پس از انهدام پهپاد جاسوسی آمریکایی که به گفته مقامات ایران حریم هوایی کشور را نقض کرده بود، وزارت امور خارجه ایران کاردار امارات متحده عربی را احضار کرد و از این طریق اعتراض ایران به دولت امارات ابلاغ شد. دلیل این اعتراض به پرواز در‌آمدن پهپاد از پایگاه نظامی مستقر در امارات متحده عربی بود. پیامی که در این دیدار دیپلماتیک رد‌و‌بدل شد نه یک شکایت دیپلماتیک، بلکه بیشتر هشداری بود به مقام‌های اماراتی و دیگر کشورهای عربی مبنی بر این‌که استفاده از قلمرو آن‌ها به‌عنوان سکویی برای حمله به ایران تجاوزی مستقیم از جانب هر یک از این کشورها تلقی خواهد شد.

طبق مقررات منشور ملل متحد، هر کشوری در برابر تجاوز بیگانه از حق ذاتی دفاع مشروع برخوردار است. البته مطابق تفسیرهای مختلف از این حکم منشور ملل، کشور قربانی تجاوز فقط در شرایطی خاص می‌تواند به حق دفاع مشروع در چارچوب مقررات حقوق بین‌الملل متوسل شود.

در همین ارتباط، «قطعنامه تعریف تجاوز (شماره ۳۳۱۴)»، مصوب مجمع عمومی ملل متحد در سال ۱۹۷۴، اساسی‌ترین شرایط لازم برای توسل به زور در مقام دفاع مشروع را تحقق «اقدام تجاوزکارانه (حمله نظامی)» اعلام کرده است. اما نکته حائز اهمیت در این قطعنامه آن است که «اجازه يک دولت مبنی بر استفاده از قلمرویش برای حمله نظامی علیه کشور یا کشورهای ثالث» نیز اقدام تجاوزکارانه محسوب می‌شود که در نتیجه آن دو کشور مسئولیت بین‌المللی خواهند داشت: ۱) کشور «الف» که اجازه استفاده از قلمرویش برای اقدام نظامی علیه کشور دیگر را داده است؛ ۲) کشور «ب» که اقدام به حمله نظامی از داخل قلمروی کشور میزبان کرده است. این تعریف از تجاوز مورد حمایت جامعه جهانی بوده و به‌عنوان یک قاعده حقوقی بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است.

بر همین اساس، با توجه به تنشی که میان ایران و آمریکا در جریان است، مقام‌های ایرانی تاکید دارند که همکاری کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در میزبانی از نیروهای نظامی آمریکایی است که زمینه را برای تشدید هرچه بیشتر تنش در منطقه فراهم می‌سازد.

رهبر ایران اخیرا در یکی از صحبت‌هایش با مقام‌های سیاسی و نظامی کشور تاکید کرد که ایران از توانایی نظامی بالایی برخوردار است اما مقام‌های آمریکایی و هم‌پیمانانش در منطقه متوجه توانایی و قابلیت نظامی ایران نیستند. اما رویدادهای اخیر، به‌خصوص تحریم رهبر ایران و محمد‌جواد ظریف در واکنش به انهدام پهپاد آمریکایی، یک بار دیگر ثابت کرد که دولت ترامپ به توانایی نظامی ایران کاملا واقف و کماکان به دنبال به زانو در آوردن حکومت ایران بدون توسل به اقدام نظامی است. این مساله به‌خصوص بعد از سقوط پهپاد شدت بیشتری گرفت. بنابراین، به نظر می‌رسد انهدام پهپاد آمادگی ایران برای رویارویی با هر‌گونه تجاوز خارجی را بیش از پیش به نمایش گذاشت.

تذکر این نکته لازم است که در صبح روز ۲۱ ژوئن، هم‌زمان با انهدام پهپاد آمریکایی از سوی پدافند سپاه پاسداران، یک فروند هواپیمای گشت دریایی موسوم به پی‌ـ‌۸‌اِی (P-8A) با ۳۸ سرنشین همراه پهپاد در پرواز بود که می‌توانست هدف پدافند سپاه پاسداران قرار گیرد. در این مورد خاص اما، خودداری نیروهای سپاه پاسداران از هدف قرار دادن هواپیمای مذکور به‌نوعی ثابت کرد که طرف ایرانی نیز چندان علاقمند نیست تنش موجود به یک درگیری نظامی جدی تبدیل شود و سرنگونی پهپاد بیش از هر چیز، اقدامی بازدارنده و برای اعلام آمادگی و نمایش توانایی و قابلیت نظامی ایران بود. در کنار این امر، البته شکی وجود ندارد که دونالد ترامپ، علی‌رغم جدیتش در مواجهه با ایران، از خطر گسترش جنگ در منطقه نیز آگاه است و به‌خوبی می‌داند هر‌گونه جنگ احتمالی با ایران به مرزهای ایران محدود نمی‌شود و خواه‌نا‌خواه به کشورهای همسایه و به‌ویژه کشورهای عرب میزبان پایگاه‌های نظامی آمریکا ــ مشخصا امارات متحده عربی، قطر، بحرین، عربستان سعودی، کویت، عراق و عمان‌ــ سرایت خواهد کرد.

از طرفی، احتیاط ترامپ در اجتناب از ورود به درگیری مستقیم با ایران با انتخابات سال ۲۰۲۰ آمریکا مرتبط است و رویکرد محافظه‌کارانه‌اش در قبال اقدام‌های اخیر ایران در خلیج فارس حاکی از نگرانی و ترس ترامپ از تکرار تجربه تلخ جیمی کارتر، رییس‌جمهوری پیشین آمریکا، پس از حمایت‌هایش از عراق در جنگ با ایران است.

گذشته از همه این‌ها، خرید تسلیحاتی هنگفت کشورهای عربی از آمریکا که با هدف مقابله با تهدیدهای احتمالی ایران صورت گرفته است، هرچند مزایای بسیاری را عاید اقتصاد آمریکا کرده است، وقوع جنگی واقعی در منطقه در عمل هیچ‌گونه نفعی برای آمریکا در پی نخواهد داشت. تجربه نشان داده است در مواردی که احتمال اقدام‌های تلافی‌جویانه کشوری که مورد حمله قرار می‌گیرد بالا یا حتمی باشد، آمریکا اقدام به حمله نظامی نکرده است. گواه این ادعا را می‌توان در حمله آمریکا به عراق به بهانه در اختیار داشتن سلاح‌های کشتار جمعی مشاهده کرد. در سال ۲۰۰۳، پس از این‌که بازرس‌های سازمان بین‌المللی انرژی اتمی تایید کردند عراق توانایی اقدام تلافی‌جویانه ندارد، آمریکا بلافاصله وارد عمل شد و عراق را اشغال کرد.

کلیه داده‌های فوق بیانگر این واقعیت است که در حاضر دونالد ترامپ با علم به توانایی و قابلیت نظامی ایران، کمال احتیاط و خویشتن‌داری را به خرج می‌دهد تا حدالامکان از ورود مستقیم به جنگ با ایران اجتناب کند. در غیر این صورت، شکی نیست که جامعه بین‌الملل در آینده‌ای نه چندان دور می‌تواند شاهد جنگی تمام‌عیار در سر‌تاسر خاورمیانه باشد که به احتمال زیاد برنده‌ای نخواهد داشت.