افزایش فشار بر خیریه‌های غیردولتی با تعطیلی خانه امن «مهر شمس‌آفرید»
موج فشارها بر نهادهای خیریه غیرحکومتی در ایران ادامه دارد و در جدیدترین نمونه خانه امن «مهر شمس‌آفرید» که مرکز حمایتی زنان و دختران بود، تعطیل شده است. جمهوری اسلامی پیشتر خیریه‌های چون «جمعیت امام علی» و «خانه خورشید» را تعطیل کرده است.
فاطمه باباخانی، مدیرعامل خانه مهر شمس آفرید روز یکشنبه نهم اردیبهشت از تعطیلی این خانه امن خبر داد.
او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «پناهگاه عزیزتر از جانمان، خانه امن غیردولتی مهر شمس آفرید با بدترین شکل ممکن، تعطیل شد!»
باباخانی جزییات بیشتری در این زمینه در این پیام خود ارائه نکرد، اما یک روز قبل از آن در گفت‌وگو با شبکه شرق هشدار داده بود که بهزیستی استان آذربایجان غربی در تلاش بر برای تعطیلی این موسسه مردم‌نهاد و خانه امن مربوط به آن است.
مهر شمس آفرید یک موسسه مردم‌نهاد برای توانمندسازی زنان آسیب‌دیده است و برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و خانواده زنان و کودکان فعالیت می‌کند.
باباخانی به شبکه شرق گفت که روز هشتم اردیبهشت گروهی از ماموران بهزیستی به دفتر این موسسه رفتند و در جلسه‌ای که «شبیه بازجویی» بود، چگونگی تامین مالی موسسه را بررسی کردند.
او افزود همزمان اورژانس اجتماعی با ورود به خانه امن زنان آسیب‌دیده، همه زنانی را که در این مرکز بودند به محل اورژانس اجتماعی انتقال دادند.
باباخانی گفت که برای این انتقال «نه حکم و نه دستور مکتوبی به من ابلاغ نشد».
به گفته مدیرعامل خانه مهر شمس آفرید، بهانه ماموران بهزیستی برای تعطیل کردن این موسسه مردم‌نهاد، «کافی نبودن توان مالی اداره خانه امن» بوده است.
اما باباخانی ادامه داد: «این حرف‌ها بهانه است. مدیرکل بهزیستی استان از مدت‌ها قبل تهدید کرده بود که موسسه و خانه امن را تعطیل خواهند کرد.»
باباخانی تاکید کرد فشار حکومت علیه این موسسه مردم‌نهاد در دو سه سال گذشته وجود داشته و به مرور شدت گرفته، اما در یک سال اخیر وضعیت بدی را تجربه کرده‌اند.
او گفت که مدیرکل بهزیستی آذربایجان غربی او را تحت فشار بسیاری قرار داده و گفته: «پوشش خوبی نداری، معاند هستی و در فضای مجازی رفتارهای خلاف عرف و شرع انجام داده‌ای و علیه نظام نوشته‌ای. یکی از مشکلات‌شان این بود که چرا در اینستاگرامت از هشتگ زن، زندگی، آزادی استفاده کرده‌ای.»
تعطیلی این خانه امن در حالی است که روزنامه شرق سال گذشته گزارش داد تا سال ۱۳۹۳ خانه امنی وجود نداشته است.
بر اساس این گزارش، تا آن سال صرفا مراکز مداخله در بحران بهزیستی برای کمک به زنان در معرض خشونت خانگی به ارائه خدمات می‌پرداختند و «این دسته از زنان در کنار زنان آسیب‌دیده و زنان خیابانی مورد پذیرش این مراکز قرار می‌گرفتند، در حالی که زنان در معرض خشونت خانگی اغلب به همراه فرزندانشان مجبور به ترک منزل شده و نباید با افراد دارای آسیب‌های اجتماعی در یک مرکز نگهداری شوند».
فاطمه باباخانی کیست؟
فاطمه باباخانی دارای دکترای حقوق و کنشگر اجتماعی ۳۶ ساله اهل ارومیه است.
او موسسه خانه مهر شمس آفرید را سال ۹۹ تاسیس کرد و پس از یک سال خانه امن این موسسه را نیز راه انداخت.
این خانه دارای یک تیم کمک‌کننده به زنان شامل روانشناس بزرگسالان و کودکان، مسئول فنی، روانپزشک، وکیل و مشاوران حقوقی پرونده‌های طلاق و دیه برای زنانی است که تحت خشونت خانگی قرار می‌گیرند.
این موسسه همچنین دوره‌های آموزشی مهارت‌های کاری، زندگی، کنترل خشم، فرزندپروری و نحوه تعامل با خانواده را برگزار می‌کند.
اما باباخانی پیش از تاسیس این موسسه نیز فعالیت‌های مددکارانه داشت.
او درباره سابقه فعالیت‌هایش گفته است: «من به همراه دوستانم از سال ۱۳۹۲ برای کمک به دانش آموزان بازمانده از تحصیل در مناطق محروم لوازم تحریر، کیف، هزینه ثبت نام مدارس را تهیه می‌کردیم.»
باباخانی در سال ۱۳۹۴ زمانی که دانشجوی کارشناسی ارشد بود ارائه مشاوره‌های رایگان حقوقی به زنان تحت خشونت خانگی را آغاز کرد.
با این که خانه امن مهر شمس آفرید تحت نظر سازمان بهزیستی آغاز به کار کرد، اما از حمایت چندان این سازمان برخوردار نشد.
او در این زمینه گفته است: «ارگان ها و نهادهایی که برای کاهش آسیب‌های اجتماعی بودجه دارند باید ما را همراهی کنند، ولی متاسفانه این اتفاق نمی‌افتد و عنوان می‌شود که بودجه‌ای برای زنان خشونت‌دیده نداریم.»
سابقه دشمنی جمهوری اسلامی با خیریه‌های غیردولتی
این اولین بار نیست که جمهوری اسلامی اقدام به تعطیلی خیریه‌های غیردولتی می‌کند.
در سال ۱۳۹۹، جمعیت امام علی با دادخواست وزارت کشور و رای قطعی دادگاه منحل شد.
وزارت کشور این خیریه را به «صدور بیانیه‌های سیاسی در شرایط بحرانی کشور و سیاه‌نمایی، فعالیت‌های ضددینی و عدم شفافیت مالی» متهم کرده بود.
همچنین در آن سال، شارمین میمندی‌نژاد، موسس جمعیت خیریه امام علی، کتایون افرازه و مرتضی کی‌منش دو عضو دیگر این سازمان بازداشت شدند.
کی‌منش و افرازه چند روز بعد آزاد شدند، اما میمندی‌نژاد پس از ۱۲۹ روز بازداشت با وثیقه دو میلیارد تومانی آزاد شد.
یک سال بعد، خیریه غیردولتی «خانه خورشید» نیز تعطیل شد.
لیلا ارشد و سرور منشی‌زاده، بنیانگذاران خانه خورشید که از آن به عنوان نخستین مرکز کاهش آسیب اعتیاد زنان نام برده می‌شد، اسفند ۱۴۰۰ از تعطیلی این مرکز غیر دولتی به دلیل فشارها خبر دادند.
ارشد بدون اشاره به جزییات اعلام کرد که از سال ۱۳۹۷ فشارها به این سازمان افزایش یافته و در نهایت مجبور به توقف فعالیت خود شدند.
بر اساس اعلام خانه خورشید، طی ۱۷ سال، ۲۵۰۰ نفر تحت پوشش این موسسه بودند که ۶۰۰ نفر از آنها بهبود یافتند.
در مردادماه ۱۴۰۱ نیز سپیده علیزاده از فعالان مدنی و مدیر مرکز جامع کاهش آسیب بانوان نور سپید هدایت که در زمینه کمک به زنان آسیب دیده در منطقه شوش در جنوب تهران فعالیت می‌کرد با انتشار یادداشتی از تعطیلی این موسسه خبر داد.