نفوذ فناوری در خانه‌های آینده؛ در خدمت ما یا ابزاری برای نقض حریم خصوصی؟
تجربه دو سال زندگی در دوران همه‌گیری برای بشر تجربه‌ای تکان‌دهنده بود. انسان ناگهان با بحرانی روبه‌رو شد که همه ابعاد زندگی او، از نوع کار کردن و روابط اجتماعی گرفته تا نحوه غذا‌خوردن و حتی استفاده از فناوری‌ها را تحت‌کنترل خود درآورد.
به باور بسیاری از کارشناسان، همه‌گیری کرونا یکی از تبعات تغییرات زیست‌محیطی است و پر‌بیراه نخواهد بود اگر بگوییم بروز آن تلنگری برای مواجهه با بحران‌های اقلیمی و تغییرات ناشی از آن است. بشر البته سعی خواهد کرد با استفاده از فناوری خود را از این بحران برهاند. روزنامه بریتانیایی گاردین در مقاله‌ای ما را سه دهه جلوتر می‌برد تا نشان دهد خانه‌های ما در آینده در مواجهه با بحران‌های اقلیمی، چگونه جایی خواهد بود.
یک اتاق کوچک و مایل به آبی را تصور کنید که پر از سیم، صفحه نمایش و حسگرهای مختلف است. ساکن این خانه به دلیل یک بیماری همه‌گیر مشترک بین انسان و دام، در داخل منزل گیر افتاده است و دولت بیرون رفتن از خانه را برای او غیرقانونی اعلام کرده است.
یک آشپزخانه در پایین راهرو وجود دارد که او و چند غریبه که به صورت آنلاین با هم آشنا شده‌اند به‌طور مشترک از آن استفاده می‌کنند، اما او بیشتر غذاهای خود را آنلاین سفارش می‌دهد. میکروفون‌ها تعاملات او را ضبط می‌کنند. یک حسگر حرکتی روی مچ دستش به او یادآوری می‌کند که عملکردش را بهینه کند. در حالی‌که از اندوه برای دنیایی از مرگ‌ومیر‌های روزانه پر است رنج می‌برد، چند گیاه خریده تا فضای خانه را شادتر کند؛ یک دستگاه دیجیتال جیبی به او یادآوری می‌کند که به آنها آب بدهد. در همین حال گوش او به این خبر است که ثروتمندترین مرد جهان به‌تازگی جو زمین را ترک کرده است.
داشتن خانه‌هایی با این ویژگی‌ها در سال ۲۰۲۱ کمی زیادی است. اما خانه‌های آینده ما در سال ۲۰۵۰ چگونه خواهند بود؟ آیا ممکن است فضاهایی امیدوار‌کننده‌تر نسبت به آنچه در دوران همه‌گیری تجربه کردیم داشته باشیم یا ناگزیر در دنیایی خالی از حفظ حریم خصوصی با بحران‌های اقلیمی و بحران مسکن دست و پنجه نرم می‌کنیم و هدست‌های «متا» داده‌ها را از روحمان بیرون می‌کشند تا در تنهایی خود آرام‌آرام غرق می‌شویم؟
سارا داگلاس، رئیس شرکت «فضای لیمینال» می‌گوید: « ما در آینده احتمالا کمی از هر دو دنیا را تجربه خواهیم کرد. او در نمایشگاهی به نام «خانه‌های آینده» در لندن، به ما نشان می‌دهد ما سه دهه دیگر چگونه زندگی خواهیم کرد. او می‌گوید: «خانه‌های آینده می‌توانند به ما کمک کنند تا به روش‌های طراحی‌شده‌تر و پیچیده‌تر شکوفا شویم». اما این فرآیند تا زمانی‌که یاد بگیریم چگونه از مزایای فوق‌العاده و پرسش‌های اخلاقی که فناوری‌های تعاملی جدید به ارمغان می‌آورند گذر کنیم، آشفته خواهد بود.»
این نمایشگاه خانه‌ای را به نمایش گذاشته که سه نفر (بدون جنسیت) در آن زندگی می‌کنند. یکی از آنها کای ۱۷ ساله است که برای یک شرکت چاپ سه‌بعدی کار می‌کند، در اتاق متاورس می‌پلکد و هرگز گوشت نخورده (و نمی‌تواند بفهمد چرا کسی گوشت می‌خورد). دیگری پدربزرگ یا مادربزرگی است به نام مو، که ۷۶ ساله و یک معلم بازنشسته است که دچار زوال عقل زودرس شده و دلتنگ روزهای خوب گذشته است؛ و چارلی ۳۴ ساله که دچار فلج مغزی است و در یک شرکت تولیدکننده پروتئین در بوئنوس آیرس کار می‌کند. زندگی در سال ۲۰۵۰ بر اساس سه «روند کلان» کلی شکل می‌گیرد: بحران آب‌و‌هوایی، پیری جمعیت و «انقلاب صنعتی چهارم» که شاهد فناوری‌های جمع آوری داده، از طریق نفوذ در خصوصی‌ترین فضاهای ما خواهد بود.
البته که ما هیچکدام از این روندهای آینده را با جان و دل نمی‌پذیریم. ریچل کولدیکات، یک مدیر صنایع مراقبتی، که در مورد چگونگی تعامل فناوری با انسان‌ها تحقیق می‌کند، می‌گوید ما ممکن است در آینده با سه دسته از مردم روبه‌رو شویم. «طبقه‌ای که بسیار [با این سیستم و شبکه]مرتبطند، طبقه‌ای که هنوز سردرگم‌‌اند و طبقه‌ای که تصمیم می‌گیرند کاملا خارج از این سیستم زندگی کنند.» او البته هشدار می‌دهد برای کسانی که می‌خواهند خانه خود را به صورت یک پناهگاه خصوصی نگه دارند، این کار آسان نخواهد بود. قدرتمندترین شرکت‌های فناوری جهان پیش‌تر تمرکز خود را از تلفن‌ها به خانه‌ها تغییر داده‌اند؛ شرکت گوگل دارای لانه‌ای از سیستم‌های امنیتی «هوشمند» است. آمازون فناوری‌هایی را که قادر به خواندن «داده‌های احساسی» شما هستند به ثبت رسانده و فیس بوک در حال راه اندازی «متاورس» است.
کولدیکات می‌گوید مردم به گونه‌ای نگرانی‌های قبلی خود را نسبت به این فناوری‌ها از دست خواهند داد و به گفته او مثلا« اگر مردم هم‌اکنون الکسا نمی‌خرند زیرا دستگاهی است که به حریم خصوصی نفوذ پیدا می‌کند، در آینده بدون توجه به این ویژگی الکسا آن را می‌خرند زیرا استفاده هندزفری از آن در آشپزخانه خوب است.»
برخی از ما ممکن است چاره‌ای جز تسلیم شدن نداشته باشیم. اگر خانه‌های ارزان‌قیمت شهرداری همچنان در آینده وجود داشته باشند، آیا ممکن است ساکنان آن ملزم شوند که زیر نظر قرار گیرند تا «ثابت کنند» که حق زندگی در این خانه‌ها را دارند؟ آیا کسانی که از بیمه‌های بیکاری استفاده می‌کنند اگر تا ساعت ۸:۳۰ صبح هنوز در رختخواب باشند، برای آنها مشکلی ایجاد خواهد شد؟ کولدیکات معتقد است که ممکن است اینطور باشد.
امادست‌کم از بیرون، خانه‌های ما تقریبا یکسان به نظر می‌رسند. خانه‌های ما در آینده هم فضای کاری و هم فضایی برای ورزش و هم جایی برای خوردن و خوابیدن ما خواهند بود و به همین دلیل باید فضاهایی انعطاف‌پذیرتر باشند.
حدود ۸۰ درصد از کربن منتشره از بتن و فولاد به‌کاربرده در ساخت‌وسازها تولید میشود، بنابراین استفاده از مواد تجدیدپذیر مانند الوار در خانه‌های جدید و همچنین ساختمان‌های کم‌ارتفاع رایج‌تر خواهند بود. طراحی داخلی ساختمان‌ها به گونه‌ای خواهد بود که بتواند به‌سرعت تغییر کند و مثلاً ورود یک کودک یا یک پناهنده نجات‌یافته از یک فاجعه آب‌و‌هوایی را در خود جای دهد. ما شاید به‌سرعت خرید آبونمان خود را به شرکت‌هایی که مبلمان، لوازم خانگی و وسایل نقلیه ارائه می‌کنند، تغییر دهیم، همانطور که امروزه اشتراک نتفلیکس و برخی سینماهای خانگی را داریم.
به برخی از تغییراتی که ممکن است در آینده در خانه‌های خود شاهد آن باشیم نگاهی بیندازیم.
اتاق نشیمن
استفاده از حسگرها، میکروفون‌ها، دوربین‌ها، نمایشگرها در اتاق‌های نشیمن آینده احتمالاً تا سال ۲۰۵۰ بسیار رایج‌تر و البته پنهان‌تر خواهند شد. نسخه آینده الکسا ممکن است در یک شمعدان یا یک گلدان تعبیه شود و با مواد طبیعی بیشتر (چوب، کنف، کاه و غیره) ترکیب شود. الکسای آینده نه تنها به آنچه شما می‌گویید پاسخ می‌دهد، بلکه به لحن و بلندی صدای شما نیز پاسخ می‌دهد، و متوجه میشود که چه زمانی سر فرزندانتان فریاد می‌زنید.
ایوون راجرز، رییس دانشکده علوم کامپیوتری در دانشگاه یوسیال لندن، می‌گوید «اگر بتوانیم کنترل داده‌های خود را در دست بگیریم، هیچکدام از اینها نباید چیز وحشتناکی باشد. ما می‌توانیم در اینجا بر جنبه‌های پادآرمان‌شهری تمرکز کنیم، اما اگر انتزاعی‌تر به این فکر کنیم که چگونه می‌توانیم از داده‌هایی که این دستگاه‌ها جمع‌آوری می‌کنند استفاده کنیم، این فناوری‌ها جنبه‌های جالبی دارند که می‌توانیم از آنها بهره ببریم.»
با توجه به اینکه بیشتر ما از خانه کار خواهیم کرد (یا به دلیل خودکارسازی بیکار شده‌ایم) و احیانا کمتر می‌توانیم سفر کنیم، به دنبال راه‌های بیشتری برای ارتباط‌های مجازی خواهیم بود. راجرز می‌گوید: «ما احتمالاً می‌توانیم کمی باهوش‌تر از متاورس فیسبوک باشیم. دستیابی به هولوگرام سه‌بعدی، شبیه به جنگ ستارگان، از عزیزانمان نیز چندان دور از دسترس نخواهد بود. ما همین حالا می‌توانیم از واقعیت افزوده برای امتحان مبلمان در اتاق نشیمن خود استفاده کنیم اما این فناوری در آینده بیشتر توسعه خواهد یافت.
آشپزخانه
طراحی و استفاده از آشپزخانه در میان نسل‌های اخیر تغییرات بزرگی را به خود دیده است؛ از پیدایش اتاقی شبیه گالری که برای خدمتکار طراحی شده تا ساخت یک فضای بزرگ جمعی در آشپزخانه که کانون خانواده است و جای اتاق ناهارخوری را گرفته است. اما هیچکدام از اینها به این معنا نیست که ما بیشتر آشپزی می‌کنیم. به نظر می‌رسد تحویل غذا با هواپیماهای بدون سرنشین، خوردن گوشت‌های آزمایشگاهی و پیروی از برنامه‌های غذایی بهینه‌سازی شده، در آینده مهارت‌های آشپزی مردم را کمتر خواهد کرد و این کار را بیشتر به یک سرگرمی شیک تبدیل خواهد کرد. خوردن گوشت حیوانات احیانا به چیزی شبیه به سیگار کشیدن تبدیل خواهد شد؛ و شاید همانقدر ناسالم، منسوخ و اندکی طغیانگرانه تلقی شود.
حمام و دستشویی
ریچارد بکت، استاد طراحی بیو-دیجیتال در دانشگاه یوسیال لندن، می‌گوید: « وقتی ما حدود ۹۰ درصد از زمان خود را در داخل خانه می‌گذرانیم، مواجهه با آنچه که «طبیعت متنوع» نامیده میشود، را از دست می‌دهیم. این باعث میشود که ما تنوع میکروبی مورد نیاز بدنمان را دریافت نکنیم که خود منجر به بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن جدید میشود.»
ریچارد بکت برای مقابله با این مشکل، در حال طراحی و توسعه مصالح ساختمانی است که طبیعت را به داخل خانه می‌آورد. مصالح ساختمانی مانند کاشی‌های حمام که حاوی میکروب‌های مفید و یا معادل سرامیکی کلم ترش‌اند. او می‌گوید: «ممکن است مصالح ساختمانی نیاز به بافت بیشتر و پرمنفذ‌تری داشته باشند و ما شاید با دیوارها و سطوح خانه به شکل متفاوتی برخورد کنیم. مثلا شاید مجبور باشیم همانطور که به گیاهان آب می‌دهیم، مواد مغذی روی دیوارهای خود بپاشیم.»
در همین حال، توالت‌های هوشمند مدفوع و ادرار شما را رصد می‌کنند تا از سلامت روده و هورمون‌های شما اطمینان حاصل کنند و در عین حال شما را با دوش‌های سفارشی خود درمان کنند؛ البته تا زمانی که اشتباها روی توالت دیگران ننشینید. اما اگر برخی مردم تصمیم بگیرند از این امکانات دیجیتال استفاده نکنند، چه چیزی از دست خواهند داد؟ مثلا اگر این افراد اطلاعات خود را به شرکت‌های فروش توالت ندهند، مکمل‌های رایگان منیزیم تحویل نمی‌گیرند؟
آینه‌های خانه‌های آینده ما نیز احتمالا بسیار جذاب‌تر خواهد بود. این آینه‌ها جملات امیدوارکننده صبحگاهی می گویند، به شما یادآوری می‌کنند که قرص‌های خود را مصرف کنید، به شما کمک می‌کنند آرایش کنید و کودکان را تشویق می‌کنند تا دندان‌های خود را با فیلترها و انیمیشن‌های واقعیت‌افزوده مسواک بزنند.
اتاق خواب
پتو یا احتمالاً تشک شما نیز می‌تواند خواب شما را رصد کند. داگلاس می‌گوید: «در حال حاضر، وقتی به ابزار قابل پوشیدن فکر می‌کنیم، دستگاه‌هایی شبیه آیفون با صفحه‌نمایش به ذهن می‌آید. در آینده شاهد خواهیم بود که این دستگاه‌های جمع‌آوری داده بسیار انسانی‌تر شوند.»
همچنین پیش‌بینی میشود مردم به جای خرید و دور ریختن لباس، آنها را به‌صورت مجازی با هم مبادله کنند.
اتاق بازی
به عنوان یک کارشناس علوم کامپیوتری، ایوون راجرز تمایل دارد که خوشبین باشد. او می‌گوید: « باید به این فکر کنیم که چگونه وسایلی بسازیم که واقعاً شرایط بازی را برای کودکان فراهم و تقویت می‌کنند و به آنها اجازه می‌دهد در اتاق خواب خود خلاقیت داشته باشند.»
او معتقد است اسباب‌بازی‌ها بسیار جذاب‌تر خواهند شد. تصور کنید که یک دریا را به کف اتاق خواب خود آورده‌اید یا می‌توانید از یک فرش واقعی به عنوان فرش پرنده مجازی استفاده کنید. یا اینکه عروسک‌هایی وجود داشته باشد که می‌توانند با کودکان بیمار ارتباط برقرار کنند. واقعاً خوب است به این فکر کنیم که چگونه می‌توانیم یادگیری در خانه را تجربه‌ای شادتر کنیم و فناوری‌هایی داشته باشیم که واقعاً کودکان را به کنجکاوی و خلاقیت بیشتر تشویق می‌کنند.»
باغچه
ما در آینده به طور طبیعی زباله‌های خود را بازیافت و سیستم‌هایی برای تامین انرژی خانه‌های خود ایجاد می‌کنیم. از طرفی ما قادر خواهیم بود میوه‌جات و سبزیجات مورد نیاز خود را در کشور خود به‌صورت اشتراکی تولید کنیم. تا آن‌زمان احیانا آب‌وهوای بریتانیا برای کاشت انار و برخی انواع گلابی مناسب خواهد بود.
پیرز تیلور، معمار سرشناس بریتانیایی، می‌گوید: « وجود یک حصار کوچک در اطراف باغچه‌های کنونی ما بسیار غیر‌منطقی است. داشتن فضایی که بین ۱۰ یا ۲۰ خانه مشترک باشد، بسیار منطقی‌تر است.»
او بر این باور است که امیدوارکننده ترین راه‌حل‌ها در آینده در فضای بین خانه‌ها نهفته است. او می‌گوید: «حتی اگر در آینده همچنان از خودرو استفاده کنیم ، نوع مالکیت باید تغییر کند. اجاره مادام‌العمر و کوتاه‌مدت بسیار منطقی‌تر خواهد بود. اتومبیل‌ها فضای زیادی برای پارکینگ و حتی نگهداری از آنها اشغال می‌کنند. اما وقتی تعداد اتومبیل‌ها را کم کنیم شهرها مکان‌های بسیار زیباتر می‌شوند.» تصور کنید که فضایی که هم‌اکنون به خودروها اختصاص داده شده در اختیار عابران پیاده، دوچرخه سواران، پارک‌ها، گیاهان، انسان‌ها و حیوانات قرار داده شود. چرا که نه؟
