جایزه ترنر امسال بدون نامزد شدن حتی یک نقاشی یا مجسمه و درحالی‌‌که بسیاری فیلمی مستند درباره شهرک‌سازی غیرقانونی اسرائیل را شایسته دریافت جایزه می‌دانستند، به فیلم «بریجت» اثر شارلوت پروجر، هنرمند ۴۴ساله بریتانیایی اهدا شد.

جایزه ترنر (Turner Prize) که یکی از معروف‌ترین جوایز هنری بریتانیاست، در سال ۱۹۸۴ پایه‌گذاری و به نام نقاش بریتانیایی ویلیام ترنر، نام‌گذاری شده‌است. این جایزه به ارزش ۲۵هزار پوند در حوزه هنرهای تجسمی به هنرمندان بریتانیایی یا کسانی که فعالیت هنری آن‌ها در بریتانیا متمرکز باشد و کمتر از ۵۰ سال سن داشته باشند، اهدا می‌شود. هرچند که هرسال آثاری از رشته‌های مختلف هنرهای تجسمی برای دریافت این جایزه به رقابت می‌پردازند و جایزه ترنر در سال‌های گذشته به نقاشان نیز اهدا شده‌، اما این جایزه اغلب به هنر مفهومی (conectual art) اختصاص پیدا کرده‌ است.

جایزه ترنر که در سال‌های گذشته به یکی از بحث‌برانگیزترین رخدادهای هنری بریتانیا بدل شده و نام هنرمندانی مانند تریسی امین و دیمین هرست را یدک می‌کشد، به گفته منتقدان این‌بار یکی از بهترین دوره‌ها و به گفته مدیر موزه تیت، «سیاسی‌ترین دوره» را پشت سر گذاشته و در میان هنردوستان نیز اعتباری دوباره کسب کرده است.

فیلم سی و دو دقیقه‌ای «بریجت» (Bridgit) که امسال برنده جایزه ترنر شد، نامش را از ایزدبانویی کهن وام گرفته است. این فیلم به‌تمامی با دوربین تلفن همراه آیفون تصویربرداری شده است؛ فیلمی که به کاوش ذهن و تجربه شخصی راوی و مواجهه او با جنسیت خود به‌مثابه یک همجنس‌گرا، طبیعت و تاریخ اسکاتلند و خدایان دوران نوسنگی می‌پردازد. هر چند شارلوت پروجر (Charlotte Prodger) را هنرمند موبایلی هم نامیده‌اند، اما خود او از به‌کار بردن چنین عنوانی ابا دارد و فیلم‌برداری با موبایل را تنها فرم و قالبی متفاوت می‌داند.  

صحنه‌ای از نمایش فیلم بریجت در گالری تیت لندن/ عکس از نویسنده

اثر سه نامزد دیگر جایزه ترنر امسال، اگر بهتر از فیلم پروجر نباشند، دست‌کمی از آن فیلم ندارند. شاید به‌درازا کشیدن اعلام برنده نهایی جایزه امسال و بحث و تبادل نظر چهار ساعته هیأت داوری، دلیلی بر این مدعا باشد. نامزدهای دیگر این جایزه عبارت بودند از:

۱. فیلم مستند گروه Forensic Architecture یا «بازآرایی شواهد قانونی» درباره شهرک‌سازی غیرقانونی و تخریب دهکده‌های فلسطینی: این گروه در واقع آژانسی است تحقیقاتی در دانشگاه گلد اسمیت لندن با تیمی متشکل از هنرمندان، معماران، فیلم‌سازان، خبرنگاران، حقوق‌دانان و مهندسان نرم‌افزار که به تحقیق و تفحص برای سازمان‌های حقوق‌بشری بین‌المللی، دادگاه‌ها و موسسات محیط‌زیستی مشغول‌اند و در حوزه‌های خشونت دولت‌ها و حقوق‌بشر فعالیت می‌کنند.

۲. فیلم‌های «دو نشست و یک تشییع جنازه» و  «پرواز طرابلس کنسل شد» هر دو از نعیم مهیمن فیلمساز بنگلادشی.

۳. سه‌گانه «خودنگاری» به کارگردانی لوک ویلیام تامسون که در قطع ۳۵ میلی‌متری تصویربرداری شده است.

مستند و واقعه‌نگاری پروژه گروه Forensic Architecture بازنمایی و بازآرایی خشونت اسرائیل در مواجهه با بادیه‌نشینان فلسطینی در «صحرای نگب» است. فیلم در دهکده «بدویین» (Bedouin) واقع‌در فلسطین، در تاریکی تصویربرداری شده است.

فیلمبردار بدون اینکه از روند حوادث و اینکه واقعا چه اتفاق‌هایی در حال گذر است، حتی گاهی در حال فرار از ترس شلیک مستمر گلوله‌ها، ناسزاهای دو طرف، آژیر ممتد ماشین‌ها و کشته شدن یک فلسطینی به فیلم‌برداری مشغول است. فیلم در لندن بازسازی شده و جان دیگری گرفته و حالا بر روی صفحه نمایش منحنی گالری تیت (Tate) به‌نمایش در آمده است.

صحنه‌ای از نمایش فیلم مستند گروه فورنزیک آرکیتکچر در گالری تیت لندن/ عکس از نویسنده

این انتخاب به گفته بنیان‌گذار پروژه شاید «بیشتر تلخ باشد تا شیرین»، چرا که بیم آن می‌رود که شواهد حقیقی یک خشونت بین‌المللی تنها براساس زیبایی‌شناسی ارزش‌یابی شوند.

فیلم «دو نشست و یک تشییع جنازه» اثر نعیم مهیمن به تاریخ و خاطره می‌پردازد؛ تاریخ و خاطره سیاسی و اجتماعی جهان سوم. فیلمی که بر روی سه پرده مجزا و کنار هم به‌طور هم‌زمان در حال نمایش است و به نقاشی‌های سه لتی دوران گوتیک و پس از آن شباهت دارد. فیلمی که به گفته خودش، یادآور گفته ویجای پراشاد، تاریخ‌نگار و مارکسیست هندی است که «جهان سوم نه یک جای و مکان، که یک پروژه است». این فیلم به جنبش کشورهای غیرمتعهد در خلال دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی نگاهی می‌اندازد.

صحنه‌ای از نمایش فیلم «دو نشست و یک تشییع‌جنازه» در گالری تیت لندن/ عکس از نویسنده

فیلم دیگر نعیم مهیمن (Naeem Mohaiemen)، «پرواز طرابلس کنسل شد» با بازی واسیلیس کوکلانی، بازیگر ایرانی-یونانی، به داستان مردی می‌پردازد که سال‌ها در فرودگاهی گیر افتاده، راه به جایی ندارد و با نوشتن نامه به همسر و خواندن کتاب، تلاش می‌کند خود را سرپا نگاه دارد. گرچه شاید قصد اولیه فیلم نشان دادن تنهایی انسان باشد، اما با هم‌زمان شدن آن با بحران پناه‌جویان در جهان، رنگ و بویی دیگر گرفته است.

سه‌گانه لوک ویلیام تامپسون (Luke Willis Thompson)، هنرمند نیوزیلندی ساکن لندن نیز بر روی دیوار بزرگ یکی از اتاق‌های گالری به نمایش درآمده است تا نه‌تنها تصاویر بزرگ‌تر شوند، بلکه بازتاب آن‌ها بر کف اتاق نیز بر تاثیرگذاری‌شان بیفزاید.

«خودنگاری» فیلمی است که به‌نوعی، به‌طور مشترک با دایموند رینولدز تولید شده است. دایموند رینولدز که انتشار فیلم کشته شدن شریک زندگی‌اش به‌دست پلیس آمریکا در فیسبوک موجی از اعتراض‌ها را در سال ۲۰۱۶ به همراه داشت، این‌بار خود سوژه تامسون شده است؛ فیلمی که به گفته تامسون، بیشتر به بازماندگان توجه دارد تا رفتگان.