اعظم طالقانی نامی آشنا برای فعالان سیاسی، مذهبی و اجتماعی است. دختر آیت الله محمود طالقانی،  نواندیشی دینی که می‌توان از او به عنوان یکی از رهبران انقلاب اسلامی ایران یاد کرد. حضور متفاوت خانم طالقانی با وجودی که توانایی راه رفتن نداشت یکی از خبرسازترین اتفاقاتی بود که درهنگام ثبت نام دوازدهمین دوره ریاست جمهوری رخ داد. زنی که بنا به گفته خودش آمد تا تکلیف رجل سیاسی را مشخص کند.

پیشینه حضور خانم طالقانی در کاندیداتوری ریاست جمهوری  به سال ۱۳۷۶ باز می‌گردد. او نخستین زنی بود که آن سال با توجه به وجود بیماری خود را نامزد انتخابات ریاست جمهوری کرد. هنگام ثبت‌نام به خبرنگارها گفت: « به میدان آمدم تا قانون اساسی را امتحان کنم وبه آن‌ها بگویم هیچ دلیلی وجود ندارد که یک زن نتواند نامزد انتخابات شود.»  او معتقد بود تعبیر رجال در اصل ۱۱۵ قانون اساسی معادل جنس مرد نیست و تعدادی از متخصصان و عالمان مذهبی ایران نیز با وی هم دیدگاه بودند.

شورای نگهبان کاندیداتوری خانم طالقانی را رد کرد. او بار دیگر در سال  ۱۳۸۸نام خود را در لیست ثبت‌نام کنندگان ریاست جمهوری ثبت کرد. همان زمان اعلام کرد: «مهمترین چالش پیش رو در قانون انتخابات بحث رجال است که متأسفانه با تفسیرهای ناصواب مانع از حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی کلان کشور شده‌است به همین دلیل برای شکستن چنین تابویی در عرصه انتخابات حضور خواهم یافت.» آن سال هم اعظم طالقانی رد صلاحیت شد. هشت سال بعد از این اتفاقا ، طالقانی بار دیگردرسال جاری خود را نامزد ریاست جمهوری در ایران کرد و این‌بار نیز همچون دوره‌های گذشته شورای نگهبان صلاحیتش را تایید نکرد.

• رجل سياسي يعني چه؟

تعریف رجل سیاسی برای بسیاری ازمردم ناآشناست. هنوز بسیاری از مردم هنگامی‌که واژه رجل سیاسی را می‌شنوند جنسیت آن‌هاست که در ذهنشان نقش می‌بندد. اما آیا تعریف قانون از رجل سیاسی در نگاه نخست یعنی مرد بودن ؟

«کبری روشنفکر» رئیس کارگروه مدیریت و مشارکت سیاسی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری چندی پیش همزمان با شرکت اعظم طالقانی در انتخابات ریاست جمهوری گفته بود: «در پیش نویس قانون اساسی دراصل ١١٥آمده است کسانی باید در انتخابات ریاست جمهوری کاندید شوند که مرد باشند که این موضوع رای نیاورد. در نتیجه  ما نباید مرد بودن را در رجل سیاسی تعریف کنیم و اکنون شاهد هستیم که تغییر پیش نویس قانون را داریم. منظور از رجال سیاسی مرد نیست و این سندی برای ماست چون در پیش نویس قانون اساسی هم رای نیاورده است. وقتی از رجل سیاسی حرف می‌زنیم یعنی فردی که توانمندی سیاسی و حوزه دینی دارد و این برای جمهوری اسلامی خوب نیست که زنان نتوانند درعرصه انتخابات شرکت کنند.»

• آیا زنان صلاحیت رییس جمهور شدن ندارند

٤٠ سال است که موضوع رجل سیاسی درکشور مطرح است اما جامعه هنوز درنیافته است که  زنان برچه اساسی از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده و می‌شوند. آیا زنان درهیچکدام از دوره‌های ریاست جمهوری صلاحیت لازم را نداشته اند؟

مهتاب بزرگ‌نیا جامعه شناس و استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که تعریف رجل سیاسی یعنی چه به " ایران اینترنشنال" گفت:«به عنوان یک جامعه شناس می خواهم از درک معنایی کلمه«رجل» بگویم. با شنیدن و تکرار این واژه اولین چیزی که به ذهن متبادر می‌کند، رجل به معنای مرد است. یعنی یک نوع باورپذیری در دریافت عام ایجاد می‌‌‌‌‌کند  که چون رجل یعنی مرد، پس سیاست‌وزی خودبه‌خود مردانه تلقی شود. پس اولین نقد همین کلمه است که با خودش بار سرکوبگرانه‌ای دارد. سوال اصلی این است که چرا واژه رجل؟ البته توجیه منطقی برای آن آورده اند  که از نظر اصطلاحی و اجتماعی رجل سیاسی یعنی شخصیت سیاسی. شخصیتی که قابل توجه توجه و وزین باشد. اما بحث من بر سر درک معنایی است که در اذهان شکل می‌گیرد و باور پذیری که ایجاد می کند است. سیر تاریخی کلمه رجل این گونه بوده است که« گروه بررسی قانون اساسی بر روی اصل ۸۸ قانون اساسی معتقد بودند که رییس جمهور باید ایرانی الاصل، تابع ایران، دارای مذهب رسمی، مومن و پایبند به مبانی جمهوری اسلامی، مرد و دارای حسن سابقه و تقوا و... باشد بر اساس مشروح مذاکرات، کلمه مرد به کار برده شده که در این بین بعضی گفتند ذکر کلمه مرد بودن ضرورتی ندارد ولی بعضی گفتند که ریاست جمهوری امر ولایی است پس باید حتما مرد باشد. در مباحث فقی هم موضوع ولایت از آن مردان است. پس از بحث‌هایی که انجام شد در رای گیری مفهوم مرد بودن از لغت رجل رای نیاورد و اصرار کردند و به رجل سیاسی تبدیل شد و رای آورد. رجل به معنای شخصیت. بنابراین بین رجل و مرد تفاوت مفهومی ایجاد شد.»

بزرگ‌نیا با اشاره به بار منفی این کلمه بر روی اذهان مردم گفت: «اما در حقیقت این کلمه بار معنایی منفی دارد که بر باورها تاثیر خودش گذاشته است. قبل از نوشتن این مطلب از ۱۰ تن از خانم‌های همکارم پرسیدم وقتی می شنوید رجل سیاسی اولین چیزی که به ذهنتان می رسد چیست؟ هر ده نفرشان گفتند: « مردانی که..» ببینید هیچ کس نگفت زنان، یا آدمهایی که همه گفتند«مردانی  که»  می‌خواهم بگویم که این کلمه در محافل سیاسی و حقوقی  دارای ابهام و تفاسیر مختلف است ، اما در ادراک عامیانه مردم دارای یک معناست «مردان سیاست ورز». قانونی  که منجر به درک معنایی اشتباه و سرکوبگر شده است. با این که هنوز تکلیف آن از نظر حقوقی مشخص نشده اما متاسفانه در ادراک مردم تکلیفش مشخص شده، رییس جمهوری که باید رجل سیاسی باشد، یعنی یک مرد نه یک زن و این مصداق عینی سرکوب جنسیتی نهادینه شده است.»

۳۸ سال است که  از تصویب اصل ۱۱۵ قانون اساسی می‌گذرد اما  واژه رجل سیاسی همچنان درگیر کش و قوس‌های فراونی است.  شرط مهم مندرج در این اصل  آن است که رئیس جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی باشد. برخی در باره این اصل از موضوعی نه چندان مهم بحث کرده‌اند که آیا مراد از رجل، مرد بودن است یا زن بودن؟ ا سوابق تایید صلاحیت شده‌ها از سوی شورای نگهبان نشان می‌دهد که این اصل در معنای مذکر بودن است چیزی که در اصل قانون اساسی به آن اشاره نکرده است. حال باید دید که آیا در آینده شورای نگهبان با توجه به تکرار واژه برابری جنسیتی توانایی این را خواهد داشت که تغییری در این اصل ایجاد می‌کند و زنان صرفا به‌خاطر جنسیتشان رد صلاحیت نشوند.