«طرح جمع‌آوری کودکان کار و خیابان» که چندی پیش از سوی معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی استان تهران اجرا شد با انتقاداتی از سوی برخی پژوهشگران و فعالان اجتماعی همراه گردید.

سازمان بهزیستی، معاون امور اجتماعی بهزیستی استان تهران، روز جمعه ۳۱ شهریور گفته بود که در قالب این طرح که از ۱۳ شهریورماه در تهران آغاز شده، ۲۵۵ کودک به مراکز سازمان بهزیستی فرستاده شده‌اند که ۱۷۸ تن آنان غیرایرانی هستند.

این طرح با همکاری ۱۱ نهاد و ارگان از جمله فرمانداری، نیروی انتظامی، قوه قضائیه و شهرداری و سازمان بهزیستی استان تهران شکل گرفت که دو مددکار اجتماعی این تیم‌ها را همراهی می‌کنند.
آمار دقیقی از تعداد کودکان خیابانی وجود ندارد اما براساس آخرین گزارش منتشر شده از سوی فعالان حقوق کودک در ایران در حال حاضر نزدیک به هفت میلیون کودک کار در کشور وجود دارد که ۶۰ درصد آنان تبعه ایران نیستند.

با اجرای این طرح پس از چند روز، خبرگزاری تسنیم با انتشار گزارشی در ۲۷ شهريور اعلام کرد: «تعدادی از خانواده‌های افغانستانی با تماس با رسانه‌ها، آشنایان و سازمان‌های مردم نهاد و حامی حقوق کودکان از بی‌اطلاعی چند روزه از کودکان هفت ساله، ۱۰ ساله و یا خیلی کوچک‌تر خود خبر می‌دهند، والدینی که به گفته آنها چندین روز در پس درهای اردوگاه عسگرآباد ورامین هنوز خبری از فرزند خود ندارند.»

احمد خاکی، در گفت‌وگویی با روزنامه ایران شائبه دستگیری کودکان کار و سردرگم شدن خانواده‌های این کودکان را رد کرد و گفت: «این‌که گفته می‌شود کودکان کار دستگیر و به جایی برده شده‌اند که مشخص نیست و خانواده‌ها از سرنوشت فرزندان‌شان اطلاعی ندارند کذب محض است و صحت ندارد.»

معاون امور اجتماعی بهزیستی استان تهران با انتقاد از عملکرد برخی رسانه‌ها  گفت: این‌که برخی از فعالان حقوق کودک با نوشتن مطلب در رسانه‌ها می‌گویند که کودکان کار به زور و اجبار جمع‌آوری شده و می‌شوند کاملا نادرست است.

او در ادامه تصریح کرد: نکته‌ای که بسیار برای من تعجب آور بود موضع‌گیری برخی رسانه‌هاست. سال‌های سال است که صدا و سیما و روزنامه‌ها نسبت به ساماندهی کودکان کار به نهادهای مربوط از جمله بهزیستی انتقاد می‌کنند حال اجرای این طرح چرا باعث ناراحتی شده است.

گزارش‌های منتشر شده از سوی سازمان بهزیستی نشان می‌دهد که تاکنون حدود ۶۴ تا ۷۰ درصد کودکانی که جمع‌آوری شده‌اند افاغنه هستند و از مابقی کودکان کار که ایرانی‌اند ۹۰ درصدشان مربوط به خارج از استان تهران است که اغلب‌شان از استان‌های خراسان جنوبی، خراسان رضوی، مازندران و کردستان به‌صورت تیمی به تهران می‌آیند.

به گفته‌ی خاکی، برای حل ریشه‌ای این مشکل، تیم مددکاری خانواده‌های کودکان کار را شناسایی می‌کنند و چنانچه خانواده مشکل مالی داشته باشد از طریق بهزیستی و کمیته امداد تحت پوشش قرار خواهند گرفت و قرار است پس از تعهد و الزام خانواده به تبعیت از قانون، تحویل خانواده داده شوند.

از زمان اجرای این طرح تا کنون که در حدود دو هفته می‌گذرد ۲۲۰ کودک کار کمتر از ۱۵ سال، در سطح شهرجمع‌آوری جمع‌آوری و در ۳ مرکز «یاسر»، «شهدای افسریه» ویژه دختران و مرکز«بعثت»ساماندهی شده‌اند.

بیشتر کودکان کار افغان، والدین آنها در افغانستان هستند. این کودکان به صورت تیمی در خانواده‌های ۲۰ نفره زندگی می‌کنند و کارکرد یک ماهه خود را به سرتیم داده تا به افغانستان فرستاده شود.

براساس ماده ۷۱۳ از قانون مجازات اسلامی، « هرکس طفل صغیر یا غیررشیدی را وسیله تکدی قرار دهد یا افرادی را به این امر بگمارد به سه ماه تا دو سال حبس و استرداد کلیه اموالی که از طریق مذکور به دست آورده است محکوم خواهد شد.» از این رو براساس قانون فوق تکدی گری از سوی کودکان افغان که پدر و مادر دارند جرم است و باید به خانواده و اداره اتباع عودت داده شوند.

اجرای این طرح باعث شد که برخی از اعضای شورای شهر تهران و همچنین تعدادی از اساتید دانشگاه‌ها، پژوهشگران و فعالان اجتماعی نسبت به آن انتقاد کنند.

بهاره آروین، عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران، ری و تجریش امروز دوم مهر به طرح جمع آوری کودکان کار و خیابان واکنش نشان داد و به شهردار تهران در این خصوص تذکر داد.

آروین در نطق پیش از دستور خود در شورای شهر گفت: «چندین دستگاه مملکت جمع شده‌اند و میلیاردها تومان بودجه را هزینه می‌کنند تا این جاماندگان از کودکی و مهر را از جلوی دیدگان دور کنند مبادا که اسباب دل‌مشغولی‌ شوند.»
به گفته‌ی این عضو هیات رئیسه، جمع‌آوری و انتقال اجباری کودکان به مراکز نگهداری موقت نه عقلانی نه اخلاقی و نه قانونی است.

او  از محمد علی نجفی، شهردار تهران، خواست «به جای دنباله‌روی دستگاه‌های دیگر در اجرای این نوع طرح‌های آسیب‌زا، بی‌ثمر و غیرکارشناسی»، طرح‌هایی مبتنی بر «ارائه مشوق را به جای طرح‌های تنبیهی در پیش گیرد».

روز گذشته نیز بیش از ۳۰۰ تن از وکلا، استادان دانشگاه، مددکاران اجتماعی و فعالان حقوق کودک نیز با انتشار نامه‌ای خواستار پایان دادن به طرح «جمع‌آوری کودکان کار و خیابان» شدند.  

به گفته‌ی امضا کنندگان این نامه، این قبیل اقدامات هیچ نتیجه‌ای در بهبودی معضل جامعه ندارد و تنها معطوف به خارج کردن جمعیت آسیب دیده و مظلوم از حوزه دید جامعه می‌شود.

پیشتر سازمان بهزیستی استان تهران برای اجرای طرحی ۵ساله، با هدف سامان بخشیدن به زندگی هزار و ۸۳۶ کودک کار از گرفتن اعتباری به میزان ۳میلیارد تومان خبر داده بود.

طرحی که به گفته‌ی معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی، در جهت ارائه‌ی خدمات تحصیلی، رفاهی و همچنین آموزشی به خانواده‌های این کودکان درنظر گرفته شده است.

به گفته‌ی احمد خاکی، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی استان تهران، در اجرای این طرح، ۱۸ ان.جی.او. حضور دارند و دو مرکز دولتی نیز برای  برای سروسامان بخشیدن به طرح اعلام همکاری کرده‌اند.