تولد فیل‌های بدون عاج؛ نتیجه دهه‌ها تاراج
بر اساس یک پژوهش جدید، ده‌ها سال شکارغیرقانونی فیل برای تجارت عاج، موجب شده است که برخی فیل‌ها بدون عاج تکامل یابند. موردی که تاثیر دخالت انسان در طبیعت را تا حد «تغییر آناتومی» حیوانات وحشی نشان می‌دهد. این تحقیق در نشریه «ساینس» منتشر شده است.
بنا بر این پژوهش، پس از دوره‌ای شکار گسترده فیل به‌قصد فروش عاج این حیوان، یک جهش ژنتیکی نادر که پیش‌تر موجب به دنیا آمدن فیل‌های بدون عاج می‌شد، در برخی گروه‌های فیل‌های آفریقایی، بسیار متداول شده است.
محققان پس از مشاهده موارد بسیار از فیل‌های ماده‌ای که در پارک ملی گورونگوزا در موزامبیک، بدون عاج به دنیا می‌آمدند، دریافتند که این فیل‌ها در اثر شکار شدن بی‌رویه برای فروش عاجشان، در واقع مهندسی ژنتیکی شده‌اند.
تجارت عاج در موزامبیک در دوره جنگ داخلی در این کشور از سال ۱۹۷۷ تا ۱۹۹۲ رونق گرفت. ۹۰ درصد جمعیت فیل‌های آن زمان، به‌دست نیروهای نظامی در هر دو سو کشته شدند تا عاج آنها به فروش برسد و هزینه‌های درگیری میان طرفین را تامین کند. فیل‌های بی‌عاج جان سالم به در بردند، که خود احتمال تولیدمثل این دسته و انتقال ژن بی‌عاج بودن به نسل بعدی آنها را افزایش داد.
تا نسل‌ها بعد، هنوز تاثیر آن دوره شکار بی‌رویه بر گروهی متشکل از ۷۰۰ فیل که در پارک ملی گورونگوزا زندگی می‌کنند مشهود است. رابرت پرینگل، عضو دپارتمان بوم‌شناسی و زیست‌شناسی تکاملی دانشگاه پرینستون، که هدایت این پژوهش را بر عهده داشته است، گفت که این، نمایانگر تاثیر دخالت انسان در طبیعت است.
او گفت که این پژوهش نشان می‌دهد که تاثیر انسان‌ها در طبیعت فراتر از آن چیزی است که تصور می‌شد و «ما انسان‌ها دقیقا در حال تغییر آناتومی حیوانات‌ایم.»
پرینگل با اشاره به اینکه پارک ملی گورونگوزا همیشه کنجکاوی پژوهشگران را برمی‌انگیخته است، گفت آنان حدس می‌زدند که تاریخچه شکار فیل باعث به وجود آمدن موارد ناهنجاری در فیل‌های متولدشده بدون‌عاج باشد، اما فرآیند دقیق وقوع این پدیده ناشناخته بود.
او افزود که بسیاری فیل‌های ماده در پارک ملی گورونگوزا عاج ندارند و این پدیده، کنجکاوی محققان را برانگیخته بود. پژوهشگران دریافتند گرچه افراد بسیار پیش‌تر نوشته‌اند که فیل‌ها گاهی، و به‌ویژه در مناطقی که تاریخچه دور و درازی ازشکار فیل دارد، بدون عاج متولد می‌شوند، اما کسی نمی‌دانسته چرا و هیچکس هم این موارد را ثبت و شمارش نکرده و نتوانسته آن را به دلیلی نسبت دهد؛ تنها درباره منشا این پدیده حدس‌وگمان‌هایی زده شده است.
تیم پرینگل حدس می‌زد که این پدیده علتی ژنتیکی داشته باشد و از آنجا که بدون‌عاج متولد شدن به‌ندرت در فیل‌های نر روی می‌داد، حاکی از آن بود که این پدیده با جنسیت مرتبط است. پس از توالی‌بندی ژنوم فیل‌های عاج‌دار و بدون‌عاج، محققان متوجه یک تغییر ژنتیکی در این دو گروه شدند.
بررسی‌ها، یک جفت «ژن نامزد» روی کروموزوم ایکس، شامل ژنی که در دندان درآوردن در پستانداران نقش دارد، نشان داد. در انسان، این ژن به یک سندرم ایکس غالب وابسته است که دلیل غیبت دندانی دو دندان کناری دندان‌های پیش است. یعنی مانع رشد این دو دندان جانبی می‌شود.
اگرچه این جهش ژنی فیل ماده را از شکار شدن مصون نگه می‌دارد، اما برای فیل نر کشنده است. چرا که فیل نر با این جهش، درست در رحم تکامل نمی‌یابد.
به‌گفته پرینگل، حدود نیمی از بچه‌فیل‌های نر که مادر بی‌عاج دارند این ناهنجاری ژنتیکی را به ارث می‌برند. که به این معناست که گله‌های فیلی که مدت‌ها قربانی شکار بی‌رویه شده‌اند با کمبود شدید فیل نر روبه‌رو شوند. به‌گفته پرینگل، این مشکل در طول زمان قابل جبران خواهد بود. چرا که جمعیت فیل‌ها برای دو دهه رو به رشد بوده است و از ۱۹۹۰، یعنی زمانی که این حیوانات تا مرز نابودی رانده شدند، به این سو، سه‌برابر شده است.
پرینگل اظهار امیدواری کرد که بسامد سندروم بدون‌عاج بودن در مطالعات جمعیت فیل‌ها، کاهش پیدا کند و تاکید کرد که این امر مشروط به آن است که چشم‌انداز حفاظت از این حیوان، همانند دوران اخیر، مثبت باقی بماند. او افزود که در میان کولاک اخبار افسرده‌کننده‌ای که درباره تنوع زیستی و انسان‌ها در طبیعت به گوش می‌رسد، مهم این است که بر وجود چند نقطه روشنی که در چشم‌اندازمان است، تاکید کنیم.
