استیضاح ابزاری نظارتی برای دولت‌هاست؛ اما چه رأی اعتماد و چه استیضاح، هردو می‌تواند به ابزاری برای کاسبی و باج‌خواهی تبدیل شود؛ باید دید پشت پرده مطرح‌شدن استیضاح ۳ وزیر دولت روحانی، آن‌هم در هفته‌های پایانی سال، چیست؟

عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و همچنین محمود حجتی، وزیر جهاد کشاورزی، سه وزیر کابینه روحانی‌اند که اکنون استیضاح ربیعی و آخوندی در مجلس در حال برگزاری است.

علی اکبر رنجبرزاده، عضو هیأت رئیسه مجلس نیز اعلام کرد که جلسه استیضاح ربیعی در نوبت صبح و آخوندی در نوبت عصر روز سه‌شنبه ۲۲ اسفندماه و جلسه استیضاح حجتی نیز در روز چهارشنبه ۲۳ اسفندماه برگزار خواهد شد.

دلایل استیضاح ربیعی

 

علی ربیعی، متولد سال ۱۳۳۴، سیاستمدار اصلاح‌طلبی که پس از انقلاب اسلامی تا ۱۳۶۰ مسؤول شاخه کارگری حزب جمهوری اسلامی و همچنین، عضو مؤسس و از اعضای شورای مرکزی خانه کارگر بود. او در دوره‌ای از فرماندهان سپاه پاسداران بود، در زمان وزارت محمد ری‌شهری و علی فلاحیان، معاون حقوقی و پارلمانی وزارت اطلاعات و پس از آن تا ۱۳۸۴، مسؤول اجرایی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی بود. ربیعی سال ۱۳۸۸، پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، از اعضای اصلی ستاد میرحسین موسوی، از نامزدهای معترض به نتایج انتخابات بود. او از آغاز دولت یازدهم، وزارت کار را در دولت روحانی برعهده داشت.

از مهم‌ترین دلایلی که برای استیضاح ربیعی مطرح می‌شود، می‌توان به این موارد اشاره کرد:

مدیریت نامناسب زیرمجموعه‌های وزارت کار، بی‌توجهی به حقوق کارگران، وضعیت نامناسب صندوق‌های بازنشستگی و عملکرد نامناسب صندوق کارآفرینی.

همچنین آتش‌سوزی پلاسکو، فروریختن معدن یورت، غرق‌شدن نفتکش سانچی و افزایش تجمع و اعتراضات کارگران به دلیل بی‌کاری و حقوق معوقه نیز از مواردی است که در دوران وزارت ربیعی رخ داده و موجب ابهاماتی درمورد مدیریت او شده است.

ضمن اینکه نرخ بیکاری در ایران، در چهار سال گذشته کاهش پیدا نکرده است و بازار کار کشور رکودی‌تر شده است.

محورهای استیضاح آخوندی برای سومین‌بار

 

استیضاح آخوندی، وزیر راه و شهرسازی ۶۰ ساله و دارای مدرک دکترای اقتصاد سیاسی از بریتانیا، برای سومین‌بار مطرح شده است.

آخوندی پیش‌تر، از ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۵ در زمان وزارت علی‌اکبر ناطق‌نوری، معاون سیاسی وزارت کشور و در کابینه دوم اکبر هاشمی‌رفسنجانی، وزیر مسکن‌و شهرسازی بود.

او از ابتدای دولت دوازدهم، سکان‌دار وزارت راه‌وشهرسازی بوده است.

نخستین استیضاح او، مهرماه سال ۹۴، در مجلس برگزار شد که با ۱۷۵ رأی مخالف منتفی شد.

دومین استیضاح آخوندی نیز یک سال بعد، در اسفند ۹۵ مطرح شد که بار دیگر، با ۱۷۶ رأی مخالف، رد شد.

نمونه‌هایی از مهم‌ترین محورهای استیضاح آخوندی برای بار سوم، عبارت‌است از:

سقوط هواپیمای مسافربری تهران-یاسوج و مرگ ۶۶ سرنشین آن، ضعف در تجهیز و توسعه راه‌آهن، عدم رسیدگی و نظارت بر نحوه ساخت‌وسازها، رکود بازار مسکن و نوسازی‌نشدن ناوگان هوایی، عدم پی‌گیری و حل مشکلات مسکن مهر و پی‌گیری نشدن حادثه قطار تبریز به مشهد.

 

استیضاح وزیر کشاورزی با ۴۶ محور

 

محمود حجتی، سیاستمدار اصلاح‌طلب و عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت ایران اسلامی (که از سال ۱۳۸۸ ازسوی حکومت منحل اعلام شد)، در دوره اول ریاست‌جمهوری محمد خاتمی، وزیر راه و ترابری و بعد وزیر جهاد کشاورزی بود و از آغاز کار دولت یازدهم نیز با دوبار کسب رأی اعتماد از مجلس، تاکنون تصدی وزارت جهاد کشاورزی را برعهده دارد.

استیضاح حجتی وزیر کشاورزی نیز با ۴۶ محور به کمیسیون کشاورزی مجلس ارائه شده است.

استفاده از بازنشستگان در مجموعه وزارت‌خانه، واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی، عدم استفاده از ظرفیت‌ها در بحث صادرات، اعلام‌نکردن نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی، عدم توجه به عملیاتی‌کردن اصلاح الگوی کشت در کشور و عدم مدیریت واحد در استفاده از آب کشور، ازجمله مواردی است که درمورد استیضاح وزیر جهاد کشاورزی مطرح شده است.

 

تاکنون نمایندگان مجلس و کارشناسان اقتصادی، انگیزه‌های مختلفی را از مطرح شدن استیضاح این سه وزیر بیان کردند.

اما با نگاهی به سخن برخی از وزیران می‌توان متوجه شد که پشت‌پرده استیضاح‌ها یا رأی اعتمادها چیست. به‌عنوان مثال، علی طیب‌نیا، وزیر پیشین اقتصاد که توسط روحانی در دولت دوازدهم کنار گذاشته شد، از تهدیدها و پشت پرده سخن گفت.

طیب‌نیا در پایان عمر دولت یازدهم، در جمع خبرنگاران اعلام کرد: «هر روز با نامه‌هایی مواجه هستیم با ۱۰ تا ۳۰ امضا، که با تهدید به استیضاح و سؤال همراه است».

به نوعی تعداد تذکرها، سؤالات و تحقیق و تفحص‌ها و همچنین استیضاح در مجلس‌های مختلف، نشان‌دهنده رابطه بین دولت و مجلس است.

• وضعیت استیضاح در دولت احمدی نژاد

در مجلس هشتم که همزمان با دوران ریاست‌جمهوری احمدی نژاد بود تعداد تقاضاهای استیضاح مطرح شده ۹ مورد بود که ۴ مورد از استیضاح‌ها در صحن علنی مجلس پیگیری شد که ۲ وزیر در اثر استیضاح عزل شدند.

در دوره مجلس نهم که از خرداد سال ۹۱ آغاز شد مصادف با دولت های دهم و یازدهم بود، به نحوی که ۱۴ ماه از عمر مجلس نهم با دولت احمدی نژاد و ۳۴ ماه نیز با دولت یازدهم همزمان بوده است.

در مجلس نهم تعداد تقاضاهای استیضاح ۲ مورد بود که هر دو مورد آن، منجر به عزل وزیر مربوطه شد.

گفتنی است هزینه هر دقیقه اداره مجلس ۳۰۰ میلیون تومان هزینه دارد بنابراین به راحتی می توان حدس زد که هر جلسه استیضاح وزرا با هدف و انگیزه‌های مختلف چقدر برای مردم هزینه دارد.

در حال حاضر نیز در مجلس دهم یا به عبارتی دیگر در ۷ ماه نخست عمر دولت دوازدهم بحث استیضاح سه وزیر مطرح است.

• نظرات کارشناسان و نمایندگان مجلس

صادق زیباکلام استاد دانشگاه با انتشار یک فایل تصویری از خود، استیضاح سه وزیر دولت روحانی را با ذکر چهار دلیل سیاسی دانست.

به گفته این استاد دانشگاه استیضاح وزرای مربوطه به دلیل ناکارآمدی اجرایی غیرقابل باور است.نخستین دلیل زیباکلام برای سیاسی بودن استیضاح وزرا این است که از ابتدای روی کار آمدن جمهوری اسلامی ایران تاکنون بحث استیضاح سه وزیر به صورت همزمان باهم، آن هم در هفته‌هایی پایانی سال، رخ نداده است.

دومین دلیل این استاد دانشگاه عملکرد قابل قبول آخوندی وزیر راه، ربیعی وزیر کار و همچنین حجتی وزیر کشاورزی در مقایسه با دیگر وزیران دولت روحانی است.

زیباکلام سومین دلیل سیاسی بودن استیضاح سه وزیر را در طیف اصلاح طلب و چپ قرار داشتن سه وزیر دانست.

این استاد دانشگاه آخرین دلیل خود را برای سیاسی دانستن استیضاح، مقاومت سه وزیر مربوطه در برابر خواهش و توصیه نمایندگان مجلس عنوان کرد.

محمد بیرانوندی عضو فراکسیون امید مجلس روز دوشنبه ۲۱ اسفند در گفت‌وگو ایلنا گفت که طرح استیضاح در روزهای پایانی سال به صلاح نیست و اقدام نمایندگان مجلس، آسیب‌هایی به همراه خواهد داشت.

مهدی شیخ نماینده تهران در مجلس نیز از انگیزه نمایندگان مجلس از این استیضاح اظهار بی اطلاعی کرد و گفت هنوز انگیزه این استیضاح آن هم در این وقت از سال مشخص نیست.

احمد امیرآبادی فراهانی نماینده قم در مجلس در خصوص استیضاح وزیر راه اعلام کرد آخوندی در رابطه با حوادث اخیر یک عذرخواهی هم نکرده است.

اما محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت، در نشست خبری هفتگی خود درباره استیضاح آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، گفت: «مگر همین وزیر برای نوسازی ناوگان هوایی مورد انتقاد و تمسخر قرار نگرفت که این موضوع اولویت ندارد؟ مگر همین وزیر قرارداد ۲۰۰ هواپیما را برای ناوگان هوایی امضا نکرد؟ مگر تا الان با دست خالی و این امکانات محدود ۱۱ فروند هواپیما وارد کشور نکرده است؟»

ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در واکنش به اعلام وصول استیضاح خود اظهار امیدواری کرد که در صحن علنی مجلس با عدل و انصاف سخن گفته شود.

طبق آیین‌نامه مجلس، رئیس جمهور نیز می‌تواند در جلسه علنی استیضاح وزیران خود حضور داشته باشد. همچنین طبق ماده ۲۲۵ آیین‌نامه داخلی مجلس، وزیران ۱۰روز مهلت دارند با حضور در مجلس توضیحات خود را در جلسه علنی اعلام کنند.

اکبر رنجبرزاده، عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: باید یادآور شد اگر رئیس جمهور نیز در جلسات استیضاح حضور داشته باشد، می تواند به مدت یک ساعت از وزراء خود دفاع کند.