ سال کار، به‌دلیل ابتلا به بیماری‌های تنفسی و ریوی جانشان را از دست می‌دهند.
بیماری سارکوتیدوز که سلول‌های التهابی در اندام‌ها ایجاد می‌کند تنها یکی از این بیماری‌هاست و اغلب کارگران معدن به دلیل درگیری ریه‌هایشان، سرطان می‌گیرند و فوت می‌کنند.
