هیات ایرانی در نشست گلاسگو ۲۰۲۱: تحریم در دستور کار است نه بحران آب و هوایی
هفته دوم نشست تغییرات اقلیمی ۲۰۲۱ سازمان ملل متحد در گلاسگوی اسکاتلند آغاز شده‌است. هفته‌ای که در کل بیشتر رنگ و بویی سیاسی دارد تا فنی و تخصصی. هفته‌ای که در آن و تلاش‌هبر رایزنی‌های دیپلماتیک برای متقاعد کردن کشورها به پیوستن به معاهده‌ها و قبول پایبندی‌های بیشتر معطوف است.
البته حضور هیات ایرانی‌هم در گلاسگو بیشتر رنگ و بویی سیاسی دارد تا اقلیمی. این هیات از دوشنبه ۱۷ آبان به نشست پیوسته‌است. هیاتی که سرپرستی‌اش را علی سلاجقه، رئیس‌سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران، بر عهده دارد. این اولین باری است که بعد از دوره اول ریاست جمهوری حسن روحانی، ایرانی هیاتی در این سطح و با حضور معاون رئیس‌جمهور را روانه یک نشست اقلیمی می‌کند.
پیش‌تر بنا بود که خود ابراهیم رئیسی به این‌جا بیاید. رسانه‌های ایرانی از تمایل رئیس‌جمهور تازه بر سر کار آمده برای شرکت در این نشست و حضور در بین سران جهان برای بار اول گفته بودند اما بنا به دلایلی نه‌چندان روشن که بعدا بحث‌برانگیز شد رئیسی در اجلاس بلندپایه رهبران کشورها ظاهر نشد.
اخیرا الهام عزیزی، رئیس گروه تغییر اقلیم در سازمان حفاظت محیط زیست ایران، گفته ماموریت هیات اعزامی به کاپ ۲۶ را رفع تحریم‌ها است. پیش‌تر هم ایران بارها تاکید کرده بود برای همراهی با جامعه جهانی و تلاش برای مهار بحران تغییرات اقلیمی خواستار رفع تحریم‌ها است و تنها مشروط به آن به کاهش گازهای گلخانه‌ای پایبند خواهد شد.
در حال حاضر جمهوری اسلامی به هیچ معاهده اقلیمی پایبند نیست. جز معدود کشورهایی است که معاهده اقلیمی پاریس را امضا نکرده‌است و به عنوان یکی از ده کشور آلاینده جو زمین با گازهای کربنی، عامل اصلی گرمایش زمین، خود را قربانی تغییرات اقلیمی خوانده است و تحریم را تشدید کننده بحران.
جمهوری اسلامی در نشست اقلیمی گلاسگو هم از امضا کنندگان معاهدات نبوده‌است. با وجود این که ایران یکی از ده کشور آلوده‌کننده جو زمین با گاز متان است، جز اقلیتی است که به کاهش انتشار و انباشت این گاز تا ۳۰ درصد در پایان سال ۲۰۳۰ متعهد نشده‌است. تعهدی که بیش از ۱۰۰ کشور جهان آن را امضا کرده‌اند.
کاهش گاز متان، دومین عامل گرمایش زمین، هدفی کوتاه و میان‌مدت برای مبارزه با تغییرات اقلیمی محسوب می‌شود و با این که در آلودگی جو زمین با این گاز به دست انسان، نقش دامداری و کشاورزی بسیار پررنگ است در گلاسگو صحبت بر سر تمرکز بر بهینه‌سازی تاسیسات و زیرساخت‌‌های نفت و گاز بود.
صنایع نفت و گاز، استحصال و توزیع این منابع یکی از عوامل موثر نشت متان در جو است اما به عقیده متخصصین بهینه‌سازی آن راحت‌تر از هر چیز دیگری در کاهش گاز متان تاثیر می‌گذارد و ایران به عنوان یکی از بزرگترین صاحبان و تولید کنندگان منابع نفت و گاز می‌توانست مشارکت معنی‌داری در این تلاش جهانی برای کاهش گاز متان تا پایان این دهه میلادی داشته باشد.
دومین معاهده قابل توجه در هفته اول نشست، پایبندی بیش از ۱۲۰ کشور جهان برای به صفر رساندن جنگل زدایی و احیای منابع جنگلی تا پایان سال ۲۰۳۰ بود. ایران هم جز اقلیتی است که به این پیمان پایبند نشده‌است.
البته در جمع کشورهای که مشارکت نکرده‌اند بسیاری منابع جنگلی ناچیز و قابل چشم پوشی دارند. اما ایران جز ۵۰-۶۰ کشوری است که میزان ناحیه رویشی‌اش بیش از ۱۰ میلیون هکتار است. بسیاری از این نواحی رویشی در ایران آسیب‌پذیر اندو در نیمه‌اول سال جاری خورشیدی شاهد جنگل‌سوزی‌های فراگیر و گسترده به خصوص در ناحیه رویشی زاگرس بودیم که نگرانی‌ها را در مورد روند فزاینده جنگل‌زدایی در ایران بیشتر از قبل کرد.
جالب این‌جا است که علی سلاجقه، رئیس‌سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران، درست یک‌دهه پیش به عنوان رییس سازمان جنگل‌‌ها منصوب شده بود و برای دو سال این سمت را بر عهده‌داشت اما کمتر کسی حاضر است به جرات از کارنامه‌اش دفاع کند.
هیات در حالی به گلاسگو آمده که کسی توقع ندارد شاهد مشارکت جمهوری اسلامی در پیمان‌های بین‌المللی باشیم. تندروهای افراطی و صاحب ابزار قدرت و ثروت در ایران نافی تغییرات اقلیمی‌اند و تلاش‌ها برای مهار بحران را توطئه می‌دانند.
تجلی این دیدگاه را در سال‌های قبل در تلویزیون حکومتی ایران شاهد بودیم که مستند‌هایی به اصطلاح علمی در انکار تغییرات آب و هوایی جهان را پخش کرده است و حتی همین تازگی روزنامه‌ای چون فرهیختگان، وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی، در آغاز کاپ ۲۶ روی جلد خود و در انتقاد از نشست اقلیمی ۲۰۲۱ با تیتر درشت وشت:«سم گلاسگو» و کسی چون یاسر جبرائیلی این همایش را نشستی می‌داند که نیت و هدفش ممانعت از توسعه کشورهایی چون ایران است. رئیس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی اجرای سیاست‌های کلی نظام و جوانان پیرو رهبر جمهوری اسلامی که گفته می‌شود مغز متفکری است پشت طرح‌ها و برنامه‌های ابراهیم رئیسی، تنها نیست. بسیاری از تندروهای محافظه کار بر مسند قدرت مقابله با بحران تغییرات اقلیمی را یک توطئه می‌دانند. توطئه علیه ایران. برای همین شاید نشست اقلیمی‌هم باز هم فرصتی باشد برای جمهوری اسلامی که صرفا سیاست‌ورزی کند. برای یکی از خواسته‌های اصلی‌اش: رفع تحریم غیرمشروط، بدون پرداخت هزینه‌ای و بدون پایبندی به تعهدی.
