فاطمه علی‌اصغر، خبرنگار حوزه میراث فرهنگی و خبرنگار وب‌سایت «روزآروز» که برای نخستین‌بار خبر کشف جسد مومیایی‌شده رضاشاه پهلوی را منتشر کرد، آخرین مشاهدات و شنیده‌ها از کشف جنازه‌ مومیایی‌شده در آرامگاه عبدالعظیم در شهرری را در گزارشی در وب‌سایت خبری- تحلیلی «بهار» منتشر شده، شرح داده است.

مهم‌ترین نکات گزارش:

• شاهدان به ما گفتند این محفظه ساعت ۵ عصر دیروز، یکشنبه (دوم اردی‌بهشت)، هنگام کار کارگران در «باغ توتی» آرامگاه عبدالعظیم پیدا شده است.

• جسد داخل محفظه‌ای بتنی بوده و همراه آن، وسایلی چون شمشیر هم کشف شده است.

• دیشب عالی‌ترین مسؤولان میراث فرهنگی در محل کشف جنازه حاضر شده بودند و از نزدیک شاهد وقایع بودند. اما مسؤولان میراث‌فرهنگی فعلاً تصمیمی ندارند در این زمینه اظهار نظری بکنند.

• محل کشف جسد به مقبره رضاشاه نزدیک است. بخش غربی آرامگاه، همان جایی است که مقبره رضاشاه قرار داشته و پس از تخریب به‌دستور صادق خلخالی، حاکم شرع اوایل انقلاب، در اردی‌بهشت‌ماه ۱۳۵۹، در محل آن یک حوزه علمیه بنا شد.

• یکی از شاهدان به ما گفت: «شکافتن این محفظه به‌سختی انجام شد… هنگام حفر آن، برخی بناها و ساختمان‌های آستان می‌لرزید؛ اما بالاخره کارگران موفق شدند و ما بعداً فهمیدیم که این محفظه بتنی همان محل جنازه رضاشاه بوده است».

• یکی از کارمندان اسبق تولیت آستان عبدالعظیم که در روز خاک‌سپاری رضاشاه حضور داشته، به ما گفت: «برای دفن رضاشاه، جسد او را داخل محفظه‌ای بتنی گذاشته بودند. اما با اعتراض روحانیان مبنی‌بر این‌که این روش با شرع مطابقت ندارد، رفتند و خاک آوردند و کف محفظه بتنی ریختند. سپس در عمق بسیار زیاد و به فاصله‌ای اندکی از هشت‌ضلعی مقبره به خاک سپردند».

مشروح گزارش وب‌سایت «بهار»:

یکی از مسؤولان روابط‌عمومی آرامگاه عبدالعظیم، صبح به روزاروز گفته بود دیروز این‌جا اتفاقاتی افتاده، ولی از کم‌وکیف آن اطلاعی ندارند؛ اما عصرگاهان، آجرلو، مدیر این روابط عمومی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفته که جسدی پیدا شده، اما مومیایی نبوده است. آقای آجرلو گفته جسد پیدا شده را «طبق قواعد اسلامی» دوباره دفن کرده‌اند.

حسن خلیل‌آبادی، رییس کمیسیون میراث فرهنگی و گردشگری شورای شهر تهران، اصل ماجرا را تأیید کرده و گفته است که مسؤولان آستان این جنازه را دوباره در محل کشف دفن کرده‌اند تا کارشناسان سازمان میراث فرهنگی درباره سرنوشت آن نظر دهند. آقای خلیل‌آبادی گفته «احتمالاً» جسد پیدا شده، جسد رضاشاه است.

برای تحقیق بیشتر به محل رفتیم. شاهدان به ما گفتند این محفظه ساعت ۵ عصر دیروز، یکشنبه (دوم اردی‌بهشت)، هنگام کار کارگران در «باغ توتی» آرامگاه عبدالعظیم پیدا شده است. همان زمان، با نیروی انتظامی تماس گرفته می‌شود.

کارگران در بخش غربی آرامگاه عبدالعظیم، در پروژه توسعه آرامگاه، مشغول کار و حفاری بوده‌اند.

پس‌از حضور پلیس، مسؤولانی از سازمان‌ها و نهادهای مرتبط، در محل کشف حاضر می‌شوند. شاهدان محلی به ما گفتند که جنازه از آستان خارج شده؛ درحالی‌که خلیل‌آبادی و آجرلو تأکید دارند جسد دوباره دفن شده است.

آن‌طور که ما دیدیم، عملیات عمرانی و حفاری متوقف شده است. تنها چند کارگر محوطه را پاک‌سازی می‌کردند. دور محل حفاری، پرده‌هایی از جنس گونی و نیز یک دیواره فلزی نازک کشیده شده است.

مدیر میراث فرهنگی شهرری، از کل ماجرا بی‌خبر است. وقتی ایسنا از او پرسید آیا برای حفاری در این منطقه از شما استعلام شده یا نه، گفت احتمالاً از مدیران و مراجع بالاتری برای این اتفاقات استعلام شده است.

شنیده‌های ما هم حاکی است دیشب عالی‌ترین مسؤولان میراث فرهنگی در محل کشف جنازه حاضر شده بودند و از نزدیک شاهد وقایع بودند. اما مسؤولان میراث‌فرهنگی فعلاً تصمیمی ندارند در این زمینه اظهار نظری بکنند.

چرا ممکن است جسد پیدا شده، جسد رضاشاه باشد؟

۱. محل کشف جسد به مقبره رضاشاه نزدیک است

بخش غربی آرامگاه، همان جایی است که مقبره رضاشاه قرار داشته و پس از تخریب به‌دستور صادق خلخالی، حاکم شرع اوایل انقلاب، در اردی‌بهشت‌ماه ۱۳۵۹، در محل آن یک حوزه علمیه بنا شد.

اما گویا اخیراً مسؤولان آرامگاه، در چارچوب طرح توسعه، تصمیم گرفته بودند در محل جنجالی امروز، سرویس‌های بهداشتی عمومی چندطبقه بسازند.

کارگران بدین‌منظور، زمین را تا عمق هشت‌متری حفر کردند و در این عمق بود که به محفظه‌ای بتنی رسیدند. یکی از شاهدان به ما گفت: «شکافتن این محفظه به‌سختی انجام شد… هنگام حفر آن، برخی بناها و ساختمان‌های آستان می‌لرزید؛ اما بالاخره کارگران موفق شدند و ما بعداً فهمیدیم که این محفظه بتنی همان محل جنازه رضاشاه بوده است».

۲. جسد رضاشاه در محفظه بتنی قرار داشته است

یکی از کارمندان اسبق تولیت آستان عبدالعظیم که در روز خاک‌سپاری رضاشاه حضور داشته، به ما گفت: «برای دفن رضاشاه، جسد او را داخل محفظه‌ای بتنی گذاشته بودند. اما با اعتراض روحانیان مبنی‌بر این‌که این روش با شرع مطابقت ندارد، رفتند و خاک آوردند و کف محفظه بتنی ریختند. سپس در عمق بسیار زیاد و به فاصله‌ای اندکی از هشت‌ضلعی مقبره به خاک سپردند».

سابقه تاریخی: یک جسد جنجالی

کشف این جسد مومیایی‌شده تقریباً ۸۰ سال بعد از تاج‌گذاری رضاشاه در ۴ اردی‌بهشت ۱۳۰۵ در تالار سلام کاخ گلستان روی می‌دهد.

رضاشاه در سال ۱۳۲۴ در تبعید در ژوهانسبورگ از دنیا رفت. جنازه مومیایی‌شده او چهارسال بعد، به ایران آورده و در مقبره بزرگی در شهرری دفن شد.

انتقال جسد، همان زمان با انتقاد نیروهای سیاسی روبرو بود. محمد مصدق و سایر چهره‌های ارشد جبهه‌ملی قصد داشتند علیه برگزاری مراسم رسمی برای تشییع او، در مجلس نطق کنند که با پادرمیانی حسین مکی منصرف می‌شوند.

جنجال بعدی زمانی رخ داد که صادق خلخالی، حاکم شرع وقت، در اردی‌بهشت ۱۳۵۹ جلودار تخریب مقبره رضاشاه شد. اما در حین تخریب، جنازه رضاشاه پیدا نشد و این طور شایع شد که محمدرضا، جنازه پدرش را مخفیانه در هنگام خروج از ایران، با خود برده است.

اما فرح دیبا، در یک مستند تلویزیونی در شبکه تلویزیونی «من‌وتو»، این شایعه را که جنازه رضاشاه حین انقلاب از ایران خارج شده، تکذیب کرد.