در چند ماه اخیر، حمله‌های جمهوری اسلامی ایران به اهداف آمریکا و منافع متحدانش در خاورمیانه روند تصاعدی گرفت. این حمله‌ها را البته نیروهای نیابتی، به‌ویژه حوثی‌های یمنی و شبه‌نظامی‌های شیعه عراقی پیگیری می‌کرده‌اند، اما حمله‌های اخیر را نه نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی، بلکه طبق ادعای گروه حقیقت‌یاب بین‌المللی، که برای بررسی حمله به کشتی‌ها در بندر فجیره تشکیل شده است، و ویدیوهای اطلاعاتی آمریکا، نیروهای نظامی ایران انجام داده‌اند. هرچند جمهوری اسلامی ایران به‌طور رسمی ادعای حمله به نفتکش‌ها و کشتی‌های لنگر‌انداخته در بندر فجیره و حمله به نفتکش‌ها در دریای عمان را رد کرده، این حمله‌ها دقیقا در راستای تحقق تهدیدهای مقام‌های ایرانی پس از آغاز موج جدید تحریم‌های ایالات متحده بوده است، به‌ویژه که هم رهبر جمهوری اسلامی ایران، هم رییس‌جمهوری، وزیر خارجه و مقام‌های نظامی به‌کرات تهدید کرده بودند اگر روند فروش نفت ایران به مشکل بخورد، جمهوری اسلامی ایران مانع فروش نفت از طریق تنگه هرمز خواهد شد. بنابراین واقعیت‌های عینی با تهدیدهای مقام‌های رسمی ایرانی مطابقت کامل دارد.

از سوی دیگر، پس از سقوط نظام صدام حسین در عراق و پایان استراتژی «مهار دوگانه» آمریکا در برابر ایران و عراق، جمهوری اسلامی ایران فضای حیاتی برای کنش بین‌المللی تعریف کرد و به تشکیل گروه شبه‌نظامی فرقه‌ای در کشورهای منطقه، به‌ویژه عراق و افغانستان و پس از شکست بهار عربی، در سوریه و یمن، مبادرت کرد تا بتواند به مواجهه با سیاست‌های منطقه‌ای ایالات متحده آمریکا برخیزد و به‌صورت غیرمستقیم به منافع آمریکا ضربه بزند به‌نحوی که آمریکا نتواند مستقیما ایران را به تهدید منافعش در خاورمیانه متهم کند. 

بدین دلیل، یکی از مهم‌ترین انتقادهای دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، به توافقنامه هسته‌ای (برجام) این بود که این توافقنامه نه تنها مانع استمرار سیاست‌های منطقه‌ای ایران نشد، بلکه بازگشت ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه بلوکه‌شده ایران سبب شد این کشور با سرمایه‌گذاری گسترده در برنامه موشکی‌اش و مسلح کردن گروه‌های فرقه‌ای به سلاح‌هایی نظیر هواپیماهای بی‌سرنشین و موشک‌های میان‌بُرد، آبراه‌های مهم بین‌المللی را ناامن کند و تهدیدهایش را به سطح تهدید امنیت ملی آمریکا و صلح و ثبات جهانی برساند. 

خروج ایالات متحده آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های سختگیرانه‌تر آمریکا علیه ایران راهبرد منطقه‌ای ایران را که به‌ظاهر موفقیت‌آمیز نشان می‌داد با ناکامی و چالش بزرگی مواجه کرد و سبب شد مشکلات و بحران‌هایی که ایران به دنبال ایجاد آن‌ها در منطقه و حوزه منافع آمریکا و متحدانش بود به سوی داخل ایران تغییر جهت بدهد و به فعال شدن شکاف‌ها و بحران‌های پیدا و پنهان جامعه ایران در حوزه‌های گوناگون اقتصادی، اجتماعی و سیاسی منجر گردد. 

کاهش صادرات نفت ایران به‌عنوان اصلی‌ترین منبع درآمدی کشور از ۲/۵ میلیون بشکه در روز به زیر ۳۰۰ هزار بشکه رسید و پیش‌بینی می‌شود رشد منفی ۶ درصد در سال پیش رو بی‌شک جمهوری اسلامی ایران را با چالش‌های داخلی و تهدیدهای بزرگی مواجه خواهد ساخت. این در حالی است که پس از اعتراض‌های سراسری دی‌ماه ۱۳۹۶، گسترش اعتصاب‌ها و اعتراض‌های صنفی، فعال شدن گسل‌های قومی و طبقاتی، اعتراض به مظاهر ایدئولوژیک گفتمان رسمی مانند حجاب اجباری و به چالش کشیدن اصل ولایت فقیه از سوی گروه‌ها و فرقه‌هایی که در چارچوب مذهب شیعه تعریف می‌شوند، همگی نشان می‌دهند که جامعه کنونی ایران در حالت فوق العاده‌ای بسر می‌برد و هر لحظه ممکن است با دخالت یک عامل تشدید‌کننده داخلی یا خارجی، از کنترل خارج شود. 

بدین ترتیب، ایالات متحده آمریکا توانست با دو گام (خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌های هدفمند و فلج‌کننده) راهبرد منطقه‌ای ایران را به ضد خودش تبدیل کند و توانایی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران به‌واسطه حضور نیروهای نیابتی‌اش را به تهدیدی علیه اصل نظام از سوی نیروهای اجتماعی‌ـ‌سیاسی داخلی مبدل نماید. از این چشم‌انداز، راهبرد تهدید منافع آمریکا از طریق نیروهای نیابتی در این مرحله نمی‌تواند به‌خوبی گذشته منافع منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران و ثبات داخلی کشور را تامین کند. در شرایط جدید، بازنگری راهبردی ایران ضروری بود، به همین دلیل حمله مستقیم نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران به پهپاد آمریکایی در تنگه هرمز نشان‌دهنده تمایل ایران به رویارویی مستقیم و البته کنترل‌شده با آمریکاست. این تغییر در استراتژی دو هدف عمده را دنبال می‌کند: 

۱) مواجهه مستقیم و محدود با آمریکا بحرانی خارجی است که نظام را از فشار وضعیت چالشی داخلی تا حدود زیادی رها می‌کند و سرکوب و ارعاب امنیتی را موجه جلوه می‌دهد و در عین حال، حس وطن‌پرستی و میهن‌خواهانه در برابر تجاوز خارجی را در اقشار و طبقات مختلف جامعه تحریک می‌کند. 

۲) چنین رویارویی‌هایی ممکن است آمریکا را وادار به واکنش نظامی کند. این واکنش، بسته به شدت آن، می‌تواند در آستانه انتخابات ۲۰۲۰ ایالات متحده آمریکا، برای ترامپ چالش ایجاد کند و فرصت حمله رقبای دموکراتِ خواهان بازگشت به برجام را مهیا کند و شانس پیروزی مجدد دونالد ترامپ را به حداقل برساند.

با توجه به وضعیت داخلی ایران و آگاهی از تاثیر تحریم‌ها، همچنین فضای انتخاباتی جامعه آمریکا بود که ترامپ تنها ۱۰ دقیقه قبل از واکنش نظامی به سقوط پهپاد ارتش آمریکا، دستور به توقف این حمله داد و به‌جای آن تشدید تحریم‌های هدفمند و موثر علیه جمهوری اسلامی ایران و مقام‌های ایرانی را امضا کرد.