پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی، در کنسول‌گری عربستان سعودی در استانبول، دولت عربستان آماج انتقادهای افکار عمومی و سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشر و روزنامه‌نگاری قرار گرفت و حتی در جریان نشست سران بیست کشور پیشرفته، مقام‌های سعودی با استقبال  سرد سران دیگر کشورها مواجه شدند. در هفته گذشته، بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، در سفر به سه کشور پاکستان، هند و چین درصدد گسترش روابط با این کشورها برآمد.

اقتصاد پاکستان به کمک‌های مالی کشورهای خارجی و سازمان‌های بین‌المللی نیازمند است و به همین دلیل سایر کشورها با استفاده از اهرم سرمایه‌گذاری می‌توانند در سیاست‌های منطقه‌ای این کشور به‌طور غیرمستقیم نقش بازی کنند. عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان، در اولین سفر رسمی‌اش به عربستان سعودی، از مقام‌های این کشور درخواست کمک مالی کرد و خواستار سرمایه‌گذاری دولت و شرکت‌های خصوصی سعودی در پاکستان شده بود.

کسری بودجه ۱۲ میلیارد دلاری پاکستان عامل عمده دیگری است که باعث نزدیکی روابط پاکستان و عربستان شده است. پاکستان امیدوار است بخشی از این کسری بودجه را با کمک مالی عربستان برطرف کند.

در جریان سفر اخیر بن‌سلمان به پاکستان، که با استقبال گسترده مردم و مقام‌های پاکستانی روبه‌رو شد، بن‌سلمان از تمایل عربستان سعودی برای کمک به اقتصاد این کشور خبر داد. خالد فالح، وزیر نفت سعودی، در سفر به بندر گوادر پاکستان در اقیانوس هند اعلام کرد عربستان برای احداث پالایشگاه نفت در این بندر ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خواهد کرد.

بندر گوادر، که بخش مهمی از پروژه کریدور اقتصادی چین‌ و پاکستان است، برای اقتصاد پاکستان اهمیت خاصی دارد. کریدور اقتصادی چین مجموعه‌ای از مراکز تولید انرژی، راه‌آهن، آزاد‌راه و بنادر بزرگ را شامل می‌شود. چین نقش مهمی در اجرای این پروژه دارد و تاکنون ۶۰ میلیارد دلار به اجرای این طرح اختصاص داده است. عربستان سعودی با سرمایه‌گذاری در این طرح خواهان کمک به توسعه اقتصادی پاکستان است، اما می‌توان پیش‌بینی کرد هدف دیگر سعودی‌ها از این سرمایه‌گذاری افزایش نقش منطقه‌ای عربستان سعودی و خروج از انزوای حاصل از مساله قتل جمال خاشقجی است.

بندر گوادر در منطقه‌ کلیدی کریدور اقتصادی چین و پاکستان قرار دارد. از بندر گوادر به‌عنوان رقیب بندر چابهار نام برده می‌شود. هند تمایل دارد در بندر چابهار سرمایه‌گذاری کند و از امکانات این بندر استفاده کند و ایران امیدوار است هند با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های این بندر به رونق بیشتر منطقه کمک کند و همچنین باعث افزایش اهمیت ژئوپلتیک بندر چابهار و در‌ نهایت ایران شود. چابهار و گوادر، با فاصله حداکثر ۶۵ مایل از هم، هر‌کدام شاهد حضور ابرقدرت‌های اقتصادی با سرمایه‌گذاری‌های عظیم برای دسترسی به بازارهای افغانستان و آسیای میانه است.

انتظار می‌رود با سرمایه‌گذاری عربستان سعودی برای احداث پالایشگاه نفت در بندر گوادر، سعودی‌ها نفت مورد‌نیاز را تامین کنند و با توجه به وضعیت مالی پاکستان، عربستان سعودی نفت را با تخفیف و همچنین به‌صورت قسطی به پاکستان بفروشد. در جریان این سفر، مقام‌های دو کشور چند توافق‌نامه و یادداشت تفاهم در حوزه‌های مختلف، از جمله انرژی، پتروشیمی و معدن، امضا کردند. حجم سرمایه‌گذاری توافق‌شده و تعدد پروژه‌ها نشان می‌دهد از این پس، پاکستان در سیاست منطقه‌ای عربستان سعودی نقش ویژه‌ای خواهد داشت. سعودی‌ها از طریق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و بخش انرژی کشورهای مثل پاکستان و هند دیپلماسی فعال انرژی را در این کشورها دنبال می‌کند.

هندوستان، پس از پاکستان، مقصد بعدی ولیعهد عربستان سعودی بود. هند یکی از  مشتری‌های عمده نفت ایران و عربستان است و این دو کشور تلاش زیادی می‌کنند تا از بازار انرژی هند، یکی از دو کشور عمده مصرف‌کننده انرژی، سهم بیشتری بگیرند. عربستان سعودی در هند دیپلماسی فعال انرژی را به کار بسته است و با سرمایه‌گذاری در بخش انرژی این کشور، نه تنها خواهان افزایش سهمش در بازار انرژی هند است، بلکه قصد دارد سهم واردات نفت از ایران را در سبد انرژی هند کاهش دهد. عربستان سعودی برای حضور در شبه‌قاره هند برنامه‌ریزی گسترده‌ای کرده است و بخش عمده‌ای از صندوق ۵۰۰ میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری خارجی را به هند اختصاص داده است. آرامکو برای حضور فعال در بازار انرژی هند دفتر جدیدی در دهلی نو تاسیس کرد و هند زمستان سال گذشته از عربستان سعودی دعوت کرد تا در برنامه ذخایر راهبردی این کشور مشارکت داشته باشد.

در اردیبهشت‌ماه سال ۹۷، آرامکو و کنسرسیومی متشکل از سه شرکت نفتی دولتی در هند برای ساخت پالایشگاهی در ایالت ماهاراشترا در غرب هند قراردادی به ارزش ۴۴ میلیارد دلار امضا کردند. سهم هر طرف قرارداد ۵۰ درصد است.

در جریان سفر اخیر بن‌سلمان به دهلی نو، که اولین سفر رسمی‌اش به هند بود، اعلام شد که عربستان سعودی ظرف دو سال آینده، ۱۰۰ میلیارد دلار در هند سرمایه‌گذاری خواهد کرد. با توجه به سرمایه‌گذاری ۴۴ میلیارد دلاری سال گذشته در بخش پتروشیمی، سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری این کشور در دو سال آینده دور از ذهن نیست. باید در سال‌های آتی دید سرمایه‌گذاری سعودی‌ها در بندر گوادر تهدیدی برای سرمایه‌گذاری هند در بندر چابهار است یا خیر؟

پاکستان در نظر داشت با احداث خط لوله ایران‌ــ‌پاکستان یکی از خریدارهای آینده گاز ایران باشد. با وجود این‌که ایران از ۴ سال پیش زیر‌ساخت‌های لازم برای انتقال گاز به مرز پاکستان را آماده کرده است، پاکستان به بهانه نبودِ منابع مالی خط لوله مورد‌نیاز را احداث نکرده است. البته قیمت بالای گاز وارداتی از ایران نیز عامل دیگری بود که این پروژه تاکنون عملیاتی نشده است.

حمایت مالی عربستان سعودی از پروژه خط لوله تاپی نیز، که گاز ترکمنستان را به افغانستان، پاکستان و هند منتقل خواهد کرد، باعث خواهد شد امکان واردات گاز پاکستان از ایران کاهش یابد. عامل دیگری که پروژه خط لوله ایران‌ــ‌پاکستان را تهدید می‌کند واردات ال‌ان‌جی پاکستان از قطر و آمریکاست. اگر مشکلات امنیتی خط لوله تاپی حل شود، باید شاهد افزایش نقش ژئوپلتیک عربستان سعودی در منطقه شبه‌قاره هند بود. توافق‌های اخیر عربستان سعودی برای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی دو کشور پاکستان و هند خبر خوبی برای ایران نخواهد بود. ایران برای حفظ بازارهای انرژی منطقه باید دیپلماسی فعال‌تری به کار گیرد و همچنین با برنامه‌ریزی منظم بتواند سهمش را در بازار انرژی هند و پاکستان افزایش دهد.

اگر دولت آمریکا معافیت شش‌ماهه آمریکا برای خریدارهای عمده نفت ایران، از جمله هند، را تمدید نکند و هند از ایران نفت وارد نکند، عربستان سعودی و عراق می‌توانند سهم ایران در بازار نفت هند را تصاحب کنند.