«عواشر مبروکه» ؛ رمضان در مراکش

ماه رمضان در مراکش مانند دیگر کشورهای عربی شمال آفریقا مثل الجزایر و تونس، از حال و هوای ویژه‌ای برخوردار است. مردم در این کشور ده روز پیش از آغاز رمضان، این ماه را به یکدیگر تبریک می‌گویند. جمله محلی معروفی که برای تهنیت یکدیگر می‌گویند: «عواشر مبروکه» به معنی (سی روز رمضان، مبارک).

شلوغی بازار در مراکش،  ده روز پیش از آغاز رمضان و ده روز مانده به پایان آن، بیشتر مشهود است. آنها پیش از رمضان به خرید نیاز غذاهای ویژه این ماه از جمله شیرینی برای پختن غذاهای معروف خود مشغول می‌شوند.  اما در ده روز آخر، همانند دیگر کشورهای مسلمان، به خرید لباس‌های جدید می‌پردازند.

شب‌های رمضان در مراکش نیز به گفته آنها به روز تبدیل می‌شود. آنها پس از ادای نماز مغرب و افطار و سپس نماز عشاء و تراویح، در قهوه‌خانه‌هایی که تا نماز صبح باز می‌ماند و یا در منازل خود جمع می‌شوند و همچون روز، درباره مسائل سیاسی و اجتماعی با هم صحبت می‌کنند.

شهرهای توریستی این کشور از جمله مراکش، آغادیر و طنجه، به دلیل بسته شدن اغلب مغازها و رستوران‌ها در روز و نیز ممنوع شدن خرید و فروش مشروبات الکلی، تا حدود زیادی از گردشکران خارجی خالی می‌شود.

نیت لی می سین؟ رمضان در ترکیه

در ترکیه رمضان بسیار جدی گرفته می‌شود. چه در میان مردم عادی، چه دولت و چه رسانه‌ها از جنبه‌های مختلفی به رمضان توجه می‌شود.«فرهنگ رمضان در میان ترک‌ها» حتی موضوع مقالات دانشگاهی نیز قرار گرفته است (به عنوان نمونه بنگرید به این مقاله از دکتر عمر اوزدن در یک نشریه پژوهشی به زبان ترکی)

توپ افطار

عبارت «توپ افطار» را ما در زبان فارسی بسیار شنیده‌ایم ولی در عمل احتمالا بسیاری آنرا ندیده‌اند. در ترکیه این رسم هنوز برقرار و قابل مشاهده است، یعنی هنوز در برخی مناطق توپ‌هایی در آستانه افطار و برای خبررسانی در مورد زمان افطار شلیک می‌کنند. البته برخی گزارش‌ها می‌گوید صدای این توپ‌ها در ازدحام امروز به بلندی گذشته شنیده نمی‌شود.

آیا روزه‌داری؟

یک سئوال را در ایام رمضان‌ کسی که در حضور دیگران غذا می‌خورد ممکن است برای احترام از دوستش بپرسد این است: «نیت لی می سین؟» (یعنی آیا روزه داری؟) در ترکی ترکیه« نیت‌لی» یعنی «روزه‌دار». ارتباط کلمه «نیت‌لی» با  مفهوم روزه داری احتمالا از آنجا نشات می‌گیرد که مطابق آموزه‌های فقهی نحله‌های مختلف اسلامی، چه سنی و چه شیعه، فرد روزه دار در ابتدای ماه رمضان یا آغاز هرروز روزه داری باید «نیت» روزه گرفتن کند تا عملش مقبول واقع شود.

طبل‌زن زمان سحر

در ترکیه در محلات مختلف شهر جوانانی طبل در دست می‌گیرند و در زمان سحر در کوچه‌ها راه می‌روند و طبل می‌نوازند تا مردم برای سحری بیدار شوند. به این عده داوولجو (طبل‌زن) می‌گویند. در روزهای آخر رمضان این افراد در زمانی که نیمه شب نباشد درب ساختمان‌ها را می‌زنند تا اگر کسی مایل بود به ایشان انعام بدهد.

دستور العمل تهیه غذا برای افطار

در ترکیه در ایام رمضان، مانند بسیاری کشورهای اسلامی، بحث در مورد غذاهایی که در رمضان مناسب است خورده شود داغ است. در ترکیه هم مانند ایران سفره رمضان با سفره‌های عادی تفاوت دارد و پررنگ و لعاب‌تر است. مطبوعات و برنامه‌های تلویزیونی صفحه‌ها و برنامه خاصی را به این موضوع اختصاص می دهند. مثلا به دستور العمل زیر در مورد «سالاد هندوانه همراه با عسل» در این کشور بنگرید:

«شاه و ملکه میوه‌های تابستان هندوانه و خربزه هستند. می‌توانید مخلوطی از این دو میوه را با عسل، نعنا و قدری آب لیمو که خاصیت آرام بخشی دارند، بیامیزید تا زینت‌بخش سفره افطار رمضانی شما باشد». دهان شما آب نیفتاد؟

مراسم شلیک توپ در  شهر شارقه 

ماه رمضان در کشور ثروتمند امارات که اغلب ساکنان آن را خارجی‌ها از جمله مسلمانان شرق آسیا تشکیل می‌دهند، چندان با دیگر کشورهای مسلمان متفاوت نیست جز اینکه در اکثر مساجد این کشور، سحری و افطار مجانی از سوی شماری از ثروتمندان و سازمان‌های خیریه داده می‌شود.

«جامع الشیخ زاید» یا همان مسجد شیخ زاید، بزرگترین مسجد بعد از مسجد الحرام و مسجد النبی در جهان است و یکی از نقاط دیدنی امارات متحده عربی به شمار می‌آید.

در ماه رمضان، این مسجد که قابلیت پذیرش چهار هزار نفر را دارد، برخلاف دیگر ماه‌های سال، مملو از نمازگزاران است،‌ رسمی که میان مردم امارات تاکنون برقرار است، اینکه آنها در روز نخست ماه رمضان، در منزل بزرگترین فرد خانواده یعنی پدر بزرگ جمع می‌شوند و در همانجا افطار می‌کنند.

یکی از آیین‌هایی که از گذشته در سراسر دنیای عرب مرسوم بوده، شلیک توپ در وقت افطار در ماه مبارک رمضان است که پایان روزه‌داری یک روز و زمان افطار را اعلام می کند. این سنت در شهر شارقه امارات هنوز برقرار است و هر روز تلویزیون محلی این شهر، به مدت پانزده دقیقه مراسم شلیک توپ را زنده به نمایش می‌گذارد.

عراق؛ «امحیبس» بازی با دیرینه صدها ساله

آنچه در بین سنت‌های همه مسلمانان در روزهای ماه رمضان مشترک است، دور هم جمع شدن اعضای خانواده پس از اذان مغرب و خوردن افطار است. اما در عراق همچون دیگر کشورها این ماه از ویژگی خاصی نزد خانواده‌ها برخودار است. با غروب آفتاب و آماده شدن برای افطاری، خانواده‌ها به تبادل غذا می‌پردازند. و هر آنچه که پخته‌اند، مقداری از آن را به دو یا سه همسایه کناری خود می‌فرستند و به این ترتیب سفره خانواده‌ها در افطاری با غذاهای گوناگون متنوع می‌شود.

می‌توان گفت که حتی آنهایی که به ارزش‌های دینی در دیگر روزهای سال کمتر اهمیت می‌دهند، در این ماه، به نماز و روزه پایبند می‌شوند و به این ترتیب اغلب مساجد، مملو از نمازگزاران می‌شود.

در این کشور، یک بازی تنها در ماه رمضان میان مردهای عراقی رسم است که عمری چند صد ساله دارد. به آن «امحیبس» یا انگشتر می‌گویند.

نحوه‌ی انجام «امحیبس» به این شکل است که بعد از یارگیری، بازی‌کنان در مقابل هم می‌نشینند و دستان‌شان را با یک پارچه‌ مشترک پنهان می‌کنند. بعد از انجام این کار، طی یک قرعه‌کشی، انگشتری به یک گروه تعلق می‌گیرد و یک نفر از همان گروه، مسوول پنهان کردن آن در مشت یکی از اعضای گروه می‌شود و بعد همه با هم دست‌های مشت‌شده را بیرون می‌آورند. گروه رقیب درباره  این‌که انگشتر در مشت چه‌ کسی است، به جست وجو میپردازد. گروه برنده کسی است که بتواند تشخیص دهد انگستر در میان کدام یک مچ‌های بسته شده است. این بازی تا پاسی از شب ادامه می‌یابد تا اینکه صدای طبل به معنی بیداری برای خوردن سحری و نماز شنیده می‌شود.