سی‌و‌چهارمین جشنواره موسیقی فجر از عصر روز چهارشنبه ۲۴ بهمن‌ماه، با ۸۵ اجرا در ۸ تالار کشور و گروه‌هایی عمدتا ایرانی و چند گروه از کشورهای دیگر کار خود را آغاز کرده است. اجراها البته به تالارهای تهران محدود نیست و برخی از گروه‌ها در شهرستان‌های مختلف هم با عنوان جشنواره موسیقی فجر به اجرای برنامه می‌پردازند.

نگاهی به جدول اجراهای جشنواره نشان می‌دهد همان تقسیم‌بندی‌های همیشگی دوره‌های گذشته بر جشنواره ساری و جاری است،‌ هرچند مدیریت این دوره از جشنواره بر عهده تیمی تازه است که برای نخستین بار مدعی شده‌اند بر اساس آیین‌نامه‌ای نسبتا مفصل جشنواره را مدیریت می‌کنند.

در سه دوره گذشته، مدیریت جشنواره با حمیدرضا نوربخش، مدیرعامل خانه موسیقی، بود که نحوه اداره جشنواره انتقادات فراوانی به همراه داشت. این دوره اما مدیریت جشنواره بر عهده علی ترابی، مدیر دفتر امور موسیقی وزارت ارشاد، است که پیش از این نیز تجربه اجرای موفق چند دوره جشنواره موسیقی فجر را در کارنامه کاری‌اش دارد. دبیری جشنواره را شاهین فرهت، آهنگساز و موسیقی‌دان پیشکسوت، و دبیری اجرایی آن را شهرام  صارمی، نوازنده کمانچه، بر عهده دارند.

در همان بدو کار و چند هفته‌ مانده به شروع جشنواره، برخی از خوانندگان موسیقی سنتی به چگونگی انتخاب و گزینش گروه‌ها اعتراض کردند و دست‌اندرکاران جشنواره را به عدول از آیین‌نامه‌ متهم کردند. مدیران جشنواره در نشستی مطبوعاتی به بخشی از انتقادها پاسخ دادند و گفتند به اجرای دقیق آیین‌نامه مقیدند.

نگاهی به جدول اجراهای جشنواره نشان می‌دهد از چهره‌های نامدار، به‌خصوص در عرصه آواز و خوانندگی، کمتر نشانی است و بیشتر گروه‌ها با خواننده‌های جوان‌تر به میدان آمده‌اند.

 

ارکستر ملی و  اجرای آثاری از هنرمندان کشور آذربایجان

بخش ارکسترال، شامل ارکستر ملی و ارکستر مجلسی و ارکستر سمفونیک، را باید معروف‌ترین بخش جشنواره نام نهاد؛ جایی که سه رهبر و موسیقی‌دان نسبتا شناخته‌شده رهبری این سه ارکستر را بر عهده دارند. فریدون شهبازیان با ارکستر ملی، منوچهر صهبایی با ارکستر مجلسی و شهرداد روحانی با ارکستر سمفونیک تهران. در این میان، ارکستر ملی برای نخستین بار یک رهبر مهمان نیز دارد. آقا‌وردی پاشایوف، رهبر ارکستر شناخته‌شده کشور آذربایجان، همراه سمیر‌جعفراف، خواننده آذربایجانی، برخی از قطعات نسبتا معروف موسیقی آذری را در جشنواره امسال اجرا خواهند کرد.

ارکستر مجلسی، به رهبری منوچهر صهبایی، نیز بعد از سال‌ها اثر سمفونیک معروف حسین دهلوی با نام بیژن و منیژه را اجرا خواهد کرد.

بخش موسیقی نواحی جشنواره امسال اما به نظر پر‌و‌پیمان‌تر از دوره‌های گذشته است. مدیریت این بخش را علی مغازه‌ای بر عهده دارد، که تجربه موفق اداره جشنواره‌های نواحی آیینه‌دار در حیطه موسیقی مقامی و نواحی ایران را در کارنامه کاری‌اش دارد. در این بخش، ۱۵ اجرا به‌صورت فردی و گروهی در تالار حوزه هنری روی صحنه می‌رود، مکانی که شاید نخستین اجراهای موسیقی نواحی ایران در سال‌های پایانی دهه ۶۰ تحت عنوان جشنواره هفت اورنگ در همین مکان برگزار شد.

دو بزرگ موسیقی سنتی، چند نوازنده شناخته‌شده پیانو

حضور محمد اسماعیلی و مجید کیانی، دو نوازنده نامدار، از دیگر رخدادهای قابل‌اعتنای این جشنواره است. محمد اسماعیلی، که شاید یکی از آخرین بازماندگان نسل طلایی موسیقی ایران باشد، همراه سعید ثابت در گروه فرامرز پایور به اجرای برنامه‌ می‌پردازند تا با اجرای برخی از قطعات این موسیقی‌دان نامیِ تاریخ معاصر نامش را زنده کنند. مجید کیانی اما، به سیاق تمامی اجراهای گذشته‌اش، تک‌نوازی سنتور دارد. در کنار این دو تن، سه نوازنده شناخته‌شده پیانو نیز به تک‌نوازی این ساز می‌پردازند؛ رافائل میناسکانیان، فریماه قوام صدری و هوشیار خیام، که هر کدام از این سه تن مخاطبان خاص خود را دارند.

میان نسل‌های بالای ۵۰ سال نیز می‌توان از حسین بهروزی‌نیا، نوازنده بربط، حسین پرنیان با گروه همایون به خوانندگی فاضل جمشیدی، رضا موسوی‌زاده با گروه فاخته یاد کرد. دو خواننده نسبتا شناخته‌شده این سال‌ها، وحید تاج و اشکان کمانگری، نیز در این جشنواره اجرای برنامه دارند.

حذف بخش بانوان، آب رفتن بخش خارجی

امسال نیز، مانند دو سه سال گذشته، بخش مجزایی به نام بانوان در جشنواره نیست، اما برخی از بانوان، چه در قالب گروهی و چه به‌صورت انفرادی، اجرای موسیقی دارند. پروین بهمنی، نوازنده موسیقی محلی، و گروه هنرستان موسیقی دختران، گروه گلبانگ به سرپرستی بهناز ذاکری، نوازنده سنتور، فریماه قوام صدری، نوازنده پیانو، و بهاره فیاضی، نوازنده تار، از جمله زنان هنرمندی هستند که در جشنواره به اجرای برنامه می‌پردازند.

در کنار حذف بخش بانوان، باید به آب رفتن و کاهش حضور گروه‌های بین‌المللی هم اشاره کرد. در جشنواره امسال، فقط از چهار گروه خارجی دعوت به اجرای برنامه شده است. به نظر می‌رسد فضای سرد و یخ‌زده اقتصاد کشور سرمای خود را به بخش خارجی جشنواره نیز سرایت داده است تا گروه‌هایی با تعداد اندک، در حد دو تا چهار نفر از کشورهای ایرلند، دانمارک، اسلوونی و آذربایجان در جشنواره حضور پیدا کنند.

موسیقی پاپ و غیبت نسل اول بعد از انقلاب

هرچند بخش موسیقی پاپ امسال نیز چند خواننده نسبتا پر‌سر‌و‌صدای یکی دو سال اخیر، مانند بهنام بانی، را در سبد اجراهای خود قرار داده است، از سایر هنرمندان پاپ، چون محمد اصفهانی، احسان خواجه‌امیری، علیرضا عصار، نام و نشانی نیست. شاید چهلمین سالگرد انقلاب بهانه مناسبی بود تا از این چهره‌ها نیز اجرایی در جشنواره گنجانده می‌شد، اما بخش پاپ جشنواره، چه با حضور و چه بدون حضور این افراد، همواره با استقبال مخاطبان روبه‌رو می‌شود، و به همین دلیل، مانند دوره‌های گذشته، در تالار میلاد برگزار می‌شود، که گنجایش آن چند برابر تالارهای دیگر جشنواره است. ماکان‌،‌ شهاب مظفری، محسن ابراهیم‌زاده،‌ علیرضا طلیسچی، آرش و مسیح، امیر‌عباس گلاب و گروه هفت از جمله هنرمندان سبک پاپ‌اند که در جشنواره امسال برنامه‌ اجرا می‌کنند.

بخشی از جشنواره به نمایش فیلم‌هایی مرتبط با موسیقی اختصاص یافته است، که تقریبا عمده این آثار پیش از این بارها در تالارهای تهران به نمایش درآمده‌ بودند، اما به نظر می‌رسد تجربه نمایش یک‌جای آن‌ها در تالار خانه سینما بتواند ارزیابی موثرتری از فضای مستندسازی در حیطه موسیقی را در اختیار مخاطبان قرار دهد؛ به‌خصوص که در دو سه سال اخیر ساخت مستند‌هایی درباره تاریخ موسیقی معاصر ایران رونق گرفته است و خبرها از ساخت مستند‌های موسیقایی دیگری نیز حکایت می‌کند.

جشنواره موسیقی فجر از ۲۴ بهمن آغاز شده است و تا ۲۹ بهمن ادامه دارد و مراسم  اختتامیه عصر ۳۰ بهمن در تالار وحدت برگزار می‌شود.