بشار اسد، رییس‌ جمهوری سوریه، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، را به سوریه دعوت کرده است و قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، نیز صحه گذاشته که ظریف تنها وزیر خارجه ایران است.

و اما چهارشنبه صبح، تصویری از ظریف و روحانی منتشر شد که با چتری بر فراز سر و خندان در سعد‌آباد به انتظار نخست‌وزیر ارمنستان ایستاده بودند و به مردم و جهان گفت وزیر خارجه در مقام خود ابقا شده است.  

محمدجواد ظریف با استعفای روز دوشنبه‌اش ایرانی‌ها را در بهت‌و‌حیرت فرو برد. به نظر می‌رسید او از سفر بشار اسد به تهران که بدون اطلاع قبلی و بدون حضور او در ملاقات‌ها صورت گرفته، عصبانی بوده است.

تصاویری از ملاقات خصوصی بشار اسد با رهبر و رییس جمهوری ساعتی پیش از استعفای ظریف منتشر شد و در پی آن، پیام استعفای ظریف روی صفحه اینستاگرامش قرار گرفت. در این تصاویر، رهبر ایران آیت‌الله خامنه‌ای و تعدادی از مشاورانش گرم گفت‌و‌گو با اسد بودند، البته همراه فرمانده سپاه قدس، قاسم سلیمانی. در ملاقات اسد با حسن روحانی، سمت چپ رییس جمهوری، جایی‌که وزیر خارجه بایستی می‌نشست، بار دیگر قاسم سلیمانی بود که به‌جای ظریف بر مسند نشسته بود.

این تصاویر جایگاه قاسم سلیمانی در حکومت را نشان می‌داد، و او را در مقام نماینده رهبر در سیاست‌گذاری‌های منطقه‌ای و همچنین مشاور سیاسی او مطرح می‌کرد.

غیبت ظریف از ملاقات‌های رسمی در تهران این پیام را به جهان می‌داد که موقعیت وزیر خارجه جایگاه چندان مهمی نیست. ظریف، فعال دیپلماسی و گفت‌و‌گو، به نظر می‌رسد محبوب‌ترین چهره در دولت روحانی باشد، فردی که توانست توافق هسته‌ای با آمریکا را به سرانجام برساند و احتمالا حتی با وزیر خارجه سابق آمریکا، جان کری، طرح دوستی بریزد.

بخشی از سرخوردگی عموم از سیاست‌های افراطی منطقه‌ای حکومت، که باعث فشارهای اقتصادی و سیاسی بر ایرانی‌ها شده است، به تغییر دیپلماسی آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران باز‌می‌گردد که از سیاست‌گذاری دونالد ترامپ ناشی می‌شود. اما ایرانی‌ها واماندگی و انفعال دولت را نیز مسئول اوضاع فعلی می‌دانند، دولتی که برای مقابله با تندروها و قطع دخالت گروه‌های نظامی در سیاست ناموفق بوده است.  

ظریف وزنه مهمی در دولت روحانی و منبع اعتبار اوست. بدون او دشوار خواهد بود که غرب به حمایت از توافق هسته‌ای با ایران ادامه دهد. او مغز متفکر توافق هسته‌ای و همچنان الهام‌بخش اعضای اتحادیه اروپا برای اعتماد و باورمندی به ضرورت این توافق است.

هر‌چند کشورهای منطقه نظر دیگری دارند، برخورد آن‌ها با استعفای ظریف در همان خط فکری و سیاست آمریکا و وزیر خارجه این کشور، مایک پومپئو، است که دوشنبه شب در توییتی نوشت:

«با توجه به استعفای ظریف، باید دید آیا قطعی می‌شود. به‌هر‌حال، او و روحانی تنها نمای یک مافیای فاسد مذهبی‌اند. می‌دانیم که همه تصمیم‌های نهایی با خامنه‌ای است. سیاست ما تغییری نمی‌کند‌ ــ رژیم باید مثل کشوری نرمال رفتار کند و به مردمش احترام بگذارد.»

همسایگان عرب ایران توقع داشتند پس از انتخاب روحانی به ریاست جمهوری، روابطشان با ایران بهتر شود. آن‌ها پس از امضای توافق هسته‌ای، با ظریف گرم گرفتند و هنگامی که شنیدند گام بعدی ایران مصالحه با غرب است، با همین دید منتظر بودند دیپلماسی فعال ظریف در منطقه را پس از توافق هسته‌ای ببینند. اما هر‌چه دیدند نا‌امیدی و ناکامی بود.

استعفای ظریف اعتراضی بود به ناتوانی‌اش در اجرای سیاست خارجی مستقل، که همواره با دخالت سپاه پاسداران مواجه بوده است.

اگر رییس جمهوری استعفای ظریف را می‌پذیرفت، دولت روحانی با چالشی بزرگ در داخل و خارج مواجه می‌شد؛ و اگر ظریف از مقامش کنار می‌رفت، می‌شد پایان توافق هسته‌ای و حتی گشودن دری جدید در سیاست خارجی ایران را پیش‌بینی کرد. ماندن او در مقامش به این معناست که رهبر ایران می‌پذیرد قدرت ظریف را افزایش دهد و دخالت‌های سپاه در امور دولت را تا اندازه‌ای محدود کند، هر‌چند بعید است سپاه به آن تن دهد.

چنانچه ظریف بتواند از تندباد فعلی و شایعه‌ها به سلامت بگذرد، می‌تواند به نظام این امید را بدهد که در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۱ می‌تواند حمایت عمومی را برای شرکت در انتخابات جلب کند.  

استعفای علنی و مطرح کردن دلیل استعفایش بدون هیچ‌گونه پرده‌پوشی به او اعتباری در چشم عموم داده است که در آینده می‌تواند از آن بهره جوید، صرف‌نظر از این‌که در مقام وزیر خارجه به کارش ادامه دهد یا ندهد و در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کند یا نکند. او با این استعفا نشان داد که توان مهندسی‌اش محدود به مذاکرات هسته‌ای نبوده است و بایستی دید از این توان و اعتبار کسب‌شده چه استفاده‌ای خواهد کرد.