چرا رییس‌جمهوری چین در نشست جی ۲۰ شرکت نکرد؟
شی جین پینگ، رییس‌جمهوری چین، در نشست سران گروه ۲۰ در دهلی‌نو شرکت نکرد و این امر باعث گمانهزنیها در مورد تنش با هند و عقب‌نشینی تاکتیکی این کشور شده است. گاردین در گزارشی به انواع احتمال‌ها درباره غیبت او پرداخته است.
هلن دیویدسون در مقاله‌ای که روز جمعه ۱۷ شهریور در وب‌سایت گاردین منتشر شد، به گمانهزنیها درباره حضور نیافتن شی جین پینگ در نشست گروه جی ۲۰ طی روزهای ۱۸ و ۱۹ شهریور پرداخت.
تصمیم رییس‌جمهوری چین برای شرکت نکردن در آخرین نشست گروه جی ۲۰، گمانه‌زنی‌های گسترده‌ای را به دنبال داشته است.
شی جین پینگ از زمان به قدرت رسیدن در سال ۲۰۱۳، در تمام نشست‌های گروه جی ۲۰ چه به صورت حضوری و چه مجازی شرکت کرده بود اما وزارت امور خارجه چین، روز دوشنبه ۱۲ شهریور اعلام کرد لی چیانگ، نخستوزیر این کشور به جای او رهبری هیات چین در نشست جی ۲۰ را بر عهده خواهد داشت.
چین بازیگری مهم در عرصه اقتصاد و سیاست جهانی است و غیبت رهبر آن در این نشست، پرسش‌های فراوانی برانگیخته است.
نماینده رهبر چین چه‌قدر اختیارات دارد؟
آماندا هسیائو، تحلیل‌گر ارشد چین در گروه بین‌المللی بحران گفت: «با توجه به اینکه شی جین پینگ کسی است که همه تصمیم‌‌ها را می‌‌گیرد، برای رهبران جهان ارتباط منظم و مستقیم با او اهمیت بیشتری پیدا میکند تا فرصتی برای انتقال دیدگاه دولت‌‌های خود به شخص او داشته باشند.»
تعداد کمی از رهبران جهان به اندازه شی جین پینگ قدرت را در دستان خود متمرکز کرده‌اند.
در گذشته اگر یکی از رهبران در نشست گروه جی ۲۰ غیب داشت، نماینده‌ای به جایش فرستاده می‌شد که قدرت و مسوولیت لازم هم به او تفویض شده بود. جا یان چونگ، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه ملی سنگاپور گفت که مشخص نیست لی چیانک، برای انجام چه کاری دارای اختیار است.
این محقق گفت: «نخستوزیر چین میتواند چه تصمیم‌هایی از نظر نقش‌آفرینی در بیانیه سران بگیرد یا هر اتفاقی که ممکن است در حاشیه نشست روی بدهد؟»
چونگ یادآور شد: «لی چیانک چه تضمینی به نهادهای دیگر در مورد تعهد پکن در قبال توافقات حاصل میتواند بدهد؟»
دولت چین توضیحی در مورد حضور نیافتن شی در اجلاس جی ۲۰ نداده است و به نظر نمی‌رسد چنین تصمیمی هم داشته باشد.
ابهام درباره سلامتی پینگ یا فرار او از حواشی احتمالی؟
تنها چند هفته پس از آن که شی جین پینگ سخنرانی خود را در اجلاس بریکس در آفریقای جنوبی از دست داد، عدم حضور او در نشست گروه جی ۲۰ در هند سوالاتی را در مورد سلامتی او برانگیخت.
همچنین این غیبت در بحبوحه اختلافات و تنش‌های متعدد بین پکن و سایر دولتها از جمله ایالات متحده، ژاپن و هند به‌عنوان کشور میزبان گروه جی ۲۰ و همسایگان منطقه‌ای رخ داده است که با چین اختلافات مرزی دارند.
برخی تحلیل‌گران معتقدند شی با اجتناب از حضور در اجلاس جی ۲۰، سعی کرده است تا از مکالمات ناراحت‌‌کننده‌ای پیشگیری کند که احتمال داشت در حاشیه این نشست پیش بیاید.
از طرفی، پکن به دلیل روابط نزدیک خود با روسیه و امتناع از محکوم کردن حمله ولادیمیر پوتین به اوکراین، تحت فشار فزاینده‌ای قرار دارد.
برخی تحلیل‌گران معتقدند شی ممکن است تا حدی به خاطر همبستگی با پوتین از حضور در نشست گروه جی ۲۰ اجتناب کرده باشد. پوتین مشمول حکم دادگاه کیفری بین‌المللی برای جنایات جنگی است و به این دلیل در این نشست شرکت نکرد.
بسیاری از کشورهای شرکت‌کننده در اجلاس از به‌روزرسانی اخیر نقشه ملی چین عصبانی هستند. نقشه‌ای که در آن چین به‌طور یک‌جانبه ادعا میکند چندین منطقه مورد مناقشه متعلق به اوست.
از سوی دیگر دستگاه تبلیغاتی پکن فعالیت خود را بر رهاسازی آب فوکوشیمای ژاپن متمرکز کرده است.
تمرکز بر بریکس و شانگهای به‌جای جی ۲۰
همین یک سال پیش، شی از دولتها خواست که همکاری‌‌ها را در سازمان‌‌های چند جانبه، به ویژه جی ۲۰ تقویت کنند اما از آن‌جایی که کشورهای عضو Aukus، Quad و جی ۲۰ به علت توسعه نظامی و روابط پکن با روسیه، با چین مخالفت می‌کنند، شی به دنبال ارتقای همکاری‌هایی مانند بریکس است که به نظر او بیشتر روی جهان جنوبی و کمتر تحت سلطه غرب متمرکز هستند.
هسیائو گفت: «پکن ممکن است در جی ۲۰ فرصت‌های محدودی برای پیشبرد اهداف خود ببیند یا اینکه نیازی به سرمایه‌‌گذاری چندانی روی آن نداشته باشد زیرا آن‌ها پلتفرم‌‌های چند جانبه دیگری مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکس دارند که از طریق آن چین میتواند اعمال نفوذ بیشتری داشته و دستور کار و نتیجه اجلاس را کنترل کند.»
تاکتیک «بیاعتنایی» برای ایجاد اشتیاق
او یادآور شد که از سوی دیگر عدم حضور شی میتواند یک نوع تاکتیک باشد چرا که پکن با کمتر در دسترس قرار دادن خود برای جی ۲۰، تقاضای بیشتری برای حضور رییس‌جمهوری این کشور در آینده ایجاد میکند. در نتیجه میتواند فضای بیشتری برای اعمال نفوذ به دست آورد.
برخی گمانهزنیها هم حاکی از آن است که غیبت او در راستای بیاعتنایی عمدی به میزبان اجلاس یعنی هند است. کشوری که روابطش با چین به سرعت به سردی می‌رود.
اختلافات مرزی بین چین و هند در منطقه هیمالیا به خشونت کشیده شده و ارتش هند هم‌زمان با این اجلاس، در حال برگزاری رزمایش‌هایی در مرزهای خود بود.
با این حال مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین این هفته به خبرنگاران گفت که روابط بین دو کشور «به طور کلی با‌ثبات» است و رهبران چین «همیشه از میزبانی هند در اجلاس امسال حمایت کرده‌اند».
در مقابل سوبرهمانیام جایشانکار، وزیر امور خارجه هند، به خبرگزاری ANI گفت که غیبت شی بر توانایی گروه در زمینه تهیه بیانیه نهایی تاثیری نخواهد گذاشت.
اما جان فیتزجرالد، کارشناس چین و استاد بازنشسته دانشگاه سوینبرن معتقد است این بیاعتنایی، پیامی بالقوه به کشورهای دیگر دارد.
به گفته او، دلیل واقعی غیبت شی هرچه می‌خواهد باشد اما تا وقتی جهان این‌طور فکر میکند که عدم حضور او به معنای آن است که «هند به چین احترام نمی‌‌گذارد»، شی جین پینگ به طرز تحسین‌آمیزی به هدفش رسیده است.
جو بایدن، رییس‌جمهوری ایالات متحده امیدوار بود در اجلاس جی ۲۰ با شی جین پینگ دیدار کند.
نشست احتمالی بعدی در حاشیه اوپک در ماه نوامبر برگزار میشود.
بیل بیشاپ، نویسنده و تحلیل‌گر خبرنامه سینوسیسم گفت که پکن ممکن است فکر کند شرایط برای دیدار بایدن و شی هنوز کاملا مناسب نیست.
او روز جمعه ۱۷ شهریور در این خبرنامه نوشت: «یعنی آمریکا هنوز اشتباهات خود را برنگردانده و به مسیر صحیح روابط با چین بازنگشته است.»
به گفته بیشاب، با عقب‌نشینی چین از اجلاس دهلی‌نو، شاید ایالات متحده برای بازگشت به «مسیر صحیح» مشتاق‌‌تر شود.
بازی جدید چینی‌ها: رهبری مرموز و غیر قابل پیش‌بینی
سایر تحلیل‌گران در برشمردن دلال غیبت شی جین پینگ به مجموعه مسایل و بحران‌های داخلی در چین، از جمله سیل گسترده و خشم عمومی از نحوه برخورد مقامات با آن و بدتر شدن وضعیت اقتصادی اشاره کرده‌اند.
بیشاپ گفت: «او مسایل داخلی زیادی دارد که باید با آن‌ها برخورد کند و شاید مانند مائو، اکنون ترجیح می‌‌دهد نخستوزیر خود را به اکثر جلسات خارج از کشور بفرستد در حالی که خودش در خانه می‌‌ماند تا به مسایل داخلی رسیدگی کند و به سایرین اجازه دهد تا با مقامات خارجی دیدار کنند.»
از سوی دیگر، مقاله اخیر نشریه اقتصادی نیکی آسیا که ادعا میکند شی از سوی بزرگان سیاسی چین توبیخ شده، ناباوری ناظران چین را برانگیخته است اما تا حدودی به شواهدی از وجود اختلاف میان نخبگان حزب کمونیست چین اشاره دارد که میتواند دلیل مناسبی برای ماندن شی در خانه باشد.
ونتی سونگ، کارشناس چین در دانشگاه ملی استرالیا گفت: «تمرکزگرایی قدرت شی به این معنی است که کل نظام سیاسی هرچه بیشتر به رهبری مستقیم او در طیف وسیع‌‌تری از مسایل سیاسی متکی میشود و در غیاب او، این ماشین سیاست، کارایی لازم را نخواهد داشت.»
با وجود این به گفته ناظران، با افزایش هزینه غیبت شی، به ناچار تعداد سفرهای بین‌المللی او کاهش می‌یابد.
آلسیو پاتالانو، استاد جنگ و استراتژی در شرق آسیا در کینگز کالج لندن گفت: «شی کمتر درگیر تاثیری است که غیبت او در یک مجمع بین‌المللی ممکن است بر درک جهانی از کشورش داشته باشد.»
پروفسور پاتالانو معتقد است نگه داشتن دیگران در «حدس و گمان چرایی غیبت شی» بخشی از کتاب بازی جدید چینی است.
به گفته او، شی ظاهرا به این نتیجه رسیده است که هر چقدر خواندن حرکت بعدی او برای دیگران دشوارتر باشد، مزایای بیشتری برایش به همراه خواهد داشت.
