آفت‌ها و زخم‌های دهانی بسیار شایع‌اند و می‌توانند ناشی از لبه‌های تیز سیم دندان، بد مسواک زدن، گاز گرفتن داخل لپ و زبان یا فقط کمی ساییدگی باشند. اما آیا می‌دانستید که آفت‌ دهان می‌تواند از علایم بیماری‌های التهابی روده و بسیاری از بیماری‌های مزمن دیگر باشد؟ 

آنچه در ادامه می‌آید فهرستی کوتاه است از چند عارضه دیگر که شاید علایمش را در دهان و زبانتان ببینید.

زبان سرخ

ممکن است توت‌فرنگی، غذاهای تند و ادویه‌دار و غذاهای ترش باعث شوند زبانتان موقتا قرمز شود، که هیچ علت پزشکی ندارد. اما زبانی که مدام قرمز پررنگ است شاید یکی از نشانه‌های پنهان سندرم کاوازاکی، کمبود ویتامین ب‌۱۲، مخملک و سندرم شوک سمی (TSS) باشد.

سندرم کاوازاکی اختلالی است که بیشتر بین کودکان شایع و علتش ناشناخته است. این عارضه معمولا باعث می‌شود زبان کودک قرمز توت‌فرنگی‌رنگ و چشم‌هایش سرخ باشد، تب کند و پوستش جوش و کهیر بزند و پوسته‌پوسته شود. آسپیرین از التهاب کم می‌کند، اما تزریق وریدی نوعی پادتن (گاما گلوبولین) می‌تواند از خطر بروز مشکلات قلبی‌عروقی بکاهد.

کمبود ویتامین ب‌۱۲ نیز می‌تواند باعث سرخی، التهاب و ورم زبان شود. سایر علایم این اختلال عبارت است از مشکل در حفظ تعادل، خستگی، ضعف، بی‌حسی یا مورمور شدن و مشکل حافظه. 

تب مخملک عفونتی میکروبی است که بین سنین ۵ تا ۱۵ سالگی بروز می‌کند و از گلودرد استرپتوکوکی ناشی می‌شود، گلودردی که باکتری استرپتوکوک پیوژنز ایجاد و دهان و لوزه‌ها را درگیر می‌کند. تب مخملک را نیز مثل سایر تب‌ها می‌شود با آنتی‌بیوتیک و داروهای معمولیِ بی‌نیاز از نسخه پزشک پایین آورد. 

سندرم شوک سمی عفونتی است که باکتری استافیلوکوک اورئوس ایجاد می‌کند و استفاده از تامپون بینی و تامپون واژن در بروز این عارضه دخیل است. این عفونت مهلک و مرگبار است و باید فوری درمان شود.

زبان سفید

اگر مراقب زبان و سلامت عمومی‌تان نباشید، احتمالا زبانتان سفید می‌شود. جوانه‌های چشایی روی زبانتان شبیه برآمدگی‌هایی کوچک‌اند و اگر وضعیت بهداشت دهانتان مناسب نباشد، کم‌کم متورم می‌شوند. ذرات و بقایای غذا، سلول‌های مرده و میکروب‌ها بین این جوانه‌های چشایی گیر می‌کنند و روی هم تلنبار می‌شوند و زبانتان را سفید می‌کنند.

شایع‌ترین مواردی که باعث سفیدی زبان می‌شوند عبارت‌اند از:

• خشکی دهان، که نتیجه باز ماندن دهان موقع خواب یا تنفس از راه دهان است

• مسواک زدن نامناسب

• نخ کشیدن نامنظم دندان‌ها

• تمیز نکردن زبان

• آسیب‌های دهانی ناشی از تیزی دندان‌ها، دندان مصنوعی یا سیم‌ دندان

• زیاد آدامس جویدن

• سیگار کشیدن یا تنباکو جویدن

• کم‌آبی بدن که معمولا از مصرف الکل یا آب ناکافی ناشی می‌شود 

بیماری‌های دیگری نیز باعث سفیدی زبان می‌شوند، مانند لوکوپلاکی، برفک دهان، لیکن‌پلان دهانی و سیفلیس.

لوکوپلاکی شبیه لکه‌های سفید‌رنگ سخت و مسطحی است که کنده نمی‌شود، اگر چنین ضایعه‌ای در دهانتان دارید مراقب باشید چون می‌تواند از علایم سرطان نیز باشد. برای درمان آن باید تحت نظر پزشک بود و از نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کرد.

برفک دهان عفونتی قارچی است که مخمر کاندیدا ایجاد می‌کند. عامل بروز این عارضه می‌تواند دندان مصنوعی، تغییر توازن باکتری‌های دهان در اثر بیماری یا دارو، دیابت، کمبود ویتامین ب یا آهن و همین‌طور ضعف سیستم ایمنی بدن باشد. معمولا برای درمان این بیماری، داروهای ضد‌قارچ تجویز می‌شود.

لیکن‌پلان التهابی است که دهان را درگیر و به شکل لکه‌های سفید تظاهر می‌کند. معمولا داروهای کورتونی در درمان این ضایعه موثرند.

سیفلیس نوعی بیماری مقاربتی است که برای بیمار در صورت سفیدی زبان، آنتی‌بیوتیک تجویز و توصیه می‌شود از مصرف الکل و تنباکو پرهیز کند.   

زبان قاچ‌قاچ

این عارضه اغلب قسمت میانی زبان را درگیر می‌کند و به‌ شکل شکاف‌های طولی یا ترک‌هایی با شیارهای مشهود است.

قاچ‌قاچ شدن زبان معمولا بی‌خطر است و با افزایش سن نمود پیدا می‌کند. به درمان خاصی نیاز ندارد، فقط باید بهداشت دهان را رعایت کرد. روی زبانتان را با‌ملایمت مسواک بزنید تا شیارها از باکتری‌ها و بقایای غذا تمیز و از بوی بد دهان نیز پیشگیری شود.

البته این عارضه با سندرم داون، سندرم شوگرن و بیماری پسوریازیس نیز مرتبط است. التهاب موسوم به «زبان جغرافیایی» که سطح و کناره‌های زبان را درگیر می‌کند در افراد مبتلا به پسوریازیس دیده می‌شود. زبان جغرافیایی علت خاصی ندارد، می‌تواند عامل ژنتیکی داشته باشد اما مسری نیست. این عارضه ممکن است بین سنین ۱۵ تا ۳۰ سال در کسانی بروز کند که در اثر استرس، آسیب‌دیدگی یا بیماری، دچار اختلال سیستم ایمنی شده‌اند.

اگر هیچ دردی ندارید، شاید پزشک توصیه کند صبر کنید یا برایتان داروهای بی‌حسی موضعی و ضدالتهاب تجویز کند.