شما صفحه ای از سایت قدیمی ایران اینترنشنال را مشاهده می کنید که دیگر به روز نمی شود. برای مشاهده سایت جدید به iranintl.com مراجعه کنید.
روزنامه‌خوانی ۲۲ دی‌ماه

ما روزنامه‌نگارها هم محکومیم

مقایسه دکه مطبوعات در چند روز گذشته هر مخاطبی را شگفت‌زده می‌کند از این همه دورویی و ریا که صفحات روزنامه‌ها را پر کرده است. در روز نخست حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی، سردبیران روزنامه‌ها آن‌قدر دلمشغول ظفرمندی سپاه پاسداران در عملیات شبانه علیه پایگاه آمریکایی عین الاسد بودند که حتی از انعکاس فاجعه سقوط هواپیما در صفحه نخست پرهیز کردند که مبادا تلخی حادثه موفقیت سپاه پاسداران را کم‌اثر کند. شنبه، روزنامه‌ها از پس تعطیلی جمعه برگشتند تا این بار، توجیه‌گر سکوت و انکار مسئولان نظامی و هواپیمایی کشور باشند و تردیدها و سوال‌ها درباره دلایل سقوط و فرضیه‌ها را یک کلام «جنگ روانی» بخوانند و همه را تا بازگشایی معمای جعبه سیاه در انتظار نگه دارند. 

دیروز صبح، مردم وقتی کیوسک مطبوعات را خواندند که شنیده بودند ستاد نیروهای مسلح مسئولیت شلیک پدافند سپاه پاسداران به هواپیمای مسافربری را پذیرفته است. دیروز، روزنامه‌ها مسئولیت خبرنگاری و پرسش‌گری از مسئولان را وانهادند و در روایت رسمی که هر‌گونه اصابت موشک به هواپیما را تکذیب می‌کند تردیدی نکردند.

برخی روزنامه‌ها مسئولیت قصورشان را پذیرفتند، مثل روزنامه هفت صبح که تیتر زده است «ما را ببخشید» و در نامه‌ای به خوانندگانش نوشته است ببخشید که کارمان را خوب انجام ندادیم. اما روزنامه سازندگی فقط بیانیه حزب متبوعش را منتشر کرده است، بی آن‌که مسئولیت رسانه‌اش در عدم کشف حقیقت را بپذیرد. سازندگی نوشته است: «ما به بیگانگان اجازه دادیم نقش دایه مهربان‌تر از مادر را بازی کنند و رسانه‌های داخلی را خنثی و بی‌اثر کنند.»

روزنامه‌های امروز کشور با تیترهایی چون «عذرخواهی عمیق از خطای دردناک»، «نابخشودنی»، «شرمساری»، «شوک بی‌اعتمادی» و «یک آسمان غم» به خبری که دیگر همه مردم می‌دانند واکنش نشان داده‌اند. حالا که همه چیز در نهایت مشخص شده، سوال کردن آسان است.

روزنامه شهروند پرسش‌گری را آغاز کرده و ۲۷ سوال را در محکمه افکار عمومی روی میز گذاشته است، سوال‌هایی که پیش‌تر در رسانه‌های اجتماعی مطرح شده بود، مثل این‌ که چرا پدافند فعال بود؟ چرا پروازها لغو نشد؟ و سوال‌هایی از این دست.

روزنامه جهان صنعت اصرار بر پنهان‌کاری و عملکرد غیرحرفه‌ای فعالان حوزه هوانوردی را بررسی کرده است.

کیهان اما دستور رهبری به پیگیری حادثه را تیتر کرده و از تشریح صادقانه سردار حاجی‌زاده را تقدیر کرده است. صداقت در مسئولان ایرانی چنان گوهر نایابی شده است که وقتی بعد از چهار روز کتمان و پنهان‌کاری، زیر فشار جامعه بین‌المللی و رسانه‌های آزاد، یک مقام نظامی مجبور به اعتراف می‌شود، مدیر‌ مسئول کیهان می‌نویسد «صداقت مثال‌زدنی»!

تصویر امیرعلی حاجی‌زاده دیروز و امروز بر صفحه نخست روزنامه جوان نقش بست. دیروز برای تشریح جزییات عملیات سپاه پاسداران و این‌که گفته بود «حمله به عین الاسد آغاز عملیات بزرگ مقاومت بود» و امروز، که گفته است «ای کاش می‌مردم و شاهد این حادثه نبودم». سردار هنوز دروغ می‌گوید، که اگر چنین شرمساری در وجودش بود، حداقل جمعه عملیاتی نمایشی را پیروزمندانه تشریح و تفسیر نمی‌کرد، وقتی می‌دانست در هنگامه آن شور، چه فاجعه‌ای برای ملت و میهن رقم خورده است.

ستاره صبح تیتر زد «داغ سقوط تازه شد». صلاح‌الدین هرسنی در یادداشتی نوشت کسی نمی‌گوید هیچ هواپیمایی نباید سقوط کند، مشکل آن‌جاست که مسئولان صنعت حمل‌و‌نقل هوایی با انکار واقعیت و پنهان‌کاری، بخواهند علت را به عوامل بعید و غیر‌واقعی نسبت دهند یا اطلاع‌رسانی رسانه‌های برون‌مرزی را فضاسازی و عملیات روانی دشمن علیه نظام بخوانند.

هرسنی ادامه داده است حالا که واقعیت حادثه معلوم شده، رفتار مسئولان عصبانیت و اعتراض افکار عمومی و حتی بی‌اعتمادی آن‌ها را برانگیخته است، آن هم نه به‌خاطر خطای انسانی پدافند سپاه پاسداران، بلکه به‌‌ علت‌یابی متناقض، پنهان‌کاری و شفافیت دیر‌هنگام توضیح حادثه معترض‌اند.

روزنامه‌ها اما در عمل، همچنان روایت رسمی را دنبال می‌کنند و تجمع اعتراضی دانشجویان و مردم مقابل دانشگاه‌ تهران، امیرکبیر و شریف بازتاب چندانی در روزنامه‌ها نداشته است و اغلب به بازنشر خبر ایرنا اکتفا کرده‌اند و هیچ خبرنگاری از محل تجمع مردم گزارشی تهیه نکرده است. با این حال، شهروند نوشته است: «مردم در طلب جایی برای برگزاری سوگواری جمعی‌اند.» این روزنامه با یک روانکاو هم گفت‌و‌گو کرده و از قول او، نوشته است مردم به یک ترومای جمعی، خشم، ناامیدی و بی‌اعتمادی دچار شده‌اند و برای تسکین این اندوه ملی، به یک سوگواری جمعی نیاز است تا اندکی از این غم جمعی سنگین کاسته شود.

اگر خشمگین‌تر نمی‌شوید، روزنامه‌های امروز را با هم بخوانیم.

ما روزنامه‌نگارها هم محکومیم

شهروند از معدود روزنامه‌‌هایی است که به‌صراحت نوشته است که در جریان اشتباه و قصور پدافند هوایی سپاه پاسداران، ما روزنامه‌نگارها هم محکومیم. ما محکومیم چون به بیانیه‌ها اعتماد کردیم. ما محکومیم چون هم‌زمانی سقوط هواپیما با حمله موشکی ایران به پایگاه‌های آمریکایی در عراق را جدی نگرفتیم و باور نکردیم.

ما محکومیم، چون آن‌طور بایسته و شایسته که حرفه‌مان ایجاب می‌کند، از جانب خانواده‌ هموطنانی که در این هواپیما بودند پرسش‌گری و مطالبه‌گری نکردیم.

ما محکومیم، چون گول خوردیم اما گول خوردن اعتبار از‌دست‌رفته ما را بازنمی‌گرداند، باید عذرخواهی کنیم.

به نوشته شهروند، اکنون کشور به یک علامت سوال بزرگ تبدیل شده است و فقط اطلاع‌رسانی شفاف و مداوم می‌تواند راهگشا باشد. شهروند در فهرست سوالاتش، از رییس‌جمهوری پرسیده است شما که فرمانده سال‌های جنگ بودید، چطور از هم‌زمانی سقوط هواپیما و حمله موشکی سپاه پاسداران به احتمال شلیک پدافند شک نکردید؟ و چطور سخنگوی دولت هر فرضیه‌‌ای را قاطعانه رد کرد؟

ما را ببخشید

برخی روزنامه‌ها مسئولیت قصورشان را پذیرفتند، مثل هفت صبح که تیتر زده است «ما را ببخشید» و در نامه‌ای، به خوانندگانش نوشته است که ببخشید که کارمان را در حوزه خبررسانی و شفاف‌سازی حقیقت خوب انجام ندادیم. هفت صبح نوشته است تلاش کردیم، اما نشد.

هفت صبح عذرخواهانه نوشته است ایراد اصلی از خود ما بود، ببخشید ما را که به‌رغم برخی حدس‌ها و شواهد، به حرف‌ها و توجیه‌های مقام‌های هواپیمایی اعتماد کردیم.

ببخشید که فکر کردیم وقتی انجمن متخصصان هوا‌فضای کشور بیانیه می‌دهد، لابد همه چیز را می‌داند. حدس نزدیم که تعهدشان تخصص و دانششان را تحت الشعاع قرار دهد.

این روزنامه در ادامه افزوده است ببخشید ما را که در بمباران بخشنامه‌ها و توصیه‌های مسئولان در لحاظ کردن منافع ملی، یادمان رفت که کشف حقیقت خود بهترین خدمت به منافع ملی است.

پیامدهای حقوقی سانحه سقوط برای ایران

یوسف مولایی، حقوقدان، نوشته است اکنون مسئولیت جبران خسارت‌های مادی و معنوی این حادثه بر عهده ایران است. دولت اوکراین بابت از بین رفتن هواپیما و خدمه خود قطعا طلب خسارت خواهد کرد؛ دولت کانادا هم در ازای از دست رفتن جان ایرانیان دو‌تابعیتی ادعای غرامت خواهد کرد. مولایی نوشته است باید به شکایت‌های خانواده‌های جانباختگان ایرانی در قالب قوانین داخلی درباره پرداخت دیه رسیدگی شود.

به نوشته مولایی، مطالبه خسارت ممکن است از طریق مصالحه حل شود ولی در تعیین نوع غرامت مشکل وجود خواهد داشت، چرا که بیمه‌ها برای شرایط عادی ناشی از نقص فنی، خطای خلبان و مانند این‌ها تعیین غرامت کردند، اما ممکن است سانحه ناشی از برخورد موشک در بیمه‌نامه‌های بین‌المللی لحاظ نشده باشد و این موضوع می‌تواند محل اختلاف شود.

از نگاه این حقوقدان، اکنون ایران در آغاز یک پرونده حقوقی بزرگ قرار دارد و به نظر می‌رسد پروسه رسیدگی به شکایت‌ها هفته‌ها و ماه‌ها طول خواهد کشید، مگر این‌که ایران با کشورهای مدعی فوری به توافق برسد.

برای قربانیان اشک تمساح نریزید

حسین شریعتمداری در تقدیر از صداقت مثال‌زدنی فرمانده سپاه پاسداران نوشته است «سردار حاجی‌زاده (بخوانید نظام اسلامی) با شجاعت و صداقت، در اوج از‌خودگذشتگی، هیچ‌کس دیگری را متهم نمی‌کند و حتی در خطای انسانی اپراتور نیز خود را مقصر می‌نامد». به گفته کیهان، این موضوع مسئولیت‌پذیری مثال‌زدنی فرمانده هوافضای سپاه پاسداران را نشان می‌دهد.

کیهان در حالی سردار حاجی‌زاده را شجاع، صادق و بی‌نظیر می‌خواند که در همین یادداشت، این مورد را مقایسه می‌کند با اقدام دولت آمریکا که به فرمانده «جنایتکار» ناو وینسنس، که ایرباس ایرانی را هدف قرار داد، مدال شجاعت داد و تفاوت قائل است بین این دو مورد و مسئولیت‌پذیری سردار سپاه پاسداران را به رخ می‌کشد.

مدیر مسئول منصوب علی خامنه‌ای در کیهان در سراسر یادداشت خود، با ارائه نمونه‌های خارجی، تکرار می‌کند که سپاه پاسداران با شجاعت و صداقت مثال‌زدنی به میدان آمده و مسئولیت خطای غیرعمدی‌اش را پذیرفته است، دیگر برای قربانیان اشک تمساح نریزید.

از پنهان‌کاری نظام حرفی نزنید

این روزنامه نزدیک به سپاه پاسداران همچنان طلبکار است و نوشته مقام‌های نظام مسئولیت این اشتباه سهوی را پذیرفتند و عذرخواهی کردند و قصور احتمالی را پیگیری می‌کنند، ولی نباید این حادثه با اقدام آمریکا به هدف قرار دادن هواپیمای ایرانی بر فراز خلیج فارس مقایسه شود، چون به گفته جوان، مسئولان آمریکایی، پس از فاجعه، به فرمانده ناو جایزه دادند.

جوان تاخیر در اعلام واقعیت چگونگی بروز حادثه را هم این‌طور توجیه کرده است که این تاخیر نه برای پنهان‌کاری، که برای بررسی‌های دقیق کارشناسی و کشف حقیقت ماجرا بوده است.

این روزنامه نزدیک به سپاه پاسداران همچنین رسانه‌های برون‌مرزی را به القای پنهان‌کاری نظام متهم کرده و به رسانه‌های داخلی هشدار داده است در مواجهه با فاجعه سقوط هواپیما، از هر آهنگی که مولد نفاق و کینه باشد اجتناب کنند.

خاطیان علنی محاکمه شوند

چند تن از نمایندگان مجلس در گفت‌و‌گو با روزنامه آرمان ملی، خواهان محاکمه علنی خاطیان حادثه سقوط هواپیمای اوکراین شدند. غلامرضا حیدری معتقد است باید دستور داده شود سلسله مراتبی که فرمان شلیک به هواپیما را به پدافند دادند، در ملا‌عام محاکمه و مجازات شوند. به گفته این نماینده مجلس، بهترین التیام مردم محاکمه علنی مسئولان این اتفاق است.

به‌ عقیده حیدری، مقام‌هایی هم که این روزها مدام دروغ گفتند و ادعا کردند گمانه‌زنی‌ها درباره اصابت موشک کاملا کذب است، باید در ملاعام محاکمه شوند.

طیبه سیاوشی، دیگر نماینده مجلس، هم گفته است نمی‌خواهم سطح مطالبات مردم را بالا ببرم، وقتی نمی‌توانیم به آن‌ها عمل کنیم.

محمود صادقی اما به آرمان ملی گفته است از جانب من به مردم بگویید فقط سکوتی شرمسارانه دارم.

سهیلا جلودارزاده، دیگر نماینده مجلس، با اشاره به دانشجویان کشته‌شده، گفته است از روزی که اولین دانشجو مجبور به مهاجرت شد، از همان روز این حادثه رخ داد و این جوانان را دائم از دست می‌دهیم. 

تازه چه خبر؟
گزارش‌های رسانه‌ای از مرگ شاهین ناصری، از شاهدان شکنجه نوید افکاری، در زندان تهران بزرگ خبر می‌دهند. منابع نزدیک به خانواده شاهین ناصری در گفت‌وگو با...More
طالبان اسامی شماری از افراد از جمله دو نفر از فرماندهان نظامی طالبان را که به سمت‌های مهم دولتی منصوب کرده است، اعلام کرد. به گفته ذبیح‌الله مجاهد،...More
حسن زرقانی دادستان مشهد از بازداشت شش متهم پرونده کودک‌ربایی در این شهر خبر داد و اعلام کرد که متهم اصلی پرونده هنوز دستگیر نشده وفراری است. زرقانی...More
پارلمان اروپا در قطعنامه‌ای اعلام کرد گروه شبه‌نظامی حزب‌الله لبنان که بارها وفاداری ایدئولوژیک قوی خود به جمهوری اسلامی را نشان داده، دولت لبنان را...More
ارتش سودان در بیانیه‌ای که از تلویزیون دولتی این کشور پخش شد، اعلام کرد تلاش برای کودتا را خنثی کرده و اوضاع تحت کنترل است. یک عضو شورای حکومتی سودان...More