رییس کل بانک مرکزی: مشکلی برای تامین ارز وجود ندارد
جمهوری اسلامی وجود مشکلات بر سر تامین ارز را تکذیب میکند اما سقوط ارزش ریال و کاهش محسوس واردات برخی کالاهای اساسی به نگرانیها دامن زده است.
در بحبوبه تلاشهای نه چندان موفق جمهوری اسلامی برای کنترل بازار ارز، محمدرضا فرزین، رییس کل بانک مرکزی روز یکشنبه ۱۲ آذر تاکید کرد که مشکلی برای تامین دلار یا یورو در ایران وجود ندارد.
فرزین همچنین گفت که جمهوری اسلامی به پولهای آزاد شده خود از کره جنوبی که هماکنون در اختیار بانکهای قطری است، دسترسی دارد. واقعیتهای بازار اما صحبتهای رییس کل بانک مرکزی را تایید نمیکند.
بر اساس توافق تهران و واشینگتن برای تبادل زندانیان، آمریکا اجازه داد شش میلیارد دلار از پولهای مسدود شده ایران در کره جنوبی به قطر منتقل شود. به گفته ایالات متحده، جمهوری اسلامی تنها میتواند از این پولها برای مصارف بشردوستانه و غیرتحریمی، مانند خرید اقلام ضروری نظیر مواد غذایی و دارو استفاده کند.
با این حال هنوز گزارشی در مورد هزینه این پول از سوی جمهوری اسلامی برای برطرف کمبودها در داخل کشور مخابره نشده است.
رسانههای داخلی ایران بارها به نقل از صاحبان کسبوکارها و مقامهای رسمی حکومتی، از کمبود شدید برخی اقلام ضروری مانند دارو، مواد غذایی و لوازم یدکی ماشین خبر دادهاند.
پرسشی که مقامهای جمهوری اسلامی از پاسخ به آن عاجزند، این است که اگر ارز کافی در ایران وجود دارد، چرا حکومت قادر به واردات کالاهای اساسی قادر نیست. این در حالی است که اقلامی نظیر مواد غذایی و دارو مشمول تحریمهای آمریکا یا اروپا نمیشوند.
علاوه بر خوراک دام که برای زنجیره تامین مواد غذایی کشور ضروری است، کمبودها صنعت داروسازی ایران را نیز هدف قرار دادهاند، صنعتی که برای واردات مواد خام به شدت به تامین ارز از سوی حکومت وابسته است. روز ۲۳ آبان، سازمان غذا و دارو از کمبود بالغ بر ۱۰۰ قلم دارو در ایران خبر داد.
مشکلات اقتصادی که به دلیل تحریمهای نفتی ایران رو به وخامت گذاشته، توانایی حکومت را در تامین و تخصیص ارز کاهش داده است.
صادرات نفتی ایران در ماههای اخیر به حدود یک و نیم میلیون بشکه در روز افزایش یافته است که در مقایسه با چهار سال گذشته، جهشی تقریبا شش برابری را نشان میدهد. با این وجود، ارزش ریال بار دیگر به پایینترین میزان خود نزدیک میشود.
با تورمی فراتر از ۶۰ درصد، نظام بهداشت و درمان و همچنین رفاه شهروندان به شدت تحت تاثیر شرایط پیچیده اقتصادی در ایران قرار گرفتهاند.
جمهوری اسلامی کوشیده تا از راههای مختلف مانع از سقوط تاریخی ارزش ریال شود، اما به موفقیت چندانی دست نیافته است.
تاکنون سازوکارهای اعمال شده از سوی حکومت برای کنترل بازار ارز و تحمیل نرخهای دستوری از سوی مقامهای جمهوری اسلامی نتوانسته موثر واقع شود و نرخ ارز در بازار آزاد به مراتب بیشتر از نرخ رسمی اعلام شده توسط دولت است. همچنین کمبود ارز با نرخ دولتی خریداران را به سوی بازار سیاه سوق داده است.
جمهوری اسلامی در تلاش برای نظارت بر بازار غیررسمی ارز، دامنه وسیعی از تراکنشهای «غیرمجاز»، از جمله تراکنشها در فضای مجازی را جرمانگاری کرده است. با این حال به نظر میرسد این تدابیر نتوانسته است در جهت مقابله با سقوط ارزش ریال راهگشا باشد.
رییس کل بانک مرکزی روز ۱۲ آذر گفت باید به تدریج گامهایی برداریم تا مرکز مبادله به «مرجع اصلی نرخ ارز» در کشور بدل شود.
مقامهای جمهوری اسلامی مکررا از انجام معاملات تجاری با کشورهای متحد خود با استفاده از ارزهایی نظیر یوان چین یا روبل روسیه خبر دادهاند. فرزین حتی پیشنهاد جایگزینی دلار و یورو با این ارزها را مطرح کرد و گفت: «به دنبال جایگزینی ارزهای محلی در تعامل با همسایگان از جمله عراق، ترکیه و سوریه هستیم.»
علیرغم تلاشهای جمهوری اسلامی برای کنترل بازار ارز، گزارشها از احتمال سقوط شدید ارزش ریال حکایت دارند.
از زمان خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، ارزش ریال هزار و ۲۰۰ درصد کاهش یافته است. هماکنون هر دلار آمریکا با رقم بیش از ۵۰۰ هزار ریال در ایران داد و ستد میشود که در مقایسه با سال قبل جهشی دو برابری را نشان میدهد.
با شدت گرفتن تنشها در منطقه و احتمال افزوده شدن به جبهههای درگیری در لبنان، یمن، عراق و سوریه، جمهوری اسلامی همچنان میلیاردها دلار برای تامین تسلیحات در اختیار نیروهای نظامی خود در داخل و گروههای نیابتیاش در خارج از کشور قرار میدهد.
