اختصاصی؛ افشای اسناد تخلفات گسترده در سیستم بانکی جمهوری اسلامی در یک دهه اخیر
نامه خیلی محرمانه بانک مرکزی جمهوری اسلامی به شورای پول و اعتبار که به دست ایران‌اینترنشنال رسیده است، از تخلف ۲۹۰ مدیر ارشد بانکی خبر می‌دهد. این گزارش طبقه‌بندی شده، نشان‌دهنده تخلف‌های گسترده در بانک‌های زیر نظر نهادهای انتظامی، نظامی و امنیتی است.
بر اساس این سند اختصاصی، محمد طالبی، دبیر‌کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی، در نامه‌ای به شورای پول و اعتبار، از تخلفات گسترده در سیستم بانکی خبر داده است.
در این نامه ممهور به مهر «خیلی محرمانه» که مربوط به عملکرد هیات انتظامی بانک‌هاست، به گزارش معاون بانک مرکزی در این مورد اشاره شده است.
در گزارش ارائه شده از سوی حسین فهیمی، دبیر هیات انتظامی بانک‌ها، لیستی از تخلفات بانک‌های مختلف از سال ۱۳۹۰ منتشر و به آرای صادر شده از سوی این هیات در مورد این تخلفات اشاره شده است.
بر پایه این سند، بالغ بر ۲۹۰ مدیر بانکی از سوی هیات انتظامی بانک‌ها به انجام تخلفاتی متهم شده‌اند و تخلف‌های گسترده‌ای در بانک‌های زیر نظر نهادهای انتظامی، نظامی و امنیتی انجام شده است.
بر اساس این سند، در یک دوره زمانی ۱۱ ساله در مجموع برای ۲۴ بانک و موسسه پولی و اعتباری پرونده تخلف گشوده شده و هیات انتظامی بانک‌ها به این پرونده‌ها رسیدگی کرده‌اند که «بانک سرمایه» با هفت پرونده تخلفاتی متناظر با عملکرد مدیران بانک، بیشترین پرونده تخلفات در این دوره را به نام خود ثبت کرده است.
از سوی دیگر فعالیت شماری از این موسسات پولی و اعتباری در حال حاضر متوقف شده یا در دیگر بانک‌ها ادغام شده‌اند.
بر اساس این سند همچنین در این بازه زمانی، در مجموع ۵۵ پرونده تخلف برای شبکه بانکی گشوده شده که برخی از آن‌ها منجر به صدور رای شده‌اند.
از محتوای نامه‌های مقام‌های مختلف بانک مرکزی چنین برمی‌آید که در جلسه شورای پول و اعتبار، اعضای این شورا از حسین فهیمی درخواست کرده‌اند تا کارنامه‌ای از عملکرد این هیات را به شورای پول و اعتبار ارائه کند.
اما جزییات پرونده‌های تخلفات بانک‌ها و موسسات پولی و اعتباری مختلف نشان می‌دهند عمده تخلف صورت گرفته، «رعایت نکردن مقررات و تصمیم‌های شورای پول و اعتبار در تعیین نرخ سود سپرده و تسهیلات از سوی شبکه بانکی» بوده است.
«رعایت نکردن مقررات و آیین‌نامه‌های مصوب شورای پول و اعتبار در خصوص پرداخت تسهیلات و ایجاد تعهدات»، دیگر تخلفی بوده که شمار زیادی از بانک‌ها و موسسات پولی و اعتباری مرتکب آن شده‌اند.
«رعایت نکردن مقررات و دستورالعمل‌های ناظر بر سیاست‌های پولی و اعتباری در خصوص نسبت‌های قانونی و استانداردهای بانکی» نیز از جمله تخلفات رایج شبکه بانکی در این دوره زمانی بوده است.
ورود نهادهای نظامی به بانکداری
ورود نهادهای نظامی به بانکداری از معضلات اصلی اقتصاد ایران در این بخش، در یک دهه اخیر بوده است و بانک‌های نظامی تخلفات گسترده‌ای در دهه ۹۰ خورشیدی داشته‌اند.
نگاهی به اطلاعات مندرج در این سند در مورد تخلفات بانک‌ها و موسسات مالی اعتباری زیرمجموعه نهادهای نظامی بیانگر تخلفات گسترده آن‌ها در زمینه بانکداری است.
رعایت نکردن قوانین و مقررات مربوط به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های زیرمجموعه، اعطای تسهیلات به افراد مرتبط، نرخ سود سپرده‌ها، ساختار غیرشفاف سهامداری و ندادن گزارش به نهادهای نظارتی، تنها بخشی از تخلفات گسترده این بانک‌ها هستند.
به عنوان نمونه، موسسه مالی و اعتباری کوثر یکی از این موسسات بوده که در سال ۱۳۸۸ با حمایت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تاسیس و یکی از پنج بانک و موسسه مالی‌ای بود که در اسفند ۱۳۹۷در بانک سپه ادغام شد.
از جمله تخلفات به ثبت رسیده این موسسه در زمان فعالیت، رعایت نکردن نرخ مصوب سود سپرده و تسهیلات است که شورای عالی پول و اعتبار آن را تعیین می‌کند.
این سند نشان می‌دهد هیات انتظامی بانک مرکزی در مواجهه با تخلفات این موسسه، تنها به تذکر دادن کفایت کرده است.
بانک قوامین که با حمایت نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۱ تاسیس شد مثال دیگری است از «تخلفات نظامیان» در بانکداری. این بانک هم از جمله بانک‌ها و موسسه‌های مالی ادغام شده در بانک سپه در اسفند ۱۳۹۷ بود.
بر اساس محتوای اسناد، بانک قوامین در دوران فعالیت خود قوانین و مقررات مربوط به سرمایه‌گذاری در شرکت‌های زیر مجموعه و فعالیت‌های اقتصادی را رعایت نکرده است.
تخلفات متعدد این بانک در نهایت هیات انتظامی بانک مرکزی را بر آن داشت تا مدیران قوامین را به پرداخت جریمه‌های نقدی، سلب صلاحیت حرفه‌ای هفت نفر از مدیران و ممنوع‌الفعالیت شدن دو نفر دیگرشان محکوم کند.
اما موسسه مالی و اعتباری نور که یکی از نهادهای مالی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود، در سال ۱۳۹۱ تاسیس شد.
ارائه نکردن آمار فعالیت‌های سالانه به بانک مرکزی و فعالیت مالی غیرشفاف، از جمله مهم‌ترین تخلفات این موسسه مالی وابسته به سپاه بوده است.
بر اساس آنچه در این سند آمده، هیات انتظامی بانک مرکزی، مجازات جریمه نقدی و سلب صلاحیت مدیران تا ۱۰ سال را برای این موسسه در نظر گرفته است.
بانک حکمت ایرانیان اما شرکت خدمات مالی و بانکداری وابسته به ارتش جمهوری اسلامی بود که کار خود را به عنوان صندوق قرض‌الحسنه کارکنان ارتش آغاز کرد و در سال ۱۳۸۹ با موافقت بانک مرکزی به بانک تبدیل شد.
این بانک هم از جمله بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری بود که در اسفند ۱۳۹۷ در بانک سپه ادغام شد.
بانک حکمت ایرانیان در این سند یک تخلف درباره تهاتر املاکی در محله‌های منیریه و میرداماد تهران داشته و با رعایت نکردن موادی از قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر به ثبت رسیده اما هیات انتظامی بانک مرکزی در نهایت پس از برگزاری جلساتی، مدیران این بانک را تبرئه کرده است.