علی یونسی، دستیار رئیس جمهور در امور اقوام و اقلیت‌ها، ضمن اشاره به چندقومی بودن جامعه ایران گفته است که «ناسیونالیست‌ها بی دلیل از کرد، ترک و بلوچ نگران هستند.»

دستیارحسن روحانی در امور اقوام و اقلیت‌ها، روز شنبه ۱ اردیبهشت، در مصاحبه‌ای با روزنامه قانون در خصوص اقلیت‌ها و اقوام درایران، ضمن اشاره به «لزوم قائل‌شدن حقوق برابر برای همه ایرانی‌ها» گفت که« نباید در کشور شهروند درجه ۲ و ۱ داشته باشیم.»

یونسی، که وزیر اطلاعات در دولت محمد خاتمی نیز بود، با اشاره به لزوم «همشناسی، تبادل و ارتباط» اقوام مختلف ایران با هم افزود که« پذیرفتن تفاوت اقوام، مهمترین اصل قرآنی در این رابطه است.»

در عین حال، او با اشاره به «کثیرالقوم بودن جامعه ایران و نه ملت ایران»، گفت که« لُرها، کُردها و ...، یک قوم جداگانه نیستند و زبان‌های آذری، کردی، مازنی و ...، لهجه‌های زبان فارسی هستند.»

دستیار حسن روحانی در امور اقلیت‌ها و اقوام همچنین ضمن تاکید بر وجود «یک احساس تحقیر و نابرابری» در میان برخی اقوام در ایران گفت که همه ایرانی‌ها باید از حقوق برابر بهره‌مند باشند.

یونسی همچنین با اشاره به لزوم شکل‌گیری احزاب ملی برای مبارزه با واگرایی، گفت که «وجود احزاب محلی مصلحت نیست.»

او همچنین با تاکید بر لزوم «همشناسی» در بین اقوام ایران و ایجاد همبستگی ملی افزود:«سیاست بومی‌گرایی که هرکس در محل خودش تحصیل یا سربازی کند، صحیح نیست».

این مقام دولت حسن روحانی، با انتقاد از برخی افراد دیندار در «به‌کارگیری مفاهیم قومی برای ایجاد شکاف قومی-مذهبی» گفت که در  کنار هم قراردادن مولفه‌های قومی و مذهبی برای همبستگی اجتماعی خطرناک است.

آذری‌ها ترک نیستند؛ برادر دوقولوی کردها هستند

یونسی در بخش دیگری از سخنانش با رد ترک بودن آذربایجانی‌ها گفته است: «باید بین ترک و آذری فرق گذاشت. آذری‌ها، هم زبان فارسی و هم تبار فارسی دارند و فارس تر از خیلی مناطق هستند. آذری ها برادر دوقلوی کردها هستند. این دو همان قوم ماد هستند که قبل از هخامنشیان این سرزمین را گرفتند با همدیگر درگیری داشتند اما همه از یک خانواده بودند. یک بخش زیادی از آذری ها زبان ترکی را گرفتند و فارسی کردند. بعضی از آن‌ها مانند تالشی‌ها همچنان به فارسی قدیم صحبت می کنند.»

او اضافه کرده:‌«زبان ترکی که در آذربایجان رسم شده است، حدود ۴۰۰-۳۰۰ سال بیشتر سابقه ندارد که زبانی عارضی است و درگذشته همه آن‌ها مانند تالشی ها صحبت می‌کردند.»

یونسی در بخش دیگری از سخنانش گفته ترکی که در آذربایجان سخن گفته می شود ترکی فارسی شده است: «دکتر مرتضوی که یک ایران شناس متبحر در ادبیات فارسی بوده و در تبریز زندگی خود را گذرانده است، به همراه دانشجویان خود تحقیقات گسترده ای در این خصوص انجام دادند که حاصل آن یک کتاب شده است. مقام معظم رهبری از طریق آقای حداد عادل از ایشان خواستند که استاد دانشگاه تهران شوند ولی ایشان قبول نکردند. ایشان دو کتاب مهم دارد که یکی از آن‌ها راجع به زبان ترکی است؛ ایشان با گسیل ۵۰۰-۴۰۰ دانشجو به شهر و روستاهای آذربایجان یک تحقیق میدانی انجام دادند و زمان و نحوه شکل گیری زبان آذری را بررسی کردند و ثابت کردند که زبان اصلی آذربایجان، فارسی بوده و همچنان در خیلی از مناطق آذربایجان به فارسی صحبت می‌کنند. البته پان‌ترکیست ها او را منزوی و طرد کردند. در واقع زبان آذری یک لهجه از زبان فارسی محسوب مي‌شود و البته یک قسمت از آن هم ترکی است که بخش زیادی از آن فارسی شده است. بنابراين فارسی زبانان ترکی را از گیلکی راحت‌تر متوجه می‌شوند. در حقیقت می‌توان نام آن را ترکیِ فارسی یا ترکیِ ایرانی گذاشت.»

در مورد ترکمن‌ها هم یونسی گفته:‌ «ترکمن ها از نژاد ایرانی نیستند و زبان آن‌ها نيز از زبان ما تاثیر نگرفته است. البته آداب و رسوم آن‌ها مانند نوروز، اسب سواری، ورزش، سفره های غذا و ... ایرانیزه شده و حتی آن طرف مرز هم، اینچنین است.»

سخنان یونسی، خصوصا در مورد زبان ترکی، واکنش‌های زیادی در فضای مجازی برانگیخته است. به عنوان نمونه باعث شده برخی فعالین هویت‌طلب آذربایجانی خواستار استعفا یا عزل او شوند:

کاربر دیگری که کردزبان است گفته:

کاربر دیگری هم با اشاره به سخنان قبل‌تر یونسی در مورد «هویت عراقی»نوشته است:

سخنان یونسی انتقادات برخی نمایندگان مجلس را  نیز برانگیخت، تا آنجا که علی یونسی  چهارشنبه ۵ اردیبهشت در  جوابیه‌ای که در روزنامه قانون منتشر شد اظهار داشت از سخنان او سوءبرداشت شده و  در نظر او «زبان‌ها تفاوت نژادی ایجاد نمی‌کنند».