با فرا رسیدن فصل انتخابات و با آغاز مارتن نفس گیر رقابت های انتخاباتی میان نامزدهای ریاست جمهوری، بازار وعده های جذاب و رای آور هم داغ است. وعده هایی که در آنها نامزدها صرفا به بیان آرمان ها می پردازند و اکثرا فاقد پشتوانه عملی و اجرایی هستند. فارغ از شعارها و وعده های نامزدها و علیرغم تفاوت دیدگاه نامزدهای انتخاباتی فصل مشترک آنها یک چیز است: اقتصاد ایران سی و نه سال پس از انقلاب از مشکلات ساختاری رنج می برد و فقر و فساد و بیکاری امان مردم را بریده است. شرایطی که نامزدها را واداشته تا بجای ارائه برنامه و راهکارهای اقتصادی با هدف برون رفت از وضعیت فعلی، در طرح شعارهای بی پشتوانه و عامه پسند مانند افزایش میزان یارانه ها و چند برابر کردن درآمد کشور و ریشه کن کردن فقر، با یکدیگر مسابقه بگذراند.

نگاهی به شعارهای اقتصادی نامزدهای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری نشان می دهد که غیر اجرایی بودن آن چه سنگی است نشانه نزدن ها.

• انقلاب اقتصادی قالیباف

محمدباقر قالیباف، از نامزدهای اصولگرا از انقلاب اقتصادی سخن گفته و وعده داده که در طول چهار سال، درآمد کشور را دو نیم برابر کرده و وپنج میلیون شغل ایجاد کند. شهردار تهران همچنین وعده افزایش یارانه‌ها را داده و با نگاه پوپولیستی و عوام گرایانه شعار ریشه‌کنی فقر را از محورهای کمپین انتخاباتی خود قرار داده است. او که خود را نماینده ۹۶ درصد مردم محروم جامعه می داند، می خواهد در برابر ۴ درصد قشر رانت خوار و پردرآمد و پرقدرت بایستد. طی چهار سال پنج میلیون شغل ایجاد و ماهانه ۲۵۰ هزار تومان به جویندگان کار پرداخت می‌کند. آقای قالیباف گفته سیستم مالیاتی باید اصلاح شود و هزینه‌های دولتی باید کاهش یابد. آقای قالیباف خود را مدیری جهادی معرفی می کند که توان اجرایی کردن شعارهایش را دارد و «ساعت» را نماد انتخاباتی اش قرار داده با این شعار که دیگر زمان وقت تلف کردن نیست.

• رئیسی، مسکن کرامت و مدیریت جهادی

ابراهیم رئیسی، از دیگر نامزدهای اصولگرا و از رقبای حسن روحانی، برنامه های اقتصادی خود بر اساس سیاست های حمایتی استوارکرده و گفته  در صورت پیروزی، طی چهار سال، شش میلیون شغل ایجاد خواهد کرد و نرخ بیکاری را به هشت درصد کاهش می‌دهد. آقای رئیسی که مدعی است به عنوان نامزد مستقل وارد انتخابات شده است، از مدیریت جهادی گفته و وعده داده که در صورت پیروزی، یارانه سه دهک کم درآمد جامعه را هم به سه برابر رقم فعلی یعنی ۱۳۶ هزار تومان افزایش خواهد داد. آقای رئیسی ادامه طرح مسکن مهر را از سیاستهای اقتصادی خود برشمرده و وعده داده بخشی را به این طرح با عنوان «مسکن کرامت» نیز اضافه کند

• حسن روحانی وسیاست توسعه ای

حسن روحانی، نامزد مورد حمایت اصلاح طلبان و میانه روها، از برنامه صد روزه اش برای اقتصاد دفاع و بر فعالیت ها و دستاوردهای دولتش تاکید کرده است. محور سیاست های اقتصادی حسن روحانی سیاست توسعه ای است که از راه رشد اقتصادی و خلق ثروت اشتغال ایجاد می کند نه از راه توزیع ثروت. آقای روحانی در تبلیغات انتخاباتی خود بر امید و نشاط داخلی و کاهش تهدیدهای خارجی و اجرای برجام تاکید کرده تا به گفته ی او فضای با ثبات و امن برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی ایجاد شود.

• علم اقتصاد یا توکل به خدا؟

با نگاهی به اقتصاد ایران در سالهای پیش از ۱۳۸۶ می توان دریافت که در ازای هر یک درصد رشد اقتصادی، تقریبا ۱۰۰ هزار فرصت شغلی جدید ایجاد شده است. در محاسبه آقای قالیباف در صورت پیروزی ایشان در انتخابات ریاست جمهوری، برای ایجاد ۵ میلیون شغل باید رشدی معادل ۲۵/۷ درصد ایجاد شود یعنی بیش از ۲ و نیم برابر رشد اقتصادی چین که بالاترین رشد اقتصادی را درسالهای اخیر تجربه کرده است. با وجود رشد فزاینده اقتصادی در این غول اقتصادی، چین هرگز در سالهای اخیر رشدی بیش از ۱۴ درصد را تجربه نکرده است. وقتی آقای قالیباف با این پرسش مواجه می شود چطور می شود اقتصاد را با ریاضیات نسنجید، ایشان پاسخ می دهند با توکل به خدا و پشتوانه مردم! همین استدلال بر ادعاهای ابراهیم رئیسی هم منطبق است که مدعی ایجاد ۶ میلیون شغل شده است.

• فقر و بیکاری ماحصل عملکرد دولت روحانی یا معضلی ریشه دار؟

فقر در ایران پدیده پیچیده و چند وجهی است که  فقط رویکرد بیرونی آن با  متغیرهایی مانند میزان درآمد، دارائی، برخورداری از مصرف قابل بررسی و اندازه گیری است. اما این همه ماجرا نیست. فقر همزمان پدیده‌ای اجتماعی، سیاسی ، فردی‌ و روانی هم هست. درجوامع توسعه یافته مهمترین عامل نهایی فقر، از بین رفتن توان حضور در بازار کار، نبود مهارت و خلاقیت افراد و حاشیه نشینی اقتصادی است. اما در حال حاضر در ایران فقر پدیده ای فراگیر و ناشی از تانوانی از حضور در بازار کار در اقتصادی است که بخش عمده آن در کنترل نهادهای قدرتمند نظامی و امنیتی است. گرچه بخش قابل توجهی از رای دهندگان از کارنامه اقتصادی دولت روحانی ناراضی اند اما واقعیت این است که مشکلات ساختاری اقتصادی ایران که فقر، بیکاری، رکود و تورم از وجوه بارز آن است ریشه در سیاست های دوران گذشته از ابتدای انقلاب تاکنون دارد و منحصر به دولت چهار ساله دولت روحانی نیست.

به نظر می رسد محمدباقرقالیباف، ابراهیم رئیسی و بسیاری از کسانی که در جبهه فکری و سیاسی آنها قرار می گیرند قبل از طرح وعده‌های بی پشتوانه باید به این پرسش اساسی پاسخ دهند که چرا نظامی که هدف خود را حمایت از مستضعفان اعلام کرده بود امروز بعد از ۳۹ سال به نظامی تبدیل شده که ترجیع بند کاندیداهای عبور کرده از فیلتر شورای نگهبان‌اش،  فضایی سیاه از وضعیت اقتصاد کشور ارايه می هند؟ حرف ها و شعارهای نامزدها بیش از آنکه جنبه تبلیغی و پروپاگاندایی داشته باشد، یک واقعیت مسلم را آشکار می کند که جمهوری اسلامی پس از ۳۹ سال به کشوری با اقتصاد ورشکسته و منزوی تبدیل شده که فقر، فحشاء و اعتیاد و فرار سالانۀ بیش از ۱۵۰ هزار نخبه از کشور به جزء جدایی ناپذیر از زندگی اجتماعی در ایران بدل شده اند.