آتش زدن عمدی جنگلهای زاگرس به سبک جنگلهای ویتنام
شریف باجور، از فعالان شناختهشده محیط زیست مریوان، روز شنبه، سوم شهریورماه ۹۷، همراه سه فعال زیستمحیطی دیگر، امید کهنهپوشی، محمد پژوهی و رحمت حکیمینیا، در حالی که مشغول اطفای حریق گسترده جنگلهای دو روستای پیله و سلسی بودند، میان شعلههای آتش گرفتار شدند و جان خود را از دست دادند.
مرگ این چهار فعال مدنی موجی از اعتراض و نارضایتی مردم مریوان را به دنبال داشت و مرتضی سلیمی، رییس سازمان امداد و نجات هلال احمر، در گفتوگو با شبکه خبر، «آلوده بودن این منطقه به مین و انفجار» را دلیل مرگ این فعالان محیط زیست دانست.
پس از این واکنش اولیه، سلیمی در مصاحبه با خبرگزاری دولتی فارسنیوز علت مرگ فعالان محیط زیست را «نامشخص» و در جایی دیگر، ناشی از «گرمای هوا» اعلام کرده بود.
پس از اظهارنظرهای ضدونقیض رییس سازمان امداد و نجات هلال احمر، اهالی مریوان و دوستداران محیط زیست در مراسم تشییع جنازه این افراد، با پخش و همخوانی ترانهها و سرودهای سیاسیـانقلابی کردستان، دلیل مرگ شریف باجور و دیگر فعالان محیط زیست را «کاملا شکبرانگیز و مسٸول اصلی این حادثه را نهادهای امنیتی و نظامی جمهوری اسلامی ایران» دانستند.
برخی شواهد نشان میدهد که سپاه پاسداران در سالهای گذشته، بر حوزه و گستره فعالیتهای نظامیاش در مناطق مرزی کردستان افزوده است و این فعالیتها فراتر از آنچه تصور میشود به تشکیل و تاسیس پایگاهها و پادگانهای نظامی در برخی از مناطق مرزی کردستان نیز انجامیده است.
نقش سپاه پاسداران در آتشسوزیها
اهالی روستاهای مرزی پوشیده از جنگلهای وسیع، که در تابستان بیش از هر زمان دیگری برای کشاورزی و رسیدگی به زمینهای خود در طبیعت حضور دارند، بارها نقش سپاه پاسداران در بروز این آتشسوزیها را تایید کردهاند ولی تاکنون غیر از تکذیب این مساله از سوی فرمانداری و استانداری کردستان، نهادهای امنیتی و نظامی کشور هیچگونه پاسخ مناسبی به افکار عمومی ندادهاند.
این در حالی است که در روزهای گذشته، شماری از فعالان محیط زیست که در محل آتشسوزیها در منطقه دالاهو حضور داشتهاند، «تهدید از سوی نهادهای امنیتی» را تایید کردهاند.
با شدت گرفتن آتشسوزیهای اخیر در مناطق دالاهو و زاگرس، فعالان محیط زیست بارها «عامل انسانی» را یکی از دلایل آتشسوزیها اعلام کردند.
«عامل انسانی» که فعالان محیط زیست منطقه به آن اشاره میکنند نشان از «عمدی بودن» آتشسوزیها دارد، نه سهلانگاری یا اتفاق.
به گفته برخی فعالان محیط زیست، در سالهای اخیر، نقش و حضور نظامی پررنگ سپاه پاسداران و نیروهای بومی این نهاد در مناطق مرزی کردستان برای مقابله با ورود و فعالیت سیاسی آنچه گروههای «ضدانقلاب» نامیده میشود، بیش از پیش افزایش داشته و به تخریب گسترده زیستبوم کردستان منجر شده است.
این افزایش حضور نظامی سپاه پاسداران در مناطق مرزی کردستان، بهخصوص در بهار و تابستان (فصل جدید درگیریهای نظامی بین احزاب کرد و نیروهای مسلح)، و بهکارگیری نیروهای بومی این نهاد که با منطقه آشنایی نسبی دارند، پس از آن صورت میگیرد که با تاسیس حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) در سال ۲۰۰۴ و گسترش حوزه فعالیتهای سیاسی در اطراف مریوان و کرمانشاه، که بیشترین پوشش گیاهی این مناطق را در بر میگیرد، احزاب مسلح کُرد دوران اردوگاهنشینی در خاک اقلیم کردستان را پشت سر گذاشتند و از سیاست مسلحانه خود علیه دولت مرکزی پرده برداشتند. این در حالی است که پس از انقلاب اسلامی، فعالیت مسلحانه دو حزب کومله کردستان ایران و دموکرات کردستان ایران عملا متوقف یا بسیار کمرنگتر از قبل شده بود.
شریف باجور و فعالیتهایش
شریف باجور سالها عضو هیات مدیره انجمن سبز چیا مریوان و مسئول کمیته اطفای حریق این نهاد زیست محیطی بود اما فعالیتش به این حوزه حساس و پرمخاطره محدود نبود.
این فعال خوشنام محیط زیست علاوه بر فعالیت و سازماندهی نیروهای مردمی و دوستداران محیط زیست برای مقابله و اطفای آتشسوزیهای مناطق کردستان بهویژه مناطق جنگلی و مراتع اطراف مریوان، بارها در حمایت از حقوق حیوانات، دست به اعتصاب غذا زده بود و همزمان مسیرهای مختلفی را پای پیاده رفته یا با دوچرخه رکاب زده بود.
از آخرین موارد از اقدامهای این فعال زیستمحیطی میتوان به حمایتش از مادر هفت تولهسگی اشاره کرد که در استان کرمانشاه «قربانی خشونت انسانی» شده بود.
او آن زمان با اعلام اعتصاب غذا، مسیر مریوان تا ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه را پای پیاده پیمود اما در میانه راه، نیروهای امنیتی در روستای دزلی سروآباد بازداشتش کردند و صبح روز بعد، پس از آزادی، به مسیر خود ادامه داد و سرانجام در ثلاث باباجانی، دوستداران و فعالان محیط زیست به استقبالش آمدند.
در حالی که شریف باجور مسیر انتخابشده را پای پیاده و با شعار «نه به خشونت علیه حیوانات» میپیمود، مغازهاش در مریوان بهطرز مشکوکی آتش گرفت.
این فعال محیط زیست در حمایت از آتنا دائمی، زندانی سیاسی، رضا شهابی، فعال کارگری و زندانی سیاسی سابق، و در اعتراض به کشتار کولبرها، مسیر مریوان تا تهران را با دوچرخه رکاب زد و در تهران با استقبال فعالان مدنی و خانواده شهابی مواجه شد.
باجور پس از زلزله استان کرمانشاه در آبانماه ۱۳۹۶، نقش بسزایی در کمک و امدادرسانی به مردم زلزلهزده منطقه داشت و تا مدتها پس از زلزله، در منطقه حضور داشت و مدیریت توزیع کالا و کمکهای مردمی را بر عهده گرفته بود.
اما فعالیتهایی از این دست به مذاق نیروهای امنیتی خوش نمیآمد و در سالهای گذشته، بارها او را بازداشت و زندانی کردند، تا جاییکه در مردادماه ۱۳۹۰، بیش از سه ماه از وضعیت او خبری در دست نبود، اما شریف باجور در راهی که انتخاب کرده بود مصمم و پرتلاش بود.
چرا هیوا بوتیمار، فعال محیط زیست، به اعدام محکوم شد؟
هیوا بوتیمار، فعال محیط زیست و از پایهگذارها و عضو هیات مدیره انجمن سبز چیا مریوان، در پاسخ به این پرسش، به ایران اینترنشنال گفت: «این حرکت و صدور حکم اعدام در واقع فقط برای زهرچشم گرفتن از فعالان محیط زیست بود که با فعالیتهای زیستمحیطیشان در قالب یک تشکل مردمی، شهرت و محبوبیت فراوانی بین مردم کسب کرده بودند، امری که قاعدتا خوشایند نیروهای امنیتی نبود.»
هیوا بوتیمار در دیماه ۱۳۸۵ بازداشت و شعبه اول دادگاه انقلاب مریوان او را به اتهام «محاربه» به اعدام محکوم کرد.
بوتیمار پس از صدور این حکم، پنجاه روز اعتصاب غذا کرد. با فشار نهادهای بینالمللی، این حکم به ۹ سال حبس تعزیری کاهش یافت و او پس از تحمل شش سال زندان، اول آذر ۱۳۹۱ آزاد شد.
این فعال محیط زیست درباره نقش سپاه پاسداران در آتشسوزیها گفت: «سپاه پاسداران در سالهای گذشته، برای مقابله با نیروهای احزاب کرد، تلاش کرده است تا پوشش گیاهی مناطق مرزی، از مریوان و بانه تا سردشت و پیرانشهر، را برای عملکرد بهتر دوربینهایش از بین ببرد و میتوان گفت سپاه پاسداران در این مورد از روش آتش زدن جنگلهای ویتنام در زمان جنگ ویتنام استفاده کرده است. من شخصا در سال ۱۳۸۷، زمانی که در زندان بودم، با شخصی برخورد داشتم که در ازای دریافت پول از سپاه پاسداران، چند بار اقدام به آتش زدن جنگلها کرده بود.»
او درباره نقش سازمانهای مردمنهاد در کردستان گفت: «میتوان گفت فعالیتهای این تشکلهای مردمنهاد نسبت به گذشته بهتر شده است، ولی باید این نکته را هم در نظر گرفت که تا حدودی شکل نمایشی و حزبی به خود گرفته که آن هم ناشی از دخالتهای برخی احزاب کرد است و این تشکلها نباید چنین اجازهای بدهند.»
تاسیس انجمن سبز چیا مریوان
پایههای این تشکل مردمنهاد را عبدالواحد (هیوا) بوتیمار، احمد امانی، عبدالله تازیک، کاوه کاووسی و مادح امانی در سال ۱۳۸۱ بنا کردند و در نهایت، پس از چند سال پیگیری مداوم، در اردیبهشت ۱۳۸۷ موفق به «اخذ مجوز رسمی» فرمانداری مریوان شد.
این تشکل در راستای حفاظت از محیط زیست و ترویج فرهنگ زیستمحیطی در قالب هشت کمیته هنری (عکس، فیلم، تئاتر)، فرهنگی (نشریات، آموزش و مشارکت مردمی)، اجرایی (برگزاری همایش و سمینار، پاکسازی محیط زیست، نهالکاری)، بحران و حوادث (اطفای حریق، سیل و زلزله) و کمیتههای پژوهش، کودک و نوجوان، حمایت از حیوانات و کمیته زنان فعالیت خود را آغاز کرد.
اما آیا صدور چنین مجوزی توانست نیازهای این انجمن را برآورده سازد؟
اخذ این مجوز مانع از بازداشت، احضار، بازجویی، شکنجه و حبسهای طولانیمدت شماری از اعضای این تشکل نشده است و در حالیکه به گفته اقلیمشناسها، زیستبومهای ایران بهشدت آسیب دیده و رو به خشکسالی است، بازداشت اعضای فعال این نهاد زیستمحیطی افزایش داشته است.
افزایش شمار آتشسوزیهای کردستان
بر اساس آماری که مدتی پیش سعدی نقشبندی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان، منتشر کرد، آتشسوزیها در مقایسه با سال گذشته، ۲/۵ برابر رشد داشته و به ۱۰۵ فقره رسیده است.
رشتهکوههای زاگرس، که از اصلیترین رویشگاههای گونههای مختلف بلوط در ایران است، بیشترین آسیب را در این آتشسوزیها دیده است.
فعالان محیط زیست بر این باورند که آمار دولتی نصف رقمی است که امسال با آن روبهرو بودهاند.