«ما آخرین نسلی هستیم که می‌توان با آن‌ها از صلح حرف زد»، این هشداری بود که احمد ترک، سیاستمدار برجسته و کهنه‌کار کرد، چند سال پیش که دولت ترکیه پروسه صلح با «پ‌ک‌ک» را متوقف کرد، به دولتمردان ترکیه داد و گوشزد کرد که نسل بعدی به صلح و پروسه آشتی باور نخواهد داشت. با این حال، دولتمردان ترکیه یا گوش شنوایی برای این هشدار ندارند یا جنگ را به صلح ترجیح می‌دهند.

در حالی که سه ماه پیش، کاندیداهای «حزب دموکراتیک خلق‌ها» توانسته بودند کرسی‌های شهرداری‌های شهرهای کردنشین را به دست بیاورند، روز دوشنبه ۲۸ مرداد (۱۹ اوت)، دولت ترکیه شهردارهای منتخب سه کلان‌شهر کردنشین، دیاربکر، وان و ماردین را به اتهام ارتباط با پ‌ک‌ک برکنار و برای این شهرداری‌ها قیم تعیین کرد.

این اقدام دولت رجب طیب اردوغان، که به اعتراض‌های خیابانی و درگیری مردم با نیروهای امنیتی منجر شد و دستگیری بیش از پانصد فعال سیاسی کرد را به دنبال داشت، با ناخشنودی شخصیت‌های سیاسی ترکیه، از جمله عبدالله گل، رییس‌جمهوری سابق، داوود اوغلو، نخست‌وزیر سابق این کشور، که هر دو از متحدان سابق رجب اردوغان بوده‌اند، اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، و کمال قلیجدار‌ اوغلو، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق، روبه‌رو شده است.

اتحادیه اروپا نیز ضمن ابراز ناخرسندی از برکناری شهردارهای کرد، خواستار تجدیدنظر دولت ترکیه در این زمینه شده است و مایا کوچی‌یانیچ، سخنگوی سیاست خارجه اتحادیه اروپا، با بیان این‌که عزل و بازداشت سیاستمدارهای محلی و تعیین قیم برای شهرداری‌ها رای‌دهندگان را از داشتن نماینده سیاسی در سطح محلی محروم می‌کند، اظهار کرد که «این اقدام دولت ترکیه دموکراسی در سطح محلی را به خطر می‌اندازد».

عزل شهردار‌ها و تعیین قیم به‌جای آن‌ها، از ابتکارهای دولت رجب اردوغان است و اولین بار در ۲۵ اکتبر سال ٢٠١۶، گولتان کشاناک و فرات آنلی را که به‌صورت مشترک شهردار دیاربکر بودند بازداشت و زندانی کرد و جومالی آتیلای را با سِمت قیم روانه شهرداری دیاربکر کرد. پس از آن، به‌مرور شهردارهای بیش از یکصد شهر کردنشین را برکنار و به‌جای آن‌ها نمایندگان خود را به‌عنوان قیم به کار گماشت.

هدف از انتصاب قیم به جای شهردار منتخب

در شهرهایی که شهردارش برکنار شده‌ است، به‌ویژه در دیاربکر، مردم معترض به خیابان آمده‌اند و با پلیس و لباس شخصی‌ها درگیر شده‌اند، شهر در اعتصاب است و رهبران حزب دموکراتیک خلق‌ها می‌گویند کوتاه نخواهند آمد و خیابان را ترک نمی‌کنند. آیا دولت از ناآرامی در مناطق کردنشین نفعی می‌برد و این اقدام چه پیامدهایی خواهد داشت؟

کوماس شهبازی، روزنامه‌نگار کرد، در این رابطه به ایران اینترنشنال می‌گوید: «اردوغان از چند ماه پیش، که حمله مجدد به قندیل را با شدت آغاز کرده بود، نتوانست موفقیتی به دست آورد و برای سرپوش گذاشتن بر این شکست و همچنین تلافی شکست حزب حاکم در انتخابات شهرداری‌های استانبول، آنکارا و ازمیر، که دلیل اصلی آن رای کردها به حزب مخالف دولت بود، اقدام به برکناری شهردارهای کرد در کلان‌شهرهای کردنشین کرده است.» او در ادامه می‌افزاید: «حزب حاکم در واقع با این کار دارد به شیوه‌ای غیر‌دموکراتیک و دیکتاتور‌مابانه از حزب دموکراتیک‌ خلق‌ها انتقام می‌گیرد.»

این روزنامه‌نگار کرد همچنین معتقد است اردوغان با این اقدام دارد جامعه ترکیه و به‌ویژه جامعه کرد را محک می‌زند تا ببیند آیا می‌تواند، مانند سال ٢٠١۶، بدون برانگیختن عکس‌العمل تند و جدی مردم، شهردارهای منتخب را کنار بگذارد و قیم‌ها را به‌جای آن‌ها بگمارد. به گفته شهبازی، اگر در مقابل این اقدام دولت کاری صورت نگیرد، رجب‌ طیب اردوغان، مانند سال ٢٠١۶، شهردارهای منتخب بیشتری را خلع می‌کند و قیم‌ها را به کار می‌گمارد.

جوانمیر مارابی، فعال سیاسی کرد، نیز در همین زمینه به ایران اینترنشنال می‌گوید: «اردوغان در سراسر ترکیه و به‌ویژه کردستان، با حمله و مصادره ارگان‌هایی که با رای مردم انتخاب و اداره می‌شوند و با زیر پا گذاشتن اراده مردم، این کشور را به سمت دولتی توتالیتر و فرد‌محور سوق می‌دهد و با فشار و به حاشیه راندن ارگان‌ها و اشخاصی که مشروعیت خود را از رای مردم به دست آورده‌اند، به سمت تحکیم قدرت فردی خود در اداره حکومت حرکت می‌کند.»

سرپوش گذاشتن بر شکست سیاست خارجی

در مورد دلایل دیگر این اقدام دولت ترکیه، کوماس شهبازی معتقد است: «اردوغان در ادلب شکست بزرگی خورده است، آمریکا و روسیه او را در سوریه بازی دادند و خان شیخون را از دست داد، منطقه امنی که قصد داشت به عمق ۳۰ کیلومتر در مرزهای روژاوا ایجاد کند از سوی آمریکا و هم‌پیمانان کردها رد و این کار عملا انجام‌ناپذیر شد، پناهندگان سوری را که قرار بود با ایجاد منطقه امن به روژاوا بفرستد اکنون قصد دارد به ادلب بازگرداند، برای همین رجب اردوغان می‌خواهد شکست‌هایش در سوریه را با فشار بر کردها و حزب دموکراتیک خلق‌ها جبران کند.»

در همین رابطه، جوانمیر مارابی می‌گوید: «سیاست‌های خارجی دولت ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان با شکست مواجه شده، از لحاظ اقتصادی هم این کشور با رکود بی‌سابقه‌ای دست به گریبان است؛ دلیل این شکست هم مبارزات کردها است در مقابل دولت ترکیه، به‌ویژه در انتخابات اخیر که کردها با یک تاکتیک هوشمندانه توانستند از ورود کاندیداهای حزب حاکم به شهرداری‌ کلان‌شهرهای آنکارا، استانبول و ازمیر جلوگیری کنند.»

به عقیده این فعال سیاسی کرد، «آخرین کارتی که اردوغان علیه کردها در دست دارد فشار و ایجاد جو رعب و وحشت است، که این نه نشانه قدرت اردوغان، بلکه نشانه ضعف و ناتوانی اوست در پیشبرد اهدافی که برای اداره امور کشور در سر داشته است».

مساله کردها در ترکیه یکی از مشکلاتی است که به درازای تاریخ تشکیل ترکیه امروزی وجود داشته است، اما شاید فقط در این چند سال اخیر باشد که کردها توانسته‌اند از تضاد میان احزاب ترک استفاده کنند و بخشی از جامعه سیاسی این کشور را با خود همراه کنند؛ هرچند هیچ تضمینی نیست احزابی که امروز خواهان حقوق قانونی کردها هستند، اگر به قدرت برسند، همین رویه دوستی را در پیش بگیرند.

در نهایت، دلیل رجب طیب اردوغان برای توقف پروسه صلح، برکناری شهردارهای منتخب کُرد، تهدید نظامی روژاوا و حمله به قندیل هر‌چه باشد، حل مساله کردهای ترکیه را دشوارتر می‌کند. بنابراین، دولت ترکیه برای برون‌رفت از یکی از اساسی‌ترین مشکلاتش، باید با احمد ترک و هم‌نسل‌های او، که به گفته خودش «آخرین نسلی‌اند که می‌توان با آن‌ها از صلح حرف زد»، از در دوستی درآید و برای حل این مشکل سر میز مذاکره بنشیند.