جهان کرده‌ام از سخن چون بهشت

از این بیش تخم سخن کس نکِشت

بناهای آباد گردد خراب

ز باران و از تابش آفتاب

پی‌افکندم از نظم کاخی بلند

که از باد و باران نیابد گزند

هر آن‌کس که دارد هِش و رای دین

پس از مرگ بر من کند آفرین

نمیرم از این پس که من زنده‌ام

که تخم سخن را پراکنده‌ام

امروز هشتاد و چهارمین سالروز افتتاح آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی طوسی، شاعر حماسه‌سرای ایرانی و سراینده شاهنامه، بزرگ‌ترین حماسه ملی ایران است. بسیاری او را بزرگ‌ترین سراینده پارسی‌گو می‌دانند که دارای شهرتی جهانی است. فردوسی را حکیم سخن، استاد سخن پارسی و حکیم طوس نیز لقب داده‌اند.

ابوالقاسم فردوسی در سال ۳۲۹ قمری در روستای پاژ و در خانواده‌ای دهقان متولد شد و سال‌های آغازین زندگی خود را در دوران سامانیان سپری کرد. در آن دوران به‌واسطه پشتیبانی گسترده شاهان سامانی از زبان و اندیشه ایرانی، هنر و ادبیات ایران پیشرفت چشم‌گیری کرد و فردوسی نیز در این میان با اتکا به تلاش کسانی که در سده‌های سوم  و چهارم هجری در شکوفایی زبان فارسی کوشیده بودند، توانست شاهنامه را که یکی از مهم‌ترین آثار و متون کهن فارسی ایران است ، پدید آورد.

او در سال ۴۱۶ قمری، در سن ۸۷ سالگی در زادگاه خود چشم از جهان فرو بست و در باغ خود در طوس به خاک سپرده شد.

آرامگاه نیمه ساخته شده که بعدا طرح هرمی آن به شکل امروزی تغییر کرد

در طول تاریخ، بناهای متعددی بر مزار این هنرمند ساخته شده، ولی پس از آن، در جریان تحولات اجتماعی گوناگون ویران شده است، تا این که در نهایت ۸۴ سال پیش، در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۱۳، رضاشاه پهلوی پس از مراسم اختتامیه کنگره فردوسی، با سخنرانی در مراسم بزرگداشت این شاعر و هنرمند، آرامگاه و بنای یادبود جدید او  را افتتاح کرد.

این بنا را کریم طاهرزاده بهزاد، مهندس و معمار ایرانی و از فعالان جنبش مشروطه‌خواهی طراحی کرد و ساخت و هوشنگ سیحون، معمار سرشناس ایرانی، پس از ۳۰ سال، با ایجاد تغییراتی اندک در ابعاد و تزئینات آن، این بنا را مجددا طراحی و بازسازی کرد.

کریم طاهر زاده بهزاد، طراح آرامگاه فروسی

هوشنگ سیحون، معماری که تغییراتی را در طرح کریم طاهر زاده ایجاد کرد

 

معمار مجری این آرامگاه، حسین لرزاده بود و ساخت آن، طی ۸ سال انجام شد.

معمار مجری آرامگاه، حسین لرزاده

آرامگاه فردوسی در شهر طوس و در فاصله ۲۸ کلومتری شرق روستای پاژ، زادگاه فردوسی قرار دارد و مساحت این مجموعه شش هکتار است که باغ آرامگاه، استخر و تندیس حکیم‌ابوالقاسم فردوسی، اثر «ابوالحسن صدیقی»، پیکرتراش بنام ایرانی، ساختمان‌های اداری، کتابخانه، موزه و آرامگاه مهدی اخوان ثالث، در آن قرار دارد.

ابوالحسن صدیقی، پیکر تراش تندیس فردوسی در آرامگاهش

 

ساختمان کلی این بنا که از سنگ مرمر است با الهام از آرامگاه کورش هخامنشی، مربع‌شکل و پلکانی ساخته شده و در تزئینات بیرونی آن، از عناصر تخت‌جمشید، همچون ستون و سر‌ستون و نقش فروهر استفاده شده است.

در مجموع ۱۲ ستون در اطراف ساختمان اصلی آرامگاه وجود دارد و در هر سوی بنای اصلی، یک کتیبه مرمرین به ابعاد ۱/۵ متر در ۴ متر وجود دارد که در هرکدام از آن‌ها ۱۲بیت از اشعار فردوسی، حکاکی شده است.

مساحت کلی بنا ۱۰۳۴ مترمربع و ارتفاع آن، ۱۸ متر است. دوپلکان دو طرف سکوی اولیه بنا، امکان دسترسی بازدیدکنندگان به ساختمان اصلی آرامگاه را فراهم کرده است.

ورودی به داخل آرامگاه که در سمت غربی بنا قرار دارد، با دو پلکان شمالی و جنوبی به زیر زمین و اتاق اصلی آرامگاه و محل دفن پیکر فردوسی ختم می‌شود.

مساحت محوطه داخلی آرامگاه ۹۰۰ مترمربع و ارتفاع آن، ۵ متر است که با نقوش برجسته مرمرین که راوی  تصاویری از داستان‌های شاهنامه و سروده‌هایی از فردوسی است، تزئین شده است.

آرامگاه فردوسی از نخستین آثار معماری ایرانی است که با الهام‌گرفتن از معماری تخت‌جمشید طراحی و ساخته شده است.