رهبر ایران و مقابله با مواضع ترامپ
رهبر ایران در سخنانی در ملاقات با پرسنل نیروی انتظامی در آستانه سخنرانی ترامپ و حضور روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل تیغ نقادانهای بر سیاستهای امریکا کشید و خواستار آن شد که مسئولان در مواضع خود محکم بیایستند و تاکید کرد که عقبنشینی راه به جایی جز شکست نمیبرد. وی گفت اگر چنانچه ما کوتاه بیاییم، دشمن جلو میآید و مسئولان باید به سردمدارانِ رژیمِ فاسدِ ایالاتِ متّحدهی آمریکا اثبات کنند که به مردمِ خودشان متکّیاند و در کار مسائل مهمّی که به منافع ملّی کشور ارتباط دارد، عقبنشینی در قاموس جمهوری اسلامی ایران معنی ندارد و دشمن باید این را احساس کند و بداند که زورگویی و قلدرمآبی، هر جای دیگر جواب بدهد، در جمهوری اسلامی ایران جواب نخواهد داد. رهبر ایران از آنجا که فکر میکند رهبری جهان اسلام در مقابله با آمریکا را نیز برعهده دارد ،گفته جمهوری اسلامی ایران، راستقامت و مقتدر ایستاده است و همچنان الهامبخش ملّتهای دیگر است.
آیتالله خامنهای با پیشبینی مواضع تند ترامپ در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل خواستار آن بود که روحانی و ظریف در بیان مواضعشان ، پاسخ سخنان ترامپ را قاطعانه بدهند تا شائبه ترس و عقبنشینی در مقابل آمریکاایجاد نشود .
الف- چارچوب ذهنی رهبر ایران
تئوری آیتالله خامنهای و پارادیم ذهنیاش بر این مبنا شکل گرفته که هر وقت ایران کوتاه آمده، آمریکاییها دچار اشتباه محاسباتی شده و تقاضاهای بیشتری برای محدودسازی ایران مطرح کردهاند. تجربه همکاری ایران با امریکا در افغانستان بعد از یازده سپتامبر و بعد از اینکه آنها پیروز شدند ایران را محور شرارت قرار دادند و یا مورد لیبی که بعد از آنکه لیبی کوتاه آمد و تمام تاسیسات هستهای خود را تسلیم آمریکا کرد و حتی از لیست تروریسم خارج شد در اولین فرصت به آن حمله و قذافی را سرنگون کردند .
لذا اعتقاد آیتالله خامنهای این است که مسئولان باید محکم با مقامات غربی به ویژه امریکاییها در بیان مواضع برخورد کنند و در مقابل آنها ضعیف عمل نکنند چون اگر غربیها ضعف و عقبنشینی را در مقامات ایران احساس کنند ، دائما میخواهند نظام را به عقب برانند.
ب- توصیه به روحانی و ظریف
بنابراین توصیه آیتالله خامنهای به روحانی و ظریف این بوده که با کلمات محکم و قاطع به ترامپ پاسخ دهند که بوی عقبنشینی و ضعف از سخنان آنها به مشام نرسد. در عین حال به نظر میرسد خامنهای تا به حال اجازه نداده که ملاقات دو طرفه و خصوصی بین مقامات دولت ایران و دولت ترامپ برگزار شود. چون هنوز مواضع دولت ترامپ نسبت به ایران براندازانه است و انجام این کار میتواند با تفسیر ی اشتباه از این عمل مواجه شود و آن را به عقبنشینی تفسیر کنند. مضافا بر اینکه نیروهای داخلی هوادار و افراطی رهبر نیز این کار را نوعی سازشکاری و کوتاه آمدن تلقی میکنند و رهبر مایل نیست در بحرانهای داخلی که با آنها مواجه است این نیروهای هوادار معتقد طرفدار خود را از دست بدهد و ملاقات تنها در صورتیکه آمریکاییها رسما درخواست کنند، میتواند مورد بررسی قرار گیرد که آنها هم تاکنون چنین درخواستی نداشتهاند. البته رهبر ایران فکر میکند در صورت بهبود رابطه، بخشی از دولت روحانی نهادهای قدرت از جمله رهبری را دور بزنند و این از دعدغههایی بوده که قبلا در مورد دولت خاتمی بیان کرده بود.
ج- مشکلات چارچوب سیاستگذاری رهبرایران
مشکل رهبر ایران در سیاستگذاری در این زمینه در دوجنبه نهفته است: نخست آنکه مسائل میان و ایران و آمریکا نمیتواند جزیرهای حل شود و باید در یک مجموعه حل شود وگرنه حل پارهای و قسمتی میتواند موضوعات را با مشکل مواجه کند. تجربه برجام و مواضع کنونی دولت ترامپ که هر لحظه آن را مورد تهدید برای لغو توافق قرار داده است نشان داده که هیچ راه حل بنیادی برای رابطه میان ایران و آمریکا جز حل مساله از طریق چانهزنی همهجانبه در مواردی که مورد ابهام در دو کشور است وجود ندارد. خامنهای هرنوع مذاکراتی غیر از هستهای را ممنوع کرده است. در تاریخ روابط دو کشور فقط در اردیبهشت سال 82 چنین امکانی ایجاد شد. رهبری و نهادهای قدرت بعد از هجوم سریع امریکا به عراق و سقوط سریع صدام از هراس آنکه ممکن است ایران محل بعدی تهاجم باشد از طریق صادق خرازی یادداشتی برای یک تفاهم کلی با امریکا از طریق سفارت سوئیس ارائه دادند که حتی حاوی مطالبی در خصوص مساله فلسطین و تغییر مواضع ایران در بخشی از آن بود که هرچند کالین پاول وزیر امور خارجه آمریکا با آن موافق بود اما با خرابکاری جان بولتون معاون وزیر خارجه، این موضوع پا نگرفت و با زمینگیر شدن آمریکا درعراق و بر طرف شدن خطر حمله آمریکا به ایران باعث شد که اصلا موضوع از دستور کار خارج شود. دومین اشتباه چارچوبی رهبر ایران در این نهفته است که خود را رهبر سیاسی جهان اسلام در مقابله با آمریکا و اسراییل میداند و در اکثر مواردی که تضاد میان منافع ملی ایران و منافع جهان اسلام پیش میآید نمیتواند تصورات جهان اسلام را نادیده بگیرد. چنین دیدگاهی امکان انعطاف در سیاست و مصالحه را از سیاست خارجی ایران سلب میکند، صرفا بهخاطر اینکه ملتهای دیگر منطقه که ایران را سمبل مقاومت و مبارزه با آمریکا میدانند نگویند ایران سازش کرده و تصویر رهبر ایران به عنوان سمبل مبارزه و مقاومت خدشهدار نشود. سیاست اشتباهی که روزبه روز خسارتش برای ایران آشکار شده است.