در آخرین روزهای سال ۲۰۱۸، نتفیلیکس-از بزرگ‌ترین سرویس‌های پخش آنلاین ویدیوهای سرگرم‌کننده در دنیاـ با انتشار پیش‌نمایشی از قسمت تازه سریال بلک میرِر (Black Mirror) توجه بسیاری از علاقه‌مندان به این سریال را جلب کرد. اما نکته هیجان‌انگیز و شوکه‌کننده  این قسمت سریال پس از انتشار تریلرش در ۲۷ دسامبر ۲۰۱۸، شکل متفاوت روایت داستان آن بود؛ روایتی تعاملی که مسیرش را بیننده جهت می‌دهد.

شایعات، گفته‌ها و شنیده‌ها حکایت از این داشت که فصل جدید به‌جای داستانی چند قسمتی، در‌ واقع فیلمی بلند با عنوان Black Mirror: Bandersnatch باشد. حالا پس از انتشار این نسخه بر بستر نتفیلیکس، مشخص شده با فیلمی طولانی مواجهیم که مدت‌زمان تماشای آن به انتخاب‌های بیننده در خلال روند داستانی غیرخطی‌اش وابسته است. در واقع بیننده می‌تواند برخی صحنه‌های فیلم را از گزینه‌هایی که حین تماشا به او داده می‌شود انتخاب کند و روایت خودش را از آن بسازد.

تصمیمات جزیی در خصوص اتفاق‌ها و انتخاب‌های شخصیت‌ها و تصمیماتی مهم‌تر که نهایتا به انتخاب یکی از پنج پایان اصلی داستان منتهی می‌شود این فصل از بلک میرر را از فیلم‌ها و سریال‌هایی که پیش از این تماشا کرده‌اید متمایز می‌کند. برای مثال، بیننده می‌تواند نوع رفتار شخصیت اصلی داستان با پدرش را در صحنه‌ای خاص تعیین کند. بر مبنای این تصمیم‌گیری‌های بیننده زمان فیلم از ۴۰ تا ۹۰ دقیقه متغیر است، چرا که با هر انتخابِ بیننده روایتی تازه و تصمیماتی متفاوت در اختیارش قرار می‌گیرد که ممکن است صحنه‌هایی را کوتاه‌تر یا طولانی‌تر نمایش دهد. هر‌چند روند کار بسیار ساده است و بیننده می‌تواند به چند مرحله قبل برگردد یا حتی سریال را با روایتی تازه از ابتدا به تماشا بنشیند، به‌هر‌حال این امکان وجود دارد که بیننده در هر صحنه تصمیم‌های دیگری اتخاذ کند.

در برخی سایت‌ها نموداری از کلیه تصمیم‌های مهمی که در روند داستان تغییر‌سازند منتشر شده است، که با کمک آن می‌توان کلیه حالت‌هایی را که نهایتا به همه پایان‌های آن منجر می‌شوند تماشا کرد. هر چند حتی مطالعه این نمودار می‌تواند داستان را قبل از تماشا برای بیننده لو دهد.

نتفیلیکس پس از انتشار فصل اول سریال بلک میرر در سال ۲۰۱۱، کلیه حقوق این سریال را خرید و فصل‌های بعدی آن را نتفیلیکس به‌صورت اختصاصی تولید و منتشر کرده است. این سریال در کل به تقابل زندگی در دنیای وابسته به تکنولوژی و تاثیرات مثبت و عمدتا منفی آن بر انسان‌ها و روابط بین آن‌ها می‌پردازد. حمله به سیاستمدارها، اعتیاد بیمارگونه به فناوری، تمایل مردم به خشونت در فضای اینترنت و نظام سرمایه‌داری از جمله محورهای قسمت‌های مختلف این سریال خلاقانه است که تلاش می‌کند در خصوص هر یک از موارد یاد‌شده هشدارهایی مستقیم و غیرمستقیم به بیننده بدهد. با این حال، بسیاری از مردم و منتقدان محتوای این سریال را خشونت‌آمیز و حتی مالیخولیایی عنوان می‌کنند.

در Black Mirror: Bandersnatch داستان یک برنامه‌نویس در سال ۱۹۸۴ روایت می‌شود که هدفش تبدیل یک رمان فانتزی به بازی کامپیوتری است. اما در این داستان، آن‌طور که در تریلر فیلم هم دیده می‌شود، خیلی زود دنیای فانتزی،‌ مجازی و واقعی با یکدیگر ترکیب می‌شوند و به‌جای ساخت بازی از روی کتاب فانتزی Bandersnatch، زندگی این برنامه‌نویس است که تحت تاثیر قرار می‌گیرد.

با توجه به این‌که پخش این سریال با این قابلیت ویژه تقریبا در بسترهای پخش رسمی نتفیلیکس (وب، اپلیکیشن‌های به‌روز‌شده نتفیلیکس در اندروید و iOS و تلویزیون‌های هوشمند) ممکن است، کاربران کروم‌کست و اپل‌تی‌وی امکان تصمیم‌گیری در صحنه‌ها را ندارند.

اما در کنار جذابیتی که روایت سریال در راستای تعامل با بیننده ایجاد می‌کند، این سوال نیز پیش می‌آید: آیا نتفیلیکس می‌تواند با مطالعه عمیق انتخاب‌های بینندگانش از تعامل‌ آن‌ها با Bandersnatch طرح‌واره‌ای رفتاری بسازد و از آن استفاده‌های اثرگذار کند؟ اگر‌چه ممکن است اکنون چنین الگوبرداری‌ای از رفتار مخاطبان این سریال و این نمونه کوچک در حال انجام نباشد، این احتمال را باید در نظر گرفت که نتفیلیکس به‌راحتی می‌تواند حتی در قالب طرحی آزمایشی به جمع‌آوری داده‌های یادشده بپردازد و با پایش این اطلاعات، از آن‌ها در زمینه‌های مختلف استفاده کند. ممکن است کاری که فیسبوک با کمک اعتبار‌سنجی لایک‌های کاربران و نمایش تبلیغات مرتبط انجام می‌دهد در سرویسی مانند نتفیلیکس هم قابل‌اجرا باشد.

اگر‌چه تصور انجام چنین عملی از جانب نتفیلیکس یا شرکت‌های مشابه ممکن است اندکی توهم توطئه به نظر رسد، اما آیا می‌توان چنین رفتاری از سوی این شرکت‌ها را به‌طور کامل نفی کرد؟ آنچه واضح است، شرکت‌هایی مانند نتفیلیکس از توان اجرایی و عملیاتی لازم برای انجام مطالعات دقیق و عمیق روی داده‌های کاربران و انتخاب‌های آن‌‌ها برخوردارند.