از اجرای ۳۰۰ نوازنده جوان تا رهاسازی استعدادها بعد از جشنواره
چهارمین دوره از جشنواره موسیقی نواحی جوان، شامگاه جمعه دوم شهریورماه، در فرهنگسرای نیاوران به کار خود پایان داد. با پایان یافتن این بخش از جشنواره، بخش شهری و کلاسیک جشنواره در تالار رودکی کار خود را آغاز کرده است که تا ۱۸ شهریور ادامه خواهد داشت.
بخش نواحی جشنواره موسیقی جوان، پیش از این و در سالیان دور، در قالب جشنواره موسیقی نواحی کرمان و به دبیری محمدرضا درویشی در شهر کرمان برگزار میشد؛ اما چند سالی است که دستاندرکاران دفتر موسیقی ارشاد و سیاستگذاران جشنواره جوان به این تصمیم رسیدند که بخش موسیقی نواحی را نیز به جشنواره جوان اضافه کنند.
حجم بالای متقاضیان شرکت در جشنواره، نشان از اقبال به موسیقی نواحی در اقصی نقاط ایران میدهد و بیان این نکته که سیاستهای حاکمیتی در ممانعت از گسترش موسیقی معکوس عمل کرده است.
براساس گزارش هومان اسعدی، دبیر جشنواره جوان، از ۱۶۰۰ اثری که به دبیرخانه جشنواره ارسال شد، ۶۰۰ اثر مربوط به جشنواره موسیقی نواحی ایران بود که درنهایت ۳۰۰ اثر به مرحله نهایی راه یافت که ۴۸درصد کل اجراهای جشنواره موسیقی جوان را شامل میشد.
از میان ۹۰ داور بخشهای مختلف، بیش از ۳۰ چهره شناختهشده و برجسته موسیقی نواحی ایران، داوری بخش نواحی را برعهده داشتند.
برآوردهشدن۸۰درصد انتظارات داوران
ارزیابیهای داوران از اجراهای بخشها و ردههای سنی مختلف، از کیفیت متفاوت اجراها در بخش موسیقی نواحی خبر میدهد. برای نمونه کیخسرو پورناظری، آهنگساز و نوازنده ساز تنبور که داوری اجراهای بخش موسیقی کردستان در ساز تنبور را برعهده داشت، در گفتوگویی با سایت جشنواره جوان، به ارزیابی اجراهای امسال در مقایسه با سال گذشته پرداخت و گفت: «در مقایسه با دوره گذشته، پیشرفت در تمامی گروههای سنی دیده میشود، اما گروه سنی الف، اجراهای بهتری داشتند.»
علیاکبر مرادی، تنبورنواز نامی و دیگر داور این بخش نیز ضمن تاکید بر رشد محسوس نسبتبه دور قبلی و تاکید بر مشکلاتی در بخش آوازی، گفت که ۸۰ درصد انتظارات داوران برآورده شده است.
محمدرضا اسحاقی، استاد نامدار و دوتارنوازی که نغمه و صدایش در سریال پایتخت، چندسالی شنیده میشود، ازجمله داوران بخش موسیقی مازندران بود که درباره اجراهای جوانان این منطقه، نظری مثبت داشت و گفت: «آموزشهایی که جوانان نوازنده دیدهاند، درست بوده و آنها توانستند بهخوبی آن را در اجرای خود پیاده سازند».
مشکلات معیشتی و ارتباط آن با ضعف اجرای افراد در سنین بالاتر
درمقابل اما علیاکبر شکارچی، نوازنده برجسته کمانچه، اجراهای نوازندگان در سنین بالاتر را ضعیفتر ارزیابی میکند. او که به همراه فرج علیپور و رضا پرویززاده، داوری بخش موسیقی لری جشنواره را برعهده داشتند، مشکلات معیشتی و اقتصادی را موثر در اجرای گروههای سنی بالاتر میداند.
علیاکبر شکارچی دلایل افت کیفی کار هنرمندان جوان را اینگونه توضیح میدهد: «در این سن، عقل و منطق در زندگی انسانها نقش پررنگتری دارد. نوازندگان ما دچار مشکلات و درگیریهای فکری هستند و مجال برای رشد و شکوفایی آنها فراهم نیست و آینده روشنی بهلحاظ اقتصادی متصور نیستند. تا زمانیکه هنرمندان ما در ناامنی معیشتی بهسر میبرند، روی نوازندگی نمیتوانند تمرکز کنند.
این نظری است که تقریبا گروهها و داوران دیگر مناطق موسیقی نیز بر آن تاکید دارند؛ چراکه عمده نوازندگانی که به سنین بالای بیستسال میرسند، درپی شغلی و کسب درآمدی هستند و اگر اجرای موسیقی را بهعنوان یک پیشه انتخاب کنند، بهطور طبیعی، بهسمت اجرای قطعاتی میروند که در مجالس سوگ و سرور بیشتر مورد پسند است.
غیبت نوازندگان منطقه جنوب و سیستانوبلوچستان
بهرغم تمامی نقاط مثبتی که جشنواره موسیقی نواحی از آن برخوردار است، اما بهنظر میرسد چه در تمهیدات قبل از جشنواره و چه در زمان برگزاری و چه بعد از آن، نقطهضعف های اساسیای وجود دارد که سخنان دستاندرکاران این جشنواره را درباره برنامهریزی منظم آن، با تردیدهای جدی روبرو میکند.
برای نمونه در فراخوان جشنواره، کارگان(رپرتوارهای) مشخص و تعریفشدهای برای بخشهای موسیقی دستگاهی و کلاسیک منتشر شده، اما در بخشهای موسیقی نواحی، تنها به بیان این نکته اکتفا شده است که نوازنده یا خواننده هر منطقهای، مقامات آن منطقه را اجرا کند. جالب آنکه حتی نام مقام یا ترانه یا قطعه و نغمه آن منطقه نیز آورده نشده است؛ درحالیکه با جستوجویی اندک در ادبیات صوتی و مکتوب موجود در فضای موسیقی نواحی عمده مناطق، میتوان مهمترین مقامات هر منطقه را احصاء و همانها را بهمانند بخشهای موسیقی دستگاهی و کلاسیک معرفی کرد تا افرادی که در رقابتها شرکت میکنند، بدانند چه قطعهای را باید بنوازند.
در فراخوان جشنواره کمترین رده سنی، ۱۵تا ۱۸ سال در نظر گرفته شده بود، اما برخی افرادی که در جشنواره به اجرای برنامه پرداختند، سنی حتی کمتر از هفتسال داشتند. برای نمونه، رضا محرابیورگ از خراسانشمالی که بهرغم اجرای خوب و باقدرتش، سن خیلی کمی داشت. پیش از این در جشنواره موسیقی جوان، یک رده سنی کودکان هم در نظر گرفته میشد که به افراد زیر ۱۲ سال اختصاص داشت.
غیبت نوازندگانی از جنوب ایران، بهخصوص منطقه بوشهر که موسیقی بسیار غنی دارد و نیز موسیقی منطقه سیستانوبلوچستان که خود پهنه بزرگی از موسیقی مناطق ایران است، سوالبرانگیز است.دستاندرکاران و دبیر جشنواره نیز در اختتامیه یا دیگر زمانهای جشنواره، توضیحی درباره دلیل غیبت این دو ناحیه بزرگ و موسیقیخیز ندادند.
تبلیغات ضعیف و تالار خالی
جشنواره در سه نوبت صبح و عصر و شب در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد. اما بهرغم آنکه اجراها و تماشای آنها رایگان بود، تالار اجرا با کمترین تماشاگر در این ایام روبرو بود. بهنظر میرسد تبلیغات ضعیف و اطلاعرسانی ناقص، سبب شد تا شهروندان از کیفیت و تنوع این اجراها مطلع نشوند. ضمن آنکه نگاهی به سایت جشنواره هم نشان میداد که بهجز چند عکس از اجرای روزهای جشنواره، تقریبا فیلمی از این اجراها روی سایت قرار نگرفت؛ درحالیکه بهراحتی و با راهاندازی یک کانال تلگرامی یا حتی اینستاگرام، میتوانستند اجراهای خوب و مهم جشنواره را در شبکههای اجتماعی همرسانی کنند که هم به تشویق نوازندگان میانجامید و هم مخاطبان بیشتری را به سالن میکشاند.
تنها رسانهای که سعی کرد برخی از اجراهای خوب جشنواره را در قالبهای ویدئوهایی کوتاه منتشر کند، وبسایت هفدانگ بود.
رهاسازی استعدادها بعد از جشنواره
اما مهمترین نکتهای که مورد تاکید و انتقاد برخی از چهرههای برجسته موسیقی، بهخصوص در بخش موسیقی نواحی است، به بعد از رقابتهای جشنواره بازمیگردد. دستاندرکاران جشنواره و نیز وزارت ارشاد، هنرمندان موفق و برگزیده را بعد از جشنواره تقریبا رها میکنند و سراغی از آنها نمیگیرند. این هنرمندان نیز بهدلیل نداشتن صحنهای برای اجرا و عدم نمایش ساز در صداوسیمای منطقه یا ناحیه خود، عملا سرخورده میشوند. بیتوجهی به برگزیدگان جشنواره البته سنتی دیرینه در ساختار دولتی موسیقی دارد. این نقطه ابهامی است که آقای اسعدی( دبیر جشنواره) نیز در یادداشتی به آن اشاره کرده و نوشته بود: «پرسشی اساسی همواره در ذهن بسیاری از اهالی موسیقی وجود داشته است: پس از شناسایی و معرفی استعدادهای جوان در عرصه هنر موسیقی، چه تدابیری برای برگزیدگان اندیشیده شده است؟»